Južnomoravski korpus JVuO
Južnomoravski korpus (Gorski štab 165) je bio korpus Jugoslovenske vojske u otadžbini, koji je delovao na prostoru leskovačkog, poljaničkog i pčinjskog sreza.
| Južnomoravski korpus | |
|---|---|
 | |
| Postojanje | april 1942. - 1945. |
| Ukidanje | početak 1945. godine |
| Formacija | Vranjska brigada Južnomoravska leteća brigada Leskovačka brigada Moravska brigada Poljanička brigada |
| Jačina | oko 1000 naoružanih pripadnika |
| Deo |  Jugoslovenska vojska u otadžbini |
| Štab | Oruglica |
| Nadimak | Gorski štab 165 |
| Komandanti | |
| Komandant | major Radoslav Đurić april 1942. - januar 1944. godine kapetan Jovan Stevanović od januara 1944. godine major Ranko Stošić kapetan Borivoje Manić ("Luiđi") |
Nastanak i delovanje korpusa uredi
Po instrukcijama pukovnika Dragoljuba Draže Mihailovića, na prostor južne Srbije je aprila 1942. godine upućen generalštabni major Radoslav Đurić (pod šifrom "Herman" i "He-He") sa zadatkom da okupi oficire Jugoslovenske vojske koji su izbegli zarobljeništvo u Aprilskom ratu i formira Gorski štab 165. Odatle je izvestio Vrhovnu komandu da je raspoloženje na terenu vrlo povoljno.[1]
Osnovana je mreža obaveštajaca u Nišu i Skoplju, a korpus je izdavao i list Ravnogorska reč tokom 1944. godine. U štabu korpusa je jedno vreme boravila britanska vojna misija. Major Đurić je uspostavio vezu sa generalom Napoleonom Zervasom, komandantom Nacionalne republikanske grčke lige.
Prevrat u štabu korpusa uredi
Nakon sastanka komandanta Rasinskog korpusa majora Dragutina Keserovića i majora Đurića, 17. marta 1944. godine, gde se razgovaralo o formiranju fronta protiv partizana, saznalo se da Đurić planira da pređe na njihovu stranu. Uz to, Đurić je bio u ljubavnoj vezi sa šifrantkinjom Verom Pešić, koja je radila za Gestapo i ranije omogućila zarobljavanje i streljanje potpukovnika Milana Kalabića, oca Nikole Kalabića. Ona je od vojnog suda osuđena na smrt, ali je Đurić sprečio izvršenje smrtne kazne i uhapsio oficire koji su protestovali.
Između 9. i 18. maja, korpus je imao sukobe sa grupom od oko 150 partizana na prostoru Golemog Sela, Drenovca, Obličkog Sena i Gumeništa, koje je gonio prema planini Kukavici.
Zbog pomenutih događaja sa Verom Pešić, grupa oficira na čelu sa major Jovanom Stevanovićem organizovala je zauzimanje štaba Južnomoravskog korpusa 18. maja kod Leskovca. Major Đurić je tada zarobljen zajedno sa Verom Pešić, koja je streljana istog dana.[2] Dok su trajale pripreme da se sudi majoru Đuriću, on je uspeo da pobegne i priključi se partizanima. Kasnije je napredovao do pomoćnika načelnika Glavnog štaba Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije za Srbiju i zamenika generala Konstantina Koče Popovića.[3]
Ofanziva na Jablanicu, Pustu Reku i Toplicu uredi
Nakon bekstva majora Đurića, korpus je između maja i jula 1944. godine delovao na prostorima Jablanice, Puste Reke i Toplice.
Južnomoravska grupa korpusa uredi
U julu 1944. godine, od Južnomoravskog, Vlasinskog, Jablaničkog, Prvog i Drugog kosovskog korpusa i Štabne brigade je formirana Južnomoravska grupa korpusa.
Od 12. septembra 1944. godine, kada je kralj Petar II Karađorđević pozvao pripadnike JVuO da se stave pod komandu maršala Josipa Broza Tita, major Đurić je organizovao masovne prelaske pripadnika Južnomoravskog korpusa u Narodnooslobodilačku vojsku Jugoslavije.
Novembra 1944. godine, Južnomoravska grupa korpusa je učestvovala u borbama kod Prijepolja i na Limu.
Kada 1945. godine bude došlo do prevođenja korpusa u brigade, nastaće Južnomoravska brigada i marta iste godine biti podređena Valjevsko-moravskom korpusu.
Komandanti korpusa uredi
Nije sasvim moguće rekonstruisani tačno vreme preuzimanja dužnosti komandanta Južnomoravskog korpusa:
- Major Radoslav Đurić, komandant Južnomoravskog korpusa od aprila 1942. do januara 1944. godine
- Kapetan Jovan Stevanović, od januara 1944. godine
- Major Ranko Stošić
- Kapetan Borivoje Bora Manić (pod šifrom "Luiđi")
Brigade uredi
U sastavu Južnomoravskog korpusa su se nalazile četiri brigade:
- Vranjska brigada
- komandanti: kapetan Jovo Stefanović (ubijen 1944. godine), narednik-pitomac Nikola Stošić (nakon ranjavanja kod Sijarinske banje, izvršio samobistvo)
- Leskovačka brigada
- komandant: kapetan Miodrag Andrijević (streljan od komunista 1945. godine)
- Južnomoravska leteća brigada
- Moravska brigada
- komandant: Ilija Ristić
- Poljanička brigada
- komandanti: rezervni poručnik Vojin Kupčarić (do 1944), poručnik Dačan S. Popović (do juna 1944), poručnik Radomir Pešić, potporučnik Čedomir Todorović
- zamenik komandanta: Vojin Popović