Širenje okeanskog dna

Širenje okeanskog dna je proces koji se dešava u zonama divergentnih granica tektonskih ploča, gde se nova okeanska kora formira kroz vulkanske aktivnosti, a zatim postepeno udaljava od grebena. Širenje okeanskog dna objašnjava kontinentalni drift u teoriji tektonike ploča. Kada se okeanske ploče razilaze, to izaziva prelome koje pogađaju litosferu. Bazaltne magme prodiru kroz rasede i na taj način dospevaju na dno okeana gde se hlade i formiraju novu koru ispod okeana. Starije stene će se naći dalje od zone širenja, dok se mlađe stene nalaze bliže zoni širenja.^[1]^[2]

Početak širenja uredi

Tanjiri u kori Zemlje, prema teoriji tektonike ploča.

U opštem slučaju, širenje okeanskog dna počinje kao procep u kontinentalnoj masi kopna, slično Crvenom moru u istočnoj Africi. Proces počinje sa grejanjem na bazi kontinentalne kore nakon čega kora postaje plastična i manje gustine. Zbog manje gustine magma se kreće na više u odnosu na gušće objekate, površina se zagreva i nastaje široko kupola. Tipičan procep sistem se sastoji od tri procepa na oko 120 stepeni. Ova područja su nazvana trojna tačka i mogu se naći na nekoliko mesta širom sveta danas. Izdvojene margine kontinenata formiraju pasivne mreže (avlakogen). Hesova teorija je predviđala da se novo morsko dno formira kada je magma primorana da ide naviše prema površini po srednjem okeanskom grebenu.^[3]

Nastavak širenja i subdukcija uredi

Širenje na srednje-okeanski greben.

Novi okeanska kora je veoma topla u odnosu na starije delove okeanske kore, tako da je novi okeanski basen plići od starijih okeanskih basena. Prečnik Zemlje ostaje relativno konstantan bez obzira na proizvodnju nove kore, pa mora postojati mehanizam kojim se kora takođe uništava. Uništavanje okeanske kore javlja se na subdukcijskim zonama u kojima se okeanske kore potiskiju pod kontinentalne kore ili okeanske kore. Danas, Atlantski basen se aktivno širi na srednjookeanskom grebenu. Samo mali deo okeanske kore proizvedene u Atlantiku je subdukovan. Međutim, ploče koje čine Tihi okean doživljavaju subdukciju duž mnogih njihovih granica koje izazivaju vulkansku aktivnost, u onome što se naziva Vatreni pojas Pacifika. Pacifik je takođe dom jednom od najaktivnijih svetskih centara širenja, i do 13 cm/god. Razlike u stopama širenja utiču ne samo geometrije grebena već i geohemiju bazalta.

Vidi još uredi

Reference uredi

^ Hess, H. H. (1962). „History of Ocean Basins” (PDF). Ur.: A. E. J. Engel; Harold L. James; B. F. Leonard. Petrologic studies: a volume to honor A. F. Buddington. Boulder, CO: Geological Society of America. str. 599—620. Pristupljeno 8. 9. 2010.
^ Elsasser, Walter M. (1971). „Sea-Floor Spreading as Thermal Convection”. Journal of Geophysical Research. 76 (5): 1101—1112. Bibcode:1971JGR....76.1101E. doi:10.1029/JB076i005p01101.
^ Makris, J.; Ginzburg, A. (1987-09-15). „Sedimentary basins within the Dead Sea and other rift zones The Afar Depression: transition between continental rifting and sea-floor spreading”. Tectonophysics. 141 (1): 199—214. S2CID 129438029. doi:10.1016/0040-1951(87)90186-7.

Spoljašnje veze uredi

Animation of a mid-ocean ridge

[1] Hess, H. H. (1962). „History of Ocean Basins” (PDF). Ur.: A. E. J. Engel; Harold L. James; B. F. Leonard. Petrologic studies: a volume to honor A. F. Buddington. Boulder, CO: Geological Society of America. str. 599—620. Pristupljeno 8. 9. 2010.

[2] Elsasser, Walter M. (1971). „Sea-Floor Spreading as Thermal Convection”. Journal of Geophysical Research. 76 (5): 1101—1112. Bibcode:1971JGR....76.1101E. doi:10.1029/JB076i005p01101.

[3] Makris, J.; Ginzburg, A. (1987-09-15). „Sedimentary basins within the Dead Sea and other rift zones The Afar Depression: transition between continental rifting and sea-floor spreading”. Tectonophysics. 141 (1): 199—214. S2CID 129438029. doi:10.1016/0040-1951(87)90186-7.

[1]

[2]

[3]