Википедија

Baltička ofanziva

Za nemačku ofanzivu u Drugom svetskom ratu pogledati: Baltička operacija

Baltička ofanziva, takođe poznata i kao Baltička strateška ofanziva,[3][4][5][6] označava pohod koji je Crvena armija vodila u baltičkim državama tokom jeseni 1944. Ofanzivom je komandovao general Ivan Bagramjan. Ishod niza bitaka je da se grupa armija Sever našla izolovana i okružena u Kurlandskom džepu a Sovjeti su ponovo okupirali baltičke države.[7]

Baltička ofanziva (1944)
(Baltička strateška ofanziva)
Deo Istočnog fronta tokom Drugog svetskog rata
Vreme14. septembar – 24. novembar 1944.
Mesto
baltičke države, istočna Pruska, Poljska
Ishod Sovjetska pobeda
Sukobljene strane
 Sovjetski Savez  Nacistička Nemačka
Komandanti i vođe
Sovjetski Savez sovjetska Stavka Nacistička Njemačka Vrhovna komanda Vermahta
Jačina
1.546.400[1]
17.500 komada artiljerijskog oruđa,
3.080 oklopnih vozila,
2.640 aviona[2]		 730.000 vojnika,
7.000 komada artiljerijskog oruđa,
1.260 oklopnih vozila,
400 aviona[2]
Žrtve i gubici
61.468 poginulih ili nestalih; 218.622 ranjenih ili bolesnih[1] 26 divizije potpuno uništene, oko 260.000 mrtvih
Napredovanje Crvene armije 1943—1944.

Pozadina uredi

Tokom 1944, Vermaht je bio potisnut duž cele linije fronta na istoku. U februaru 1944, snage Vermahta su se povukle od prilaza Lenjingradu do pripremljenog dela Panter linije na granici sa Estonijom. U junu i julu, grupa armija Centar je tokom operacije Bagration odbačena iz Beloruske SSR u Poljsku. Ovo je stvorilo priliku Crvenoj armiji da izvrši napad prema Baltičkom moru i tako preseče kopnenu vezu između nemačkih armijskih grupa.

Do petog je započeta Šjauljajska ofanzivna operacija koja se nadovezala na operaciju Bagration. Sovjetska 43, 51., i 2. gardijska armija su napale prema Rigi na baltičkoj obali. U prethodnici je bio 3. gardijski mehanizovani korpus. Do 31. jula, snage Crvene armije su došle do obale Riškog zaliva; 6. gardijska armija je pokrila Rigu i proširila krilo proboja prema severu.

Nemačka reakcija je bila brza, i u početku uspešnta. Kontranapad nazvan operacija Dopelkopf su 16. avgusta sproveli XXXX i XXXIX pancer korpus pod komandom Treće oklopne armije, grupe armija Centar. Delujući u sadejstvu sa oklopnim formacijama grupe armija Sever, ove snage su inicijalno odsekle sovjetske trupe na obali i ponovo uspostavile krhki 30 km široki koridor između grupa armija Centar i Sever. Glavni cilj napada je bio da se ponovo zauzme ključna drumska raskrsnica kod Šjauljaja (nem. Schaulen), ali nemački tenkovi su naišli na čvrstu odbranu 1. baltičkog fronta, i do 20. avgusta nemačko napredovanje je zaustavljeno uz teške gubitke. Ponovni napad operacija Cezar, je započet 16. septembra, i propao je na isti način. Nakon kratkog predaha, STAVKA je izdala naređenja za Baltičku stratešku ofanzivu, koja je trajala od 14. septembra do 24. novembra.

Bitke uredi

Kao i ostale sovjetske strateške ofanzive, i Baltička ofanziva je pokrivala više operacija operacionog nivoa i individualne frontovske ofanzivne operacije:[8]

  • Riška ofanziva (rus. Рижская наступательная операция) (od 14. septembra do 24. oktobra 1944) sprovedena od strane 3. i 2. baltičkog fronta tokom koje je očišćena obala Riškog zaliva.
  • Talinska ofanziva (rus. Таллинская наступательная операция) (od 17. do 26. septembra 1944) sprovedena od strane Lenjingradskog fronta kako bi se nemačke snage izbacile iz Estonije.
  • Desant na Munsund (rus. Моонзундская десантная операция) (od 27. septembra do 24. novembra 1944) je bilo amfibijsko iskrcavanje na estonska ostrva Hiuma (est. Hiiumaa), Sarema (est. Saaremaa) i Muhu (est. Muhu), koja blokiraju pristup Riškom zalivu. Prema sovjetskim podacima, Nemci su izgubili 7.000 mrtvih i 700 zarobljenih vojnika.[9]
  • Memelska ofanziva (rus. Мемельская операция)(od 5. do 22. oktobra 1944) je bio napad 1. baltičkog fronta u cilju presecanja veze između nemačkih grupa armija Centar i Sever.

Iz nemačke perspektive, ovaj period je uključivao sledeće operacije:

  • Operacija Cezar, u cilju ponovnog uspostavljanja kontakta između grupa armija Centar i Sever od 16. do 21. septembra 1944;
  • Operacija Aster u cilju evakuacije grupe armija Sever sa ciljem evakuacije grupe armija Sever sa estonskog kopna od 17. do 26. septembra 1944.
  • opsada Memela od 5. do 27. oktobra 1944;
  • Formiranje Kurlandskog džepa od 15. do 22. oktobra 1944.

Posledice uredi

 
Sovjetske operacije od 19. avgusta do 31. decembra 1944.

Sovjetska pobeda uredi

Baltička ofanziva je dovela do izbacivanja nemačkih snaga iz Estonije i Litvanije. Sovjetski frontovi koji su učestvovali u borbama su imali ukupne gubitke od oko 260.000 ljudi iz svih uzroka (poginuli, nestali, ranjeni, bolesni).

Linije komunikacije između grupe armija Sever i grupe armija Centar su presečene za stalno a grupa armija Sever je ostala na baltičkoj obali u Letoniji. 25. januara, Adolf Hitler je preimenovao grupu armija Sever u armijsku grupu Kurlandija implicitno priznajući da ne postoji mogućnost da se uspostavi novi kopneni koridor između Kurlandije i Istočne Pruske.[10] Crvena armija je započela okruživanje i smanjivanje Kurlandskog džepa koji je i dalje mogao da predstavlja veliku pretnju, ali je bila u prilici da se koncentriše na operacije na severnom krilu koje je sada ciljalo ka Istočnoj Pruskoj. Operacije Crvene armije protiv Kurlandskog džepa su nastavljene do predaje armijske grupe Kurlandija 9. maja 1945, kada je u džepu zarobljeno gotovo 200.000 Nemaca.

Nemačka komanda je oslobodila iz vojne službe hiljade regruta iz baltičkih zemalja. Međutim, sovjetska komanda je započela sa regrutacijom lokalnog stanovništva u oblastima koje su dospele pod sovjetsku kontrolu.[11] Neki su tako tokom rata služili na obe strane, dok su se mnogi krili u šumama kako bi izbegli mobilizaciju. (vidi još: šumska braća)

112 zvanja heroj Sovjetskog Saveza je dodeljeno tokom ofanzive, od su tri dobili vojnici koji su već bili heroji Sovjetskog Saveza.[12]

Reokupacija baltičkih država uredi

Glavni članak: Okupacija baltičkih država

Ponovno uspostavljanje sovjetske vlasti u baltičkim državama je sprovedeno silom i usledila je sovjetizacija koja je uglavnom sprovedena od 1944. do 1950. Prisilna poljoprivredna kolektivizacija je započeta 1947, a završena je nakon masovne deportacije civila u martu 1949. Sve privatne farme su konfiskovane i svi farmeri su bili primorani da se pridruže kolektivnim farmama. Oružani pokret otpora „Šumske braće“ je bio aktivan do masovnih deportacija. Desetine hiljada su učestvovale u pokretu ili su ga podržavale; hiljade su ubijene. Sovjetske snage koje su se borile protiv Šumske braće su pretrpele gubitke koji se mere stotinama. Među ubijenim na obe strane je bilo nevinih civila. Pored oružanog otpora Šumske braće, bilo je aktivno i više nacionalističkih dečjih grupa (učenici). Većina njihovih članova je osuđeno na dugogodišnje zatvorske kazne. Kaznene mere su znatno ublažene nakon Staljinove smrti 1953; od 1956. do 1958, velikom delu deportovanih i političkih zatvorenika je dopušteno da se vrate u svoje krajeve. Politička hapšenja i brojne druge vrste zločina protiv čovečnosti su sprovođena tokom celog perioda okupacije do kasnih osamdesetih godina 20. veka. Nakon svega, pokušaj da se društva baltičkih država integrišu u sovjetski sistem je propao. Iako je oružani otpor poražen, stanovništvo je zadržalo antisovjetsko raspoloženje. Ovo je olakšalo građanima baltičkih država da krajem 1980-ih organizuju novi pokret otpora, da 1991. povrate nezavisnost svojih država, i zatim u njima brzo razviju moderno društvo.[13]

Formacije i jedinice uredi

Sovjetske uredi

Nemačke uredi

Reference uredi

  1. ^ a b Soviet casualties and combat losses in the twentieth century London. . Greenhill Books. 1997. 
  2. ^ a b Прибалтийская наступательная операция, 14 сентября - 24 ноября 1944 г Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. oktobar 2010) BDSA.ru
  3. ^ Anderson, str. 203.
  4. ^ Muriev, str. 22–28.
  5. ^ Stilwell, str. 343.
  6. ^ Proэktor 1972.
  7. ^ D. Muriev, Opisanie podgotovki i provedeniя baltiйskoй operacii 1944 goda, Voenno-istoričeskiй žurnal, sentяbrь 1984}- Prevod na engleski, -{D. Muriyev, Preparations, Conduct of 1944 Baltic Operation Described, Military History Journal (USSR Report, Military affairs), 1984-9, pp. 22–28
  8. ^ Vidi soldat.ru Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. maj 2008) za prikaz strateške ofanzive
  9. ^ Osnovnыe operacii Sovetskih Vooružennыh Sil v VOV, načavšiesя v 1944 godu
  10. ^ 25. januara Hitler je preimenovao tri armijske grupe: grupa armija Sever je postala armijska grupa Kurlandija; grupa armija Centar je postala grupa armija Sever a grupa armija A je postala grupa armija Centar
  11. ^ D. Muriyev, Preparations, Conduct of 1944 Baltic Operation Described, Military History Journal (USSR Report, Military affairs), 1984-9, pp. 27
  12. ^ https://web.archive.org/web/20071016113043/http://hronos.km.ru/sobyt/1900sob/1944pribalt.html (na ruskom)
  13. ^ Phase III: The Soviet Occupation of Estonia from 1944. In: Estonia since 1944: Reports of the Estonian International Commission for the Investigation of Crimes Against Humanity, pp. VII–XXVI. Tallinn, 2009

Literatura uredi

  • Anderson, D (2001). The Eastern Front. Zenith Imprint. ISBN 978-0-7603-0923-0. .
  • Muriyev, D. Preparations, Conduct of 1944 Baltic Operation Described, Military History Journal (USSR Report, Military affairs), 1984-9
  • Stilwell, A; Hastings, M. (2004). The Second World War: A World in Flames. Osprey. ISBN 978-1-84176-830-4. 
  • Proэktor, D. M. „Agressiя i katastrofa. Vыsšee voennoe rukovodstvo fašistskoй Germanii vo vtoroй mirovoй voйne“, Glava vosьmaя. „Katastrofa“, M.: Nauka, 1972.

Dalja literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Baltička ofanziva na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Балтичка_офанзива&oldid=27558031”