Hilandarska biblioteka
Hilandarska biblioteka (Biblioteka manastira Hilandar) je najstarija i najznačajnija stara srpska sačuvana biblioteka. Osnovana je kad i manastir Hilandar, oko 1198. godine. Tokom osam vekova svoga postojanja bila je duhovno središte srpskog naroda, književni i prepisivački centar u kome su nastajala najznačajnija dela srednjovekovne srpske književnosti. U njoj se danas nalazi najveći broj srpskih rukopisa, oko 200 rukopisa imaju minijature, pa je to ujedno i najbogatija zbirka srpskog minijaturnog slikarstva.
Manastirske biblioteke uredi
Manastirske biblioteke su uopšteno, počev od 12. veka bile značajna središta kulturnog života. Formiranje ovakvih biblioteka bilo je moguće već prilikom osnivanja manastira, a o tome svedoče podaci zapisani u tipicima sv. Save. U Karjeskom tipiku (1199) propisan je poseban režim za knjige u manastiru i proglašeno načelo neotuđivosti manastirskih knjiga. U Hilandarskom tipiku sv. Save, uporedo sa drugim liturgijskim predmetima, pominje se i prilaganje knjiga prilikom osnivanja manastira. Manastirska biblioteka je svojim sadržajem morala prvenstveno zadovoljiti najnužnije liturgijske potrebe. Manastirske biblioteke su bile osnova razvoja pismenosti i prepisivačke delatonosti. U pojedinim manastirima su postojali skriptorijumi u kojima su se prepisivali rukopisi, a o obimu toga posla svedoči i procena da su od ukupnog broja pisara i prepisivača tog doba veliki deo činili monasi. Prepisivanje i čuvanje rukopisa ima ogromnu istorijsku i kulturnu ulogu. Posle osnivanja Hilandara i njegove biblioteke, od 13. veka pa nadalje, osnivane su biblioteke u manastirima Studenica, Žiča, Sopoćani, Mileševa, Dečani, Gračanica i dr.[1]
Fond biblioteke uredi
Knjige i druge publikacije su se u Hilandarskoj biblioteci od njenog osnivanja uglavnom nabavljale putem poklona i kupovine, ali fond je dobrim delom uvećavan i prepisivanjem u samom manastiru. Prve knjige biblioteke Hilandara predstavljaju ktitorski pokloni sv. Simeona i sv. Save. Ktitorsko poklanjanje knjiga manastiru smatralo se uobičajenim činom. Pored ktitora, knjige su biblioteci poklanjali i razni darodavci, a najviše poklona je dolazilo od strane srpskih vladara, vlastele, crkvenih velikodostojnika i duhovnika. Danas fond ove biblioteke čine rukopisi i štampane knjige koje su razvrstane u nekoliko kolekcija. [2]Najpoznatiji fond čine zbirke ćirilskih rukopisa od 12. do 19. veka, sa oko 1 150 jedinica (1076 na papiru i 74 na pergamentu), 383 hristovulje i povelje (182 na papiru i 201 na pergamentu) kao i zbirke grčkih rukopisa sa oko 10 kodeksa od 11. do 19. veka. Takođe, biblioteka poseduje i zbirku stare srpske štampane knjige od 15. do 16. veka, kao i preko 40. 000 knjiga, časopisa i novina nastalih u periodu od 18. do 20. veka. Narodna biblioteka Srbije je od 1971. godine prisutna u Hilandaru i jedna je od prvih institucija kulture Republike Srbije koja je počela rad na sakupljanju, obradi, zaštiti i prezentovanju pisanog blaga manastira Hilandar. [3]
Sava Hilandarac uredi
Sava Hilandarac (1837—1911) – je bio prvi hilandarski bibliotekar koji je 1894. godine preduzeo temeljite I sistematične mere na njenom uređenju. On je knjige najpre podelio na rukopise I štampane, a štampane na stare štampane i novi fond. Izdvojio je arhivsku građu i klasifikovao je po godištima. Rukopisne knjige je sredio po vrsti i dodelio im signature. Signirao je stare štampane knjige, a zatim kompletan stari fond smestio u staklene oramane. Godine 1897. na svom maternjem češkom jeziku je objavio Katalog starina hilandarskih, kojim je obuhvatio 471 rukopis i 147 starih štampanih knjiga. Sava Hilandarac je 1906. godine priredio i novi prošireni katalog biblioteke, koji nikada nije štampan, ali se i danas čuva u manastiru.
Najznačajnije zbirke knjiga manastira Hilandar uredi
Među najznačajnijim zbirkama ubrajaju se:
- Zbirka slovenski ćirilskih rukopisa od 12. do 19. veka. Najbrojniji su srpskoslovenski rukopisi bez kojih se ne može zamisliti proučavanje srpske istorije i kulture, nauke, zanata kao i drugih vidova delatnosti srpskog naroda u srednjem veku. Takođe su značajni za proučavanje širenja hrišćanstva među Južnim Slovenima pre početaka slovenske pismenosti.
- Zbirka starih srpskih i vlaških štampanih knjiga od 15. do 16. veka – ova zbirka knjiga broji oko 79 jedinica (18 vlaških, 1 ukrajinska, ostalo su srpske). Počasno mesto u ovoj zbirci čine Crnojevićke inkunabule.
- Zbirka crkvenoslovenskih knjiga od 17. do 19. veka broji ruske, ukrajinske, rumunske, bugarske i srpske štampane knjige, za koje tada nije postojao naučni interes adekvatan njihovom značaju. Ova zbirka broji retka izdanja i zapise. Najviše knjiga iz ove zbirke su dospele u manastir Hilandar kao carski pokloni.
- Zbirka grčkih štampanih i rukopisnih knjiga – ova zbirka sadrži oko 150 kodeksa od 11. Do 19. veka.
- Zbirka knjiga na sprskohrvatskom jeziku – ujedno čini i jednu od većih zbirki knjiga ove biblioteke. Sadrži preko 30.000 svezaka nastalih u periodu od 18. do 20. veka. Narodna biblioteka Srbije je za ovaj fond izradila autorski, predmetni i hronološki katalog. Najznačajniji deo ove zbirke predstavljaju retka izdanja srpskih knjiga štampanih u Beču, Budimu, Veneciji itd.
- Zbirka bogoslužbenih knjiga
U Hilandarskoj biblioteci su takođe čuvani najveći danas poznati srpski književni spomenici : Hilandarski listići, Marijin kodeks, Miroslavljevo jevanđelje, Vukanovo jevanđelje, Radoslavljevo jevanđelje.
Reference uredi
- ^ Stokić-Simončić, Gordana (2008). Knjiga i biblioteke kod Srba u Srednjem veku. Pančevo: Gradska biblioteka.
- ^ LaktusDev. „Glavni meni - main menu”. www.hilandar.info. Приступљено 5. 6. 2018.
- ^ Ivetić, Nataša. „Biblioteke u Vizantiji” (PDF). Čitalište. 20.[мртва веза]