Jovan Kurtović

Jovan Kurtović, kraće Jovo, Giovanni Curtovich, (Začula, 1718. — Trst, 12. avgust 1809) bio je ugledni srpski trgovac i narodno-crkveni dobrotvovor iz Trsta.

Novija srpska pravoslavna crkva Svetog Spiridona u Trstu i desno, dio palate Kurtovića

Karijera

Iz trgovačke porodica Kurtović, koja je tada živjela u selu Začula, u Trebinjskoj šumi, birani su seoski knezovi tog kraja. Habzburški car Karlo VI je početkom 18. vijeka proglasio Trst za slobodnu luku i to je uticalo da u Trst dosele i neki Srbi pomorci, trgovaci i zanatlije iz Boke, Hercegovine i Bosne. Tako su Kurovići iz Začule, koji su se do tada bavili trgovinom u trebinjskom i dubrovačkom kraju, odlučili da svoj posao razviju u Trstu. Jovan je sa svoja tri brata, Ristom, Cvetkom i Lazarom, odselio 1748. godine u Trst. U rodnom kraju je ostao samo brat Simeon, koji je kasnije kao jeromonah bio u manastiru Duži.

U Trstu je Jovan uspjeo da razvije biznis. Pored trgovine, zakupljivao je brodove (prvi brod je kupio 1766. godine) i organizovao prevoz razne robe iz tršćanske luke. Braća su mu bili saradnici u Pragu, Smirni i Beču, a trgovali su i sa Skadrom, Odesom, Petrogradom, Peštom i crnomorskim lukama. Posjedovali su nekoliko stambenih zgrada (najpoznatija je palata Kurtovića, pored srpske crkve) i više radnji u Trstu. Vremenom postaje jedan od najmoćnijih trgovaca u gradu sa velikim ugledom, posebno među tršćanskim Srbima. Sa prijateljem Ferportenom uveo je prvu brodsku liniju od Trsta do Sjeverne Amerike. Prva plovidba na relaciji Trst - Filadelfija ostvarena je 1782. godine.

Guvernadur Jovan Radonjić je u testamentu od 4. januara 1804. nekoliko puta spomenuo gospodina Kurtovića iz Triješća (Trsta). Jovanova četiri sina su kod Kurtovića imala 1000 cekina u munidu. Radonjić i Jovan Kurtović su financijski sarađivali.

Crkveni i narodni dobrotvor

Srbi i Grci su 1751. zajedno počeli graditi crkvu Svetog Spiridona. Jovan je donirao 40.000 forinti. U drugom sazivu uprave Pravoslavne crkvene općine, 1757. godine, za predsjednika je izabran Jovan Kurtović. Zbog nesuglasica sa Grcima, Jovan Kurović je kao član srpske delegacije otputovao u Beč, da nadležne upoznaju sa problemom. Car Franc II je odlučio da Srbi isplate Grke za njihov udjel u izgradnji crkve i od 1782. crkva postaje samo srpska. Iz stare crkve su u novu srpsku crkvu u Trstu, koja je sagrađena na temeljima stare 1885. godine, na trgu Ponte Roso, na obodu Kanala Grande, prenešena dva svijećnjaka, koja je 1763. godine poklonio crkvi Jovan Kurtović. Oni su do danas sačuvani i nalaze se u crkvi. Pomagao je, preko svoga brata Simeona, i manastir Duži. Tu su njegovim novcem izgrađene dvije zgrade, vinograd, a na Trebišnjnici kod sela Bioča je izgrađen mlin. Do danas su u crkvi manastira Duži sačuvana dva svijećnjaka, izrađena u Veneciji, koje je Jovan 1777. poklonio manastiru. Slao je pomoć ustanicima u Srbiji, zajedno sa ostalim Srbima, s kraja 18. i početka 19. vijeka.

Pokrovitelj prosvjete

Njegovim angažovanjem u Trstu je 1782. godine otvorena srpska škola, pod nazivom Srpska škola Jovan Miletić, na čelu sa učiteljem Vasilijem Vitkovićem, koji je učio srpsku djecu čitanju, pisanju, gramatici, latinskom jeziku, pjevanju i vjeronauci.

Zanimljivosti

Jovan je doživio duboku starost. Umro je u 91. godini. Iz tri braka je dobio brojno potomstvo i niko od djece ga nije nadživio. Lazar Tomanović je navodeći (nekada) uticajne srpske porodice u Trstu, pored Gopčevića, Kvekića i drugih, naveo i Kurtoviće. Jedan od kasnijih Kurtovića (Nikola Lazara Kurtović iz Dubrovnika) bio pretplatnik na Srpsko-dalmatinski magazin , a Kurtovići iz okoline Ulcinja su se islamizirali i albanizirali, iako su zadržali svoje prezime. Od njih je najpoznatiji bivši premijer Kosova Aljbin Kurti, koji je promijenio (desrbizirao i albanizirao) svoje prezime, iz Kurtović u Kurti. Kurtovići su danas pripadnici više nacija: Srbi (Trebinje), Bošnjaci, Hrvati (primorje) i Albanci (kraj kod Ulcinja).

Literatura

• Tomanović, Lazar (2007). Putopisna proza. Gradska biblioteka i čitaonica Herceg Novi.