Banjska eparhija
Banjska eparhija (odnosno Ibarska eparhija ili Zvečanska eparhija) je bila eparhija srednjovekovne Srpske arhiepiskopije, koja je postojala u drugoj polovini 13. i na početku 14. veka.[1]
Istorija uredi
Banjska eparhija se u izvorima pominje i kao Ibarska eparhija, jer se prostirala u slivu te reke, odnosno kao Zvečanska eparhija po imenu grada Zvečana.[2] Sedište banjskog episkopa, bilo je Manastiru Banjska (Hram Svetog Stefana) na ušću Banjske reke u Ibar, blizu Kosovske Mitrovice.
Osnovana je sredinom 13. veka. Od njenih arhijereja najznačajniji je episkop Danilo, potonji arhiepiskop srpski i čuveni pisac i biograf, koji je na njenu upravu došao 1312. ili 1313. godine. Posle odlaska episkopa Danila u Hilandar, kralj Milutin je prestoni manastir Banjske eparhije pretvorio u povlašćenu igumaniju i Svetostefanskom ili Banjskom hrisovuljom obdario svoju zadužbinu velikim vlastelinstvom sa preko 80 sela i odredio je za svoju grobnicu. Posle smrti kralja Milutina (1321) Danilo je preneo njegovo telo iz Nerodimlja i sahranio ga u toj grobnici.
Istim imenom se ponekad nazivala i eparhija u Banji kod Velbužda {potonja Ćustendilska eparhija}. Srednjovekovna srpska Dabarska eparhija se u istoriografiji takođe ponekad naziva i "banjskom" po svom sedištu u manastiru Svetog Nikole u Banji na reci Limu u Dabru.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Janjić 2009, str. 103–114.
- ^ Janjić 2014, str. 147–162.
Literatura uredi
- Radoslav Grujić, Banjska episkopija, u: Narodna enciklopedija, knj. 1, str. 125.
- Miodrag Purković, Srpski episkopi i mitropoliti srednjeg veka, Skoplje 1938.
- Slijepčević, Đoko M. (1962). Istorija Srpske pravoslavne crkve. 1. Minhen: Iskra.
- Svetozar Dušanić, Banjska episkopija, u: Enciklopedija Jugoslavije, Zagreb 1980.
- Janković, Marija (1985). Episkopije i mitropolije Srpske crkve u srednjem veku (Bishoprics and Metropolitanates of Serbian Church in Middle Ages). Beograd: Istorijski institut SANU.
- Popović, Svetlana (2002). „The Serbian Episcopal sees in the thirteenth century”. Starinar (51: 2001): 171—184.
- Janjić, Dragana (2009). „Banjska episkopija i razlozi njenog osnivanja” (PDF). Baština (27): 103—114.
- Janjić, Dragana (2014). „Razlozi ustanovljenja Zvečanske episkopije” (PDF). Zbornik radova Filozofskog fakulteta u Prištini (knj. 44, sv. 2): 147—162.
- Loma, Aleksandar (2013). Toponimija Banjske hrisovulje: Ka osmišljenju starosrpskog toponomastičkog rečnika i boljem poznavanju opšteslovenskih imenoslovnih obrazaca. Beograd: SANU.
