Andrej Ajnšpiler
Andrej Ajnšpiler (sloven. Andrej Einspieler; Sveče, 13. novembar 1813 — 16. januar 1888) bio je slovenački političar, rimokatolički sveštenik i novinar i jedan od ranih vođa staroslovenskog nacionalnog pokreta u 19. veku. Bio je poznat kao „otac koruških Slovenaca”.[1]
Andrej Ajnšpiler | |
|---|---|
.jpg) Andrej Ajnšpiler | |
| Datum rođenja | 13. novembar 1813. |
| Mesto rođenja | Sveče, Vojvodina Koruška, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 16. januar 1888. (74 god.) |
| Mesto smrti | Klagenfurt, Austrougarska |
Biografija uredi
Rođen je 13. novembra 1813. u Sveči, u Vojvodini Koruška.[2] Pohađao je licej, a kasnije i bogosloviju u Klagenfurtu. Služio je kao sveštenik širom slovenačkih naseljenih područja južne Koruške. Tokom revolucije 1848—1849. sarađivao je sa koroškim slovenačkim sveštenikom i političkim aktivistom Matijom Majarom i postao je vatreni zagovornik političkog programa Ujedinjene Slovenije. Godine 1851. bio je suosnivač Mohorjeva družba,[3] najstarije slovenske izdavačke kuće, zajedno sa filologom Antonom Janežićem i sveštenikom Antonom Martinom Slomšekom.[2] Zahvaljujući njegovom nemirnom kulturnom i publicističkom delovanju, Klagenfurt se pojavio kao glavno kulturno središte slovenačkog romantičarskog nacionalizma 1850-ih.[4]
Početkom Oktobarske diplome u Austrijskom carstvu 1860, Ajnšpiler je postepeno napustio ideal Ujedinjene Slovenije kao neostvariv. Napisao je brojne članke na nemačkom jeziku, pozivajući na saradnju između govornika slovenačkog i nemačkog jezika u Koruškoj i u drugim regionima slovenskih zemalja. Godine 1865. progurao je inicijatora takozvanog Mariborskog programa, u kojem je grupa Starih Slovenaca predložila ponovno uspostavljanje Unutrašnje Austrije, uglavnom autonomne i federativne političke jedinice u sastavu austrijskog carstva u koje bi se spojile tradicionalne pokrajine Koruška, Štajerska, Kranjska i Austrijsko primorje. Pokrenuo je novine Stimmen aus Innerösterreich, pisane uglavnom na nemačkom jeziku, kako bi ubedio javnost koja govori nemački da prihvati ovu ideju. Međutim, program su odbili i slovenački i etnički nemački nacionalisti. Početkom 1870-ih, Ajnšpiler je bio marginalizovan iz redova slovenačke politike, iako je nastavio svoju političku aktivnost. Godine 1876. izabran je u opštinsko veće Klagenfurta.[4]
Preminuo je 16. januara 1888. u Klagenfurtu.[2]
Nasleđe uredi
Tokom svog života postao je poznat kao „otac koruških Slovenaca”, jer se borio za njihova jezička i politička prava.[1]
Godine 1979. slovenačko hrišćansko kulturno udruženje iz Koruške Ajnšpilerovu nagradu su nazvali u njegovu čast, dodeljuje se pojedincima koji su pružili izvanredni doprinos različitom narodu ili nacionalnostima. Nagradu su, između ostalih, primili: guverner Bolcana Luis Durnvalder, stipendista i profesor na centralnoevropskom univerzitetu Anton Pelinka, rimokatolički prelat Egon Kapelari i austrijski političar Rudolf Kirhšleger.
Reference uredi
- ^ a b „Odlika koroške hvaležnosti”. www.druzina.si. Pristupljeno 2021-04-12.
- ^ a b v Marko. „Andrej Einspieler”. revija.ognjisce.si (na jeziku: slovenački). Pristupljeno 2021-04-12.
- ^ „Andrej Einspieler, 1813-1888”. www.kamra.si (na jeziku: slovenački). Pristupljeno 2021-04-12.
- ^ a b „Einspieler, Andrej (1813–1888) - Slovenska biografija”. www.slovenska-biografija.si. Pristupljeno 2021-04-12.
Literatura uredi
- Jože Pogačnik, "Andrej Einspieler" in Slovenska misel: eseji o slovenstvu (Ljubljana: Cankarjeva založba, 1987), 436-437.
- KSZ: Andrej Einspieler
- Kočna.at: Andrej Einspieler
