Balkanski pakt (1934)
Balkanski pakt, ili Balkanska antanta, bio je vojno-politički savez koji su činili Jugoslavija, Grčka, Rumunija i Turska, i bio je odbrambeni savez od bugarskih i italijanskih aspiracija. Tekst Balkanskog pakta je pripremljen i parafiran početkom februara u Beogradu, a svečano potpisan 9. februara 1934. u Atini. Kraljevina Albanija, Bugarska, Italija, Mađarska i Sovjetski Savez su se protivili potpisivanju Balkanskog pakta. Izbijanjem Drugog svetskog rata savez oslabio zbog različitih stavova zemalja-članica prema Nemačkoj i Italiji, a pristupanjem Rumunije i Jugoslavije Trojnom paktu sasvim se raspao.
Prema tekstu pakta, koji je odmah obelodanjen, Kraljevina Jugoslavija, Grčka, Rumunija i Turska garantuju uzajamnu bezbednost svojih granica. Agresorom će se smatrati i zemlja koja na svojoj teritoriji pruža pomoć „naoružanim bandama“ koje upadaju na teritoriju druge zemlje. Balkanski pakt je organizovan po modelu Male Antante, c tendencijom da preraste u političku i ekonomsku zajednicu, otvorenu i za druge zemlje. Kao rukovodeći organ obrazovan je Savet ministara spoljnih poslova, Stalni sekretarijat, kao pomoćno telo, i Ekonomski savet, kao konsultativni organ. Balkanski pakt predstavljao je najozbiljniji udarac politici Kraljevine Italije. Umesto da se raspada, kako je Benito Musolini priželjkivao, Jugoslavija je jačala, šireći svoj uticaj i na druge zemlje.
„Volja kralja Aleksandra danas sve određuje“, pisao je italijanski poslanik Gali. Kada je izvršena reorganizacija Male Antante, Gali je izvestio svoju vladu: „Pakt Male Antante koncipiran je, a zatim stvoren pod uslovima koje je želela Kraljevina Jugoslavija, odnosno kralj Aleksandar.“
Pokretač međubalkanske saradnje bio je kralj Aleksandar koji je svoju diplomatsku karijeru započeo kao prestolonaslednik u misiji bugarsko-srpskog zbliženja, što je prethodilo stvaranju balkanskog saveza 1912. godine, mimo uticaja velikih sila. Pošto je i posle rata često isticao uverenje da balkanske države treba da budu gospodari svoje sudbine, neki su u tome videli njegovu viziju o uspostavljanju zajednice država na prostoru na kome se nekada nalazila vizantijska imperija. Budući balkanski savez je zamišljao kao zajednicu država tog regiona.
Literatura uredi
- Branislav Gligorijević, „Kralj Aleksandar Karađorđević u evropskoj politici“
- Petranović, Branko (1980). Istorija Jugoslavije 1918-1978. Beograd: Nolit.
- Petranović, Branko (1988). Istorija Jugoslavije 1918-1988. 1. Beograd: Nolit.
Vidi još uredi
