Šarošpatak (zamak)
Zamak Šarošpatak (mađ. Sárospataki vár) je srednjovekovni zamak, najvažniji spomenik grada Šarošpataka.
Istorija zamka uredi
Ovaj zamak, izgrađen u 13. veku, smešten je u severnom delu vinorodne regije Tokaj, duž obala reke Bedrog, pored današnje granice sa Slovačkom. Mađarski bogataš Peter Perenji potpuno ga je obnovio i napravio od njega luskuznu renesansnu rezidenciju naloživši italijanskom arhitekti Alesandru da Vedanu da nadgleda projekat. Radovi su započeti 1534. godine, a posle Peterove smrti završio ih je njegov sin Gabor. Kada je 1567. godine umro Gabor, ne ostavivši za sobom direktne naslednike, dvorac je došao u ruke Đerđa Rakocija, koji ga je 1616. godine preuredio u mali, ali predivan dvorac. Rakoci je ukrasio dvorac i nastavio u njemu da živi čak i kada je 1630. izabran za erdeljskog kneza. Kneževina je samo formalno bila vazal Osmanskog carstva i Rakoci je pokušao da zadrži nezavisnost ustanovljavajući krajinu između Austrijanaca i Turaka. Ferenc II Rakoci, rođen 1676, nastavio je tu politiku protiv Austrije, koja je na kraju 17. veka osvojila Mađarsku i Transilvaniju (Erdelj), porazivši Turke. Tražio je pomoć od kralja Sunca, a od 1703. do 1711. predvodio je protivaustrijsku pobunu nazvanu Kuručki ustanak.
.jpg)
U tom periodu, mnogi neprijatelji Austrije priznali su Rakocija kao princa regenta Mađarske, pa je dvorac Šarošpatak primio mnoge strane izaslanike koji su bili akreditovani na tom dvoru. Kada su Austrijanci konačno uspeli da uguše ustanak, Rakoci je morao da napusti dvorac i ode u azil. Preselio se u Francusku i živeo u Versaju sa svojim najvernijim saborcima koji su odbili da ga napuste. Njegovi ljudi su se pridružili snagama Luja 14. i postali instruktori lake konjice: čuveni husari. Dvorac Šarošpatak, napušten dugi niz godina, praktično je propao. U 19. veku, kupila ga je prvo porodica Brecenhajm, a zatim porodica Vindišgrac. Bio je spasen zahvaljujući temeljnom restauratorskom radu.
Dvorac gleda na deo koji se naziva “Mađarski Kembridž” i “Bodroška Atina” i kombinuje arhitekturu velikih utvrđenja s karakteristikama mađarskih rezidencija: šiljate, okrugle kule, debele zidove, lođe i dvorišta sa serlijanskim prozorima (prema italijanskom arhitekti Sebastijanu Serliju). Gradnja je započeta 1534. godine, a najstariji deo je impresivna građevina poznata kao Crvena kula, koja se može pohvaliti stilskim elementima gotike i pozne renesanse. Gornji spratovi zapadnog, severnog i južnog krila izgrađeni su za vreme Đerđa Rakocija, erdeljskog kneza, i njegove žene Suzane Lorantfi. Zasvođena lođa koja povezuje kulu sa zapadnim krilom i stepenište izgrađeni su 1646, a tajni balkon datira iz 1651. Dvorac je propao pred kraj 17. veka. Posle toga je obnovljen i ponosi se izvanrednom poznorenesansnom lođom Lorantfi, Prinčevom palatom i bibliotekom. Stara crkva je izgrađena u 14. veku i jedan je on najveličanstvenijih primera mađarske gotike. Njeni zidovi su ukrašeni slikama Franca Antona Maulberča, a čuvene su i barokne orgulje, kao i drveni oltar. Danas se tamo nalazi zbirka memorabilija povezanih sa istorijom Rakocija, kao i predmeti vezani za vinogradarstvo i proizvodnju porcelana. U 19. veku porodica Brecenhajm je izgradila romaničko pročelje i uredila engleski park. Porodica Vindišgrac je kasnije u Crvenoj kuli napravila kapelu sv. Elizabete.
Zanimljivosti uredi
Na zadnjoj strani novčanice od 500 mađarskih forinti iz 1998. godine nalazi se slika dvorca Šarošpatak.
Galerija uredi
-
Lorantfi krilo zamka -
Pereni krilo zamka -
Severoistočni ugao dvorca sa balkonom Sub Rosa -
Unutrašnjost zamka -
Novčanica od 500 forinti sa slikom zamka(1998)
Literatura uredi
- Dvorci sveta/Đani Gvadalupi i Gabrijele Reina (prevod Milena Bojović). Novi Sad, Međunarodni istraživački institut za kulturu: Pravoslavna reč, 2008. 2008. ISBN 978-86-86331-03-8..