Bogorodičina crkva na Vražjem kamenu

Crkva Presvete Bogorodice nalazi se u selu Donja Trnica, a od Trgovišta je udaljena tri kilometra. Nalazi se na stenama pored same reke Pčinje. Mesto na kome se nalazi ovaj drevni hram je dobilo ime prema visokim kamenim piramidama koje je narod prozvao Vražji kamen za koji vezuju mnoge legende. Visana ovih stena je oko 60 metara. Predeo veoma podseća na Meteore u Grčkoj.

Crkva Presvete Bogorodice
Opšte informacije
Mesto	Donja Trnica
Opština	Opština Trgovište
Država	Srbija
Vrsta spomenika	Crkva
Vreme nastanka	XIV vek
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture od velikog značaja
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture

Crkva Presvete Bogorodice - Vražji kamen

Istorijat

Ovaj srednjovekovni hram potiče iz 16. veka što se zaključuje na osnovu očuvanih fresaka, mada nema istorijskih izvora o tačnom datumu nastanka. Srednjovekovni naziv bio je Prosečnik, jer je na ovom mestu, reka Pčinja svojim koritom presekla stenu i tu je upravo prirodna granica između Gornje i Donje Pčinje. Pod ovim imenom pominje se u staroj povelji sevatokratora Dejana koji je bio muž Teodore sestre cara Dušana. Ovom poveljom je pravno ozvaničena oblast Dejanovići, zato što ju je lično potvrdio car Dušan 1355. godine. Do sada urađeni konzervatorski i restauratorski radovi, obuhvatili su obnovu svoda i smeštanje cele crkve pod jedan krov od kamenih ploča, na dve vode, kao i najpotrebnije zaštitne radove na živopisu, dok su tokom 2005. godine obavljeni radovi na sanaciji. Bogorodičina crkva se danas nalazi pod zaštitom Republike Srbije, kao spomenik kulture od velikog značaja.

Arhitektura

U arhitektonskom pogledu to je jednobrodna pravougaona građevina manjih dimenzija, zasvođena poluobličastim svodom. Tradicionalno na istočnoj strani nalazi se polukružna oltarska apsida, a na zapadnoj priprata koja je dograđena u XIX vek. Ono što je čini zanimljivom je zidani ikonostas. Freske su delimično sačuvane i sadrže tradicionalne teme. Novija priprata izgrađena koso prati nepravilnost terena. Kosa priprata je velika retkost u pravoslavnim hramovima. Zidanje crkve izvršeno je naizmenično ređanim kamenom i redovima opeke. Ovakav način zidanja ima, pored estetske, i bitnu konstruktivnu ulogu. Pravilni redovi opeke uspostavljaju bolju vezu i izravnavaju zidove od pritesanog kamena, što je zbog specifičnosti terena bilo neophodno. Velika retkost su, takođe, i stare zidane oltarske pregrade, visine do dva metra. Ovakve zidane ikonostase imali su samo veoma stari hramovi. Ikonostas ukazuje na izuzetnu umetničku i istorijsku vrednost ovog hrama. Freske su rađene u periodu od 1350. do 1380. godine.

Crkva - danas

Crkva je uvršten u spomenike kulture i pod zaštitom je države još od 1958. godine, a od 1983. godine kategorisan je od strane stručnih institucija kao spomenik kulture od velikog nacionalnog značaja. Ali i pored toga ova crkva je ostala na marginama interesovanja naučnika, mada su nesporne likovne vrednosti njenog živopisa, nažalost samo u fragmentima. U manastir Presvete Bogorodice pored Pčinje vernici dolaze u najvećem broju na Veliki Petak.

Predanje

U ovim predelima ranije je postojalo čak 23 srednjovekovne crkve i manastira od kojih neke danas postoje samo kao toponimi u ovom kraju.

Galerija

• 
• 
• 
• 

Vidi još

• Vražji kamen
• Pčinja
• Donja Trnica

Spoljašnje veze

• „Bogorodičina crkva — Spomenici kulture u Srbiji”. SANU. 
  (iz knjige Pejić, Svetlana; Milić, Mileta, ur. (1998). „Vražji kamen, Bogorodičina crkva”. Spomeničko nasleđe Srbije: nepokretna kulturna dobra od izuzetnog i od velikog značaja (na jeziku: srpski). Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture. str. 459. ISBN 8680879126. 
• Otkriće kod Trgovišta - grobovi monaha na „ukletoj“ steni („Blic“, 6. decembar 2014)
• Republički zavod za zaštitu spomenika kulture - Beograd Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. februar 2021)
• Lista spomenika
• Republički zavod za zaštitu spomenika kulture-Beograd/Baza nepokretnih kulturnih dobara
• Crkva Sv. Bogorodice-Vražji kamen