Bitka u Filipinskom moru
Bitka u Filipinskom moru (engl. Battle of the Philippine Sea), vođena 19-20. juna 1944, bila je američka pobeda tokom rata na Pacifiku.[1]
| Bitka u Filipinskom moru | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo bitke za Marijanska ostrva i rata na Pacifiku u Drugom svetskom ratu | |||||||
 Marijanska ostrva i Palau u Filipinskom moru. | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 SAD |
 Japan | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
|
admiral Rejmond Spruens admiral Ričmond Turner admiral Mark Mičer |
admiral Džizaburo Ozava admiral Take Kurita | ||||||
| Jačina | |||||||
|
58. operativna eskadra: 8 teških i 7 lakih nosača aviona sa oko 890 aviona, 7 bojnih brodova, 8 teških i 13 lakih krstarica, 69 razarača[1] |
2. i 3. flota: 3 teška i 6 lakih nosača aviona sa oko 430 aviona, 5 bojnih brodova, 7 teških i 2 lake krstarice, 31 razarač, 6 tankera, oko 480 aviona sa Marijanskih ostrva[1] | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| 130 aviona[1] | 3 nosača aviona, 2 tankera i 426 aviona[1] | ||||||
Pozadina uredi
Filipinsko more je deo Tihog okeana između Filipina, Tajvana, Rjukju ostrva, Šikokua, južnih obala ostrva Honšu, Boninskih ostrva, Marijanskih ostrva i ostrva Palau. Na desant jedinica SAD na ostrvo Sajpan u junu 1944 (tokom bitke za Marijanska ostrva), Japanci su reagovali koncentracijom gotovo svih pomorskih snaga u nameri da spreče protivnika da ovlada bazama sa kojih neposredno može da ugrozi Japan i njegove veze sa okupiranim područjima južnog Pacifika.[1]
Japanske snage i planovi uredi
Pošto su se japanska 2. flota (bojni brodovi) i 3. flota (nosači aviona) ujedinile 16. juna u Filipinskom moru, oko 300 milja istočno od ostrva Samara, flotne snage su obrazovale dva odreda: odred nosača aviona (6 nosača, 1 krstarica i 15 razarača) pod neposrednom komandom admirala Džizaburo Ozave, koji je ujedno komandovao čitavom flotom, i odred glavnine (2 diviziona bojnih brodova, 1 divizija nosača aviona, 3 divizije krstarica i 10 razarača) pod komandom admirala Take Kurite. U zaštiti flotnog trena (6 tankera) nalazilo se još 6 razarača. Japanski plan predviđao je uništenje američke 58. operativne eskadre (engl. Task Force 58), koja je vršila šire obezbeđenje desanta na Sajpan, snažnim udarom avijacije, posle čega bi se izvršio napad na desantne snage. Pored 430 aviona sa nosača, Ozava je imao za neposredno sadejstvo oko 480 aviona sa baza na Marijanskim ostrvima i za posrednu podršku još 500 aviona iz ostalih japanskih baza. Napad je trebalo izvršiti sa velike daljine, kako avioni sa američkih nosača ne bi mogli da uzvrate udar. Japanski avioni bi se po izvršenom napadu spustili na ostrvo Gvam ili Rota i popunili gorivom.[1]
Američke snage uredi
Iako je 14. juna bio obavešten o prolazu japanskih snaga kroz tesnac San Bernardino i o njihovom nastupanju ka Marijanskim ostrvima, komandant američke 5. flote, admiral Rejmond Spruens, nije svoje snage šire podrške uputio u susret neprijatelju da bi mu nametnuo bitku što dalje od japanskih vazduhoplovnih baza na Marijanskim ostrvima. On je 18. juna izjutra ojačanu 58. operativnu eskadru pod komandom admirala Marka Mičera (8 teških i 7 lakih nosača aviona sa oko 890 aviona, 7 bojnih brodova, 8 teških i 13 lakih krstarica, 69 razarača) postavio na poziciju oko 150 milja zapadno od Sajpana. Pošto su tokom 18. juna izviđanja iz vazduha na 500-600 milja od mesta desanta ostala bez rezultata, Spruens je noću18/19. juna povukao sastav admirala Mičera za još 50 milja ka Marijanskim ostrvima, pa je 19. juna primio bitku pod uslovima koje su upravo Japanci predvideli. Pretpostavljajući na osnovu iskustva iz ranijih borbi da da otkriveni japanski brodovi možda predstavljaju pomoćne snage, dok se glavnina može pojaviti i napasti desantne snage iz nekog drugog pravca, Spruens je rešio da 58. eskadru zadrži u blizini Sajpana i obezbedi desantnu operaciju, što mu je i bio glavni zadatak.[1]
Bitka uredi
Japanski napad (19. juna) uredi
Pošto su ga izviđački avioni bazirani na Marijanskim ostrvima obavestili o položaju američkih brodova, Ozava je sa pozicije oko 400 milja zapadno od američke flote uputio u napad prve talase aviona rano izjutra 19. juna. Američki radari otkrili su neprijateljske formacije na oko 130 milja, pa su lovci sa nosača blagovremeno upućeni da presretnu Japance. Ovaj japanski napad na američku flotu, dotad najjači po broju angažovanih brodova, trajao je 6 časova. Svega 40 japanskih aviona uspelo je da se probije kroz lovačku zaštitu, a rezultat njihovog dejstva bio je neznatan. Oštećeni su bojni brodovi Južna Dakota i Indijana, dva nosača aviona i jedna krstarica, ali nisu izbačeni iz stroja. U vazdušnim borbama koje su se vodile severozapadno, zapadno i južno od američke flote, nad ostrvom Gvam, odakle su avioni, takođe, upućivani u napad i na čije aerodrome su sletali japanski avioni sa nosača, Japanci su pretrpeli težak poraz (izgubili su 366, a oborili svega 26 američkih aviona). Dejstvom američke brodske artiljerije i udarima avijacije po aerodromima na ostrvu Gvam uništeno je još 36 japanskih aviona. Težak udarac nanele su toga dana Japancima i američke podmornice Albakor i Kavala. Prva je u 9 časova torpedovala nosač aviona Taiho, koji je oko 17 časova i 30 minuta eksplodirao i potonuo sa čitavom posadom i iѕvesnim brojem aviona. Tri sata kasnije druga podmornica je sa 4 torpeda potopila nosač aviona Šokaku. Tako su Japanci već u početku bitke imali samo jedan teški nosač aviona.[1]
Američki protivnapad (20. juna) uredi
U 19 časova Spruens je glavninu 58. operativne eskadre uputio ka zapadu, dok je slabije snage zadržao u blizini Sajpana da štite desantne snage i onemoguće Japancima upotrebu aerodroma na ostrvu Gvam. Namera mu je bila da rano izjutra 20. juna pronađe i napadne japansku flotu. Jutarnje izviđanje nije dalo nikakve rezultate, pošto se Ozava povukao prema severozapadu, da bi popunio gorivo iz tankera koji su ga pratili. Japanski sastav je otkriven tek posle 15 časova, na oko 650 milja severozapadno od Gvama. Flote su u tom trenutku bile međusobno udaljene preko 300 milja. Mičer je odmah uputio u napad 216 aviona. Slaba lovačka zaštita japanskih brodova (35 lovačkih aviona) nije bila u stanju da zaustavi napadače. U kratkom vremenu koje je preostalo do mraka, američki bombarderi i torpedni avioni potopili su nosač aviona Hijo i 2 velika tankera, teže oštetili nosače Džunajo, Zuikaku i Čidžoda, bojni krstaš Haruna i 1 tanker, a lakše 1 krstaricu i 1 nosač aviona. Istovremeno, lovačka pratnja oborila je oko 20 japanskih aviona. Amerikanci su u napadu pretrpeli srazmerno male gubitke (20 aviona), ali im je oko 80 aviona stradalo pri povratku (većina pilota nije imala iskustva u sletanju noću, a zalihe goriva bile su na izmaku).[1]
Japansko povlačenje uredi
Ozava je izgubio svaku nadu da će posle popune gorivom moći da obnovi napad i spreči Amerikance da zauzmu Sajpan, pa se povukao prema Okinavi. Amerikanci su preduzeli gonjenje tek oko 23 časa, pošto je završeno spasavanje pilota, koji su prisilno sleteli na more. Spruens, naime, nije znao da su Taiho i Šokaku potopljeni i da su Japanci ostali gotovo bez nosača aviona, pa nije odmah po padu mraka uputio bojne brodove da gone protivnika. Verovao je da će blagovremeno stići, a potom dotući Ozavinu flotu, koja će zbog oštećenih brodova morati da plovi sporo. Ali, japanski brodovi su još uvek plovili velikom brzinom - u zoru 21. juna bili su udaljeni od američke flote oko 340 milja. Pošto su zalihe goriva bile na izmaku, Amerikanci su morali prekinuti gonjenje.[1]
Posledice uredi
U ovoj najvećoj bici nosača aviona Japanci su pretrpeli takav poraz da se do kraja rata nisu oporavili. Izgubili su gotovo čitavu flotnu avijaciju (426 aviona), 3 nosača aviona i 2 tankera, dok su im mnogi brodovi teže ili lakše oštećeni. Američka pobeda izvojevana je pretežno defanzivnim dejstvima (19. juna), a rezultat je pre svega bolje obučenosti američkih pilota i uspešnog dejstva podmornica. Amerikanci su izgubili svega 130 aviona, ali je znatan deo njihovih pilota spašen.[1]