Википедија

Autohtone rase domaćih životinja

Tradicionalne rase domaćih životinja su stare (autohtone[1]) izvorne rase, koje su zapostavljene jer daju manje proizvoda u odnosu na druge produktivnije rase. Međutim one čuvaju stari izvorni genetski kod, prilagodljivije su na nepovoljne uslove držanja i otpornije su na bolesti.

Spomenik mangulici i pulinu u Sremskoj Mitrovici

U Evropi ima preko 600 rasa domaćih životinja koje se nalaze na listi ugroženih vrsta i rasa, i to toliko ugroženih da je 43% njih već u fazi nestanka, u fazi konačnog, totalnog istrebljenja.[2] Razvojem genetskih istraživanja počelo se strepeti od drastičnog (i nepovrtatnog) gubitka biološkog genofonda, ukoliko se tome ne stane na put. Tako da je većina zemalja preduzela aktivnosti na očuvanju animalnih genetičkih resursa.

Razlozi nestajanja tradicionalnih rasa uredi

 
Racka ovca

Razlozi ugroženosti izvornih rasa su različiti, a proizlaze pre svega iz promena u ljudskoj okolini i u njegovim zahtevima. Čovek se sve više povlači u urbane sredine, dolazi do korenitih promena u privredi, do industrijalizacije, šume i livade nestaju u korist agrarne proizvodnje. Potrošačko društvo zahteva sve veću količinu brzo proizvedene hrane, bez obzira na kvalitet iste, ili na posledice nepravilne ishrane. Moderan čovek traži brzo snabdevanje, kvalitet proizvoda je pao u drugi plan. To ubrzanje dovelo je do toga da su se u stočarstvu i poljopriverdi pojavile nove rase domaćih životinja koje su bile više prilagođene ekstenzivnom uzgajanju u zatvorenom prostoru, štalama i svinjcima.

Razloge treba tražiti i u promeni samog držanja domaćih životinja. Nekada su životinje držane na otvorenom i tako prepuštene vremenskim prilikama održavale su izuzetnu otpornost prema vremenskim prilikama. Na primer, grla u krdu pokazuju ponašanje zajedništva i brige jedni prema drugima, i prirodne brige prema potomstvu. Zabeleženo je kod rasa goveda držanih na otvorenom da su u stanju da se udruživanjem snaga same odbrane od vukova, ili na drugi način pokazuju visok stepen prilagodljivosti. Danas, u ekstenzivnom odgoju više te osobine nisu toliko značajne.

Budućnost i mere zaštite uredi

Danas se mnoge tradicionalne vrste i rase isključivo uzgajaju radi održavanja genetičke čistoće i kao dekorativne vrste, na primer u Zoo vrtovima. Dosta ih se čuva i u nacionalnim parkovima kao turistička atrakcija. Takve vrste i rase su pod zaštitom države i smatraju se ugroženom vrstom ili imaju status održivo ugrožene rase. Država, naročito ukoliko se rasa smatra nacionalnom vrednošću preduzima aktivnosti na njenoj konzervaciji i očuvanju.

Organizovan rad na očuvanju animalnih genetičkih resursa je u Srbiji relativno novog porekla, započet tek krajem 1994. godine, identifikacijom i popisom postojećih rasa i sojeva. Vode se matične knjige (Herdbook) i centralni registri populacije ugroženih rasa pri Departmanu za stočarstvo Poljoprivrednog fakulteta i pri resornom ministarstvu Poljoprivrede. Današnje aktivnosti na očuvanju rasa preduzete su i u skladu sa Konvencijom o biodiverzitetu i Globalnom strategijom FAO o konzervaciji i očuvanju genetičkih resursa domaćih životinja. Koncept konzervacije putem banki gena se jedino može ostvariti na sledeća dva načina:

  1. In situ čuvanjem živih životinja u sredini u kojoj su nastale, i
  2. Ex situ koji može biti in vivo (kada se žive životinje održivo čuvaju u parkovima prirode i ZOO vrtovima) ili in vitro (zamrzavanjem i skladištenjem genetskog materijala).
 
Tradicionalno pašarenje

Ugroženost autohtonih rasa u Srbiji uredi

Najnovija regulativa Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede vezana za genetske rezerve domaćih životinja (sa prilogom koji navodi 30 vrsta) donesena je 2010. godine.[3]

Neke rase, kao što je Kolubarsko goveče ili svinja "šiška" već su izgubljene ili im preti potpuni nestanak, tako da ne samo država već i udruženja, pojedini odgajivači, ljubitelji starih rasa počinju da ulažu u borbu za njihovo očuvanje.

Kao primer dobre prakse može se pomenuti Stara Planina gde se (nadomak Dimitrovgrada) od 2002. godine sprovodi projekat gajenja autohtonih rasa domaćih životinja kojima je pretilo izumiranje, i do danas je broj grla uvećan. Na primer tu se nalazi najveće stado buša u Evropi i jedino u Srbiji u kojem se može videti tigrasta buša za koju se verovalo da je izumrla.[4]

 
Arhivska fotografija seoske zaprege sa upregnutim volovima podolske rase

Neke od autohtonih domaćih životinja kod nas uredi

Vidi još uredi

Izvori uredi

  1. ^ Autohtonija (grč. староседелачки, самобитан, самоникао)
  2. ^ Autohtone rase, uloga i značaj Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. avgust 2016) - Ronin elektronski magazin
  3. ^ Pravilnik o listi genetskih rezervi domaćih životinja, načinu očuvanja genetskih rezervi domaćih životinja, kao i o listi autohtonih rasa domaćih životinja i ugroženih autohtonih rasa („Službeni glasnik RS”, broj 38/10)
  4. ^ Stare rase ostalih životinja – Genetski resurs Srbije - blog "Svi u selo"
  5. ^ Kolubarsko govedo (kolubarac) - sajt Zdrava Srbija

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Аутохтоне_расе_домаћих_животиња&oldid=27755748”