Јасика
Jasika ili trepetljika (Populus tremula)[1], vrsta je topole koja potiče iz hladnih umerenih regija Evrope i Azije. Raste od Islanda[2] i Britanskih ostrva[3] na zapadu, do Kamčatke na istoku, i od Arktičkog kruga u Skandinaviji i severnoj Rusiji na severu, do središnje Španije, Turske, Severne Koreje i severnog Japana na jugu. Javlja se i na jednom lokalitetu na severozapadu Afrike u Alžiru. Na jugu svog raspona javlja se na velikim nadmorskim visinama u planinama.[4][5]
| Jasika | |
|---|---|
| |
| Populus tremula | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Divizija: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Rod: | |
| Vrsta: | P. tremula
|
| Binomno ime | |
| Populus tremula | |
| |
| Rasprostranjenost vrste | |
Opis vrste uredi
Listopadno dvodomo drvo koje naraste do 40 metara visine i 10 m širine, dok stablo ima prečnik i preko jednog metra. Kora je bledo zelenkasto-siva i glatka na mladim stablima, s` tamnosivim dijamantskim lenticelama. Sa starenjem drveta, kora postaje tamnosiva i osipa se. Listovi na granama starijeg drveća gotovo su okrugli, sa širokom liskom prečnika 2-8 cm, grubo nazubljenim rubom i bočno spljoštenim peteljkom dužine 4-8 cm. Ravne peteljke omogućuju im da drhte čak i na slabom povetarcu, te su izvor njegovog naučnog imena, kao i velikog broja narodnih kao što je trepetljika. Listovi na sadnicama i brzorastućim stabljikama su različitog oblika, srcasti do gotovo trouglasti. Često su mnogo veće dužine (i do 20 centimetara), dok im je peteljka manje spljoštena. Cvetovi su resice koje se oprašuju putem vetra. Proizvode se u rano proleće pre nego što se pojave novi listovi. Trepetljika je dvopolna biljka sa muškim i ženskim cvetovima na različitom drveću. Muške resice su zelene i braon boje, dužine 5-10 centimetara prilikom izbacivanja polena. Ženske resice su zelene, duge 2-6 centimetara, sazrevaju početkom leta, nose 10-20 (50-80) čaura, od kojih svaka sadrži mnogo sitnog semena sa paperjastim dlačicama. Dlačice pomažu pri rasejavanju semena kada se čaure otvore tokom sazrevanja. Trepetljika se može razlikovati od blisko srodne severnoameričke Populus tremuloides po grubo nazubljenim listovima. Kao i druge jasike, trepetljika se široko širi sisaljkama (korenovim klicama), koje se mogu proizvesti i do 40 m od matičnog stabla, formirajući široke klonske kolonije.[6]
Ekologija vrste uredi
Evroazijska jasika je vrsta koja zahteva vlagu i svetlost. Može snažno kolonizovati otvoreni prostor nakon požara, čišćenja ili drugih oštećenja. Nakon što je jedinka oštećena ili uništena, na površini bočnih korenova dolazi do obilatog stvaranje korenskih sisaljki. Brzi rast se nastavlja sve do uzrasta od oko 20 godina, kada se povećava krunična kompeticija. Nakon toga, brzina rasta opada i kulminira u dobu od oko 30 godina. Trepetljika može dostići starost od 200 godina. Vrlo je otporna vrsta i podnosi duge, hladne zime i kratka leta. Otporna je na pritisak pregledanih jelena zbog svog neprijatnog ukusa. Ova vrsta je važna za velikog topolinog staklokrilca, koji je koristi kao domaćina tokom stadijuma larve.[7]
Fosilni nalazi uredi
Fosili trepetljike opisani su iz fosilne flore lokaliteta u Turskoj, koji vode poreklo iz ranog Pliocena.[8]
Kultivacija uredi
Jasika se gaji u parkovima i velikim baštama. Hibrid sa Populus tremula (bela topola), poznat kao siva topola, Populus × canescens, rasprostranjen je u Evropi i centralnoj Aziji. Hibridi sa nekoliko drugih aspekata takođe su uzgajani u šumarskim istraživačkim institutima kako bi pronašli drveće sa većom proizvodnjom drveta i otpornošću na bolesti (npr. P. tremula × P. tremuloides, uzgajan u Danskoj).[9]
Upotrebljivost uredi
Drvo trepetljike je lagano i mekano. Koristi se za ogrev i izradu šibica, ali je takođe cenjeno u industriji celuloze i papira, što je posebno korisno. Pored toga koristi se za šperploču i različite vrste iverica. Dalje, jasika ima važnu ulogu u proizvodnji drveta za obnovljive izvore energije. Ekološki je vrsta važna jer od nje imaju koristi mnoge vrste insekata i gljivica. Stablo dalje pruža stanište za nekoliko vrsta sisara i ptica kojima su potrebne mlade šume.
Izvori uredi
- ^ Benkeblia, Noureddine, ur. (2015). Omics Technologies and Crop Improvement. CRC Press. str. 50. ISBN 978-1-4665-8669-7.
- ^ „Blæösp (Populus tremula) Vísindavefurinn”.
- ^ James Kilkelly Irish native Aspen tree Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. август 2017)
- ^ Rushforth, K.: Trees of Britain and Europe. Collins 1999. ISBN 0-00-220013-9.
- ^ Den Virtuella Floran: Populus tremula (in Swedish; with maps)
- ^ Stace, Clive (2010). New Flora of the British Isles (3rd izd.). Cambridge, UK: Cambridge University Press. str. 314. ISBN 978-0-521-70772-5.
- ^ Rackham, Oliver (1994). The Illustrated History of the Countryside. London : BCA. CN 2922.p. 64.
- ^ Kasaplıgil, B.-(1975): Pliocene Flora of Güvem village near Ankara, Turkey, Abstracts of the Papers Presented at the XII International Botanical Congress, Akademika Nauk SSSR, 1: 115, Leningrad
- ^ „RHS Plant Selector - Populus tremula”. Arhivirano iz originala 23. 04. 2013. g. Pristupljeno 24. 4. 2019.
Spoljašnje veze uredi
