Bogoslovija u Reljevu
Bogoslovija u Reljevu, odnosno Reljevska bogoslovija, jedna je od bivših pravoslavnih bogoslovija. Osvećenje kamena temeljca zgrade izvršeno je 19. maja 1883. godine. Iste godine, juna meseca, vlada je izdala „Statut za istočno-pravoslavno svešteničko sjemenište u Sarajevu”. Statutom je predviđeno da škola traje osam godina. Pored bogoslovskih izučavali bi se i svetovni predmeti a na kraju godine polagali bi se razredni ispiti. Plan o osmorazrednoj bogosloviji nije ostvaren zbog prilika i oskudice u nastavnom osoblju.
| Bogoslovija u Reljevu | |
|---|---|
 Bogoslovija Svetog Kirila i Metodija | |
| Tip | Zadužbina |
| Osnovana | 1883. |
| Lokacija | Sarajevsko polje |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
Istorija uredi
Pošto Bosansko-banjalučka bogoslovska škola (otvorena 1866. godine), u kojoj je upravik i jedini nstavnik bio Vasa Pelagić, prestaje sa radom 1875. godine, kao što je i Bogoslovija u manastiru Žitomislić (1868-1872) zatvorena 3 godnie ranije, zalaganjem arhimandrita Save Kosanovića 1882. otvorena je bogoslovija - Istočno-pravoslavno bogoslovsko sjemenište u Sarajevu, a nakon dve godine je premešteno u Reljevo,[1] na Savino imanje.[2]
Nova zgrada u Reljevu i kuće za stanovanje nastavnika završene su u proleće 1884. godine. Vlada je utrošila za novu zgradu 60.000 forinti. Preseljavanje učenika je izvršeno od 3. do 15. maja. Istog dana kada je otvorena Bogoslovija osvećen je kamen-temeljac za školsku kapelu posvećenu Svetom Nikoli, koju je sagradio ličnim sredstvima baron Feodor Nikolić, tajni vladin savjetnik. Zgrada Reljevske bogoslovije sa crkvom nalazila se na sjevernoistočnom kraju Sarajevskog polja, sa lijeve strane rijeke Bosne, dvadesetak metara od nje. Mjesto je bilo podvodno i vlažno, pa su se kao posljedica javljale mnoge bolesti: tifus, groznica, razni katari i sušica.
Odmah na početku rada Bogoslovije mitropolit Sava je došao u sukob sa vlastima. Država je izdržavala školu i propisivala pravila, pa je to koristila da u Zavod, bez znanja mitropolita, postavlja ljude koji su joj odani. Problem je bio i sa udžbenicima. Mitropolit je želeo da udžbenike nabavlja iz Beograda, dok je vlada tražila da se u Bogosloviji koriste udžbenici koji se upotrebljavaju u pravoslavnim sjemeništima u Austrougarskoj. Zbog kontrole vlade retko se koja knjiga mogla nabaviti na strani.
Mitropolit Kosanović se starao o Bogosloviji tri godine. Već 1885. godine morao je pod pritiskom da podnese ostavku na svoj položaj. Vlasti mu nisu dozvolile da ostane u Bosni, već su mu odredile Beč za mesto boravka. Bez obzira što je bio prisiljen da živi van Bosne i što do kraja života nije imao priliku da posjeti Bogosloviju, neprekidno se interesovao o njenom radu. Tako se na dalekom putu po Sinaju setio Bogoslovije i poslao joj paketić sjemena od tamošnjeg voća i povrća da se posije na školskom zemljištu, radi pouke đacima. Molio je da se iznad aleje napiše: „Sinajsko zelje, povrće i voće”.
Posle deset godina rada, zalaganjem mitropolita Dabrobosanskog Đorđa Nikolajevića izvršeno je preuređenje Reljevske bogoslovije. Preuređenje je odobrila vlada 21. juna 1892. godine. Pored promene imena Zavoda u „Istočno-pravoslavno bogoslovsko učilište”, suština reforme bila je u tome da su za pitomce primani kandidati sa položenom velikom maturom; odstupanja je moglo biti samo u nedostatku ovakvih kandidata. Tako će vremenom Bogoslovija dobiti rang fakulteta. I dalje je ostao internatski tip života. Nastava je trajala četiri godine i izvođena je na srpskom jeziku. Prema nastavnom planu iz 1892. godine predavano je 16 predmeta sa 66 časova nedjeljno.
Prvi razred preuređene Bogoslovije otvoren je školske 1892/93, dok je poslednja generacija po starom nastavnom planu i programu završila 1895/96. godine. Broj učenika se kretao, uglavnom, od 40 do 50, a godine 1901/02. u prvi razred se nije niko upisao, dok se 1904/05. upisalo 15 učenika, a 1905/06. 18 učenika. Te godine bilo je sedam profesora, među njima i tri doktora teologije: dr Tomo Popović, dr Simo Popović, dr Vaso Zrnić i doktor pravnih nauka Nikola Krulj (potonji mitropolit Nektarije).
Nova promjena nastavnog plana i organizacije u Zavodu izvršena je 1909. godine. U školu su se upisivali kandidati sa širim opštim obrazovanjem. Povećan je broj nedeljnih časova sa 66 na 94. Neki predmeti su podjeljeni, te je umjesto dotadašnjih 16 uvedeno 26 predmeta. Ispiti su podjeljeni na redovne i vanredne. Redovni ispiti su polagani krajem juna, vanredni naknadni ispiti i popravni iz jednog predmeta na početku školske godine. Popravni iz dva predmeta polagani su u prvoj polovini iduće školske godine. Nastava je počinjala početkom septembra, završavala se krajem juna, držana je prije podne. U popodnevnim časovima vršene su vježbe iz crkvenog pjevanja i liturgike, kao i praktične vježbe u poljoprivrednim poslovima.
Od 1909. godine bogoslovija se zvanično zove Srpsko-pravoslavno bogoslovsko učilište, a ovaj naziv je zadržan i u Prvom svetskom ratu.[3]
Zemaljska vlada nije imala povjerenje u bogoslove, pa je budnim okom pratila njihov rad. I pored nadzora koji je vlast imala u školi, bogoslovi su kad god im se pružila prilika javno izražavali svoje neslaganje sa okupacijom Bosne i Hercegovine. Takav jedan slučaj desio se kada je Petar Kočić, zbog svog članka „Miris baruta” u listu Otadžbina, proteran iz Sarajeva u Banju Luku. Proterivanje je izvedeno u gluvo doba noći da niko ne bi priredio ovacije narodnom piscu i tribunu. Bogoslovi su saznali da će voz u kome će biti Kočić ući u stanicu Rajlovac u ponoć i da će se zadržati jedan minut. Na sat prije dolaska voza oni su, mimo internatskog reda, napustili zavodske prostorije i uputili se na železničku stanicu Rajlovac. Voz je ušao u stanicu tačno u ponoć. Čovek koji im je bio veza pokazao je iz voza u kom se vagonu nalazi Kočić. Iako ih je policija ometala, bogoslovi su uspeli da dođu do njegovog vagona. Kada ih je Kočić primetio, progurao se kroz policiju do prozora sa raširenim rukama, kao da je hteo da ih zagrli. Jedan od bogoslova ga je pozdravio, uputivši mu podršku da istraje na trnovitom putu za slobodu srpskog naroda i poželeo mu da ne poklekne do vaskrsa slobode. Veoma uzbuđen, Kočić je odgovorio bogoslovima: „A vi, draga braćo, kao budući narodni sveštenici, sa krstom u ruci, propovjedajte Austriji rat, rat, rat.” Na ove reči bogoslovi su horski otpevali:
- „U boj, u boj,
- za narod svoj,
- da crnoj noći svane,
- da jarko sunce grane,
- da Srbin lance zdere
- i tešku kletvu spere.
- Kletvu sa srama svog,
- pa da nas vidi Bog,
- u boj, u boj, u boj...”
Prilikom posete cara i kralja Franca Ferdinanda Bosni i Hercegovini i Sarajevu 1910. godine reljevskim bogoslovima je bilo zabranjeno da izlaze iz kruga Bogoslovije za vrijeme njegovog boravka u Sarajevu.
Ratne nevolje od 1914. do 1915. godine odrazile su se na broj diplomiranih pitomaca. Tako je 1914/15. Bogosloviju završio jedan kandidat; 1915/16 — 4; 1916/17 — 12; 1917/18 — 4; 1918/19 — 3.
Do svršetka rata Bogoslovija je radila u Reljevu. Godine 1917. preseljena je u Sarajevo, u zgradu Crkvene opštine (srpske osnovne škole)[4], kod Saborne crkve. Pošto zgrada nije odgovarala internatskim uslovima, počelo se ozbiljno razmišljati o podizanju nove zgrade. Iako je bio nađen plac i prikupljena prilična sredstva, nova zgrada nije podignuta,[5] mada je 1935. bila najavljena gradnja u ul. Vojvode Putnika,[6] zatim 1939. kod ilidžanske železničke stanice, na mestu starog groblja.[7] Spominje je Dragutin Franić u svojoj putopisnoj knjizi. Jedan od profesora bio je dr Avgustin Bošnjaković, nastojatelj manastira Grgeteg.[8] Jedan od učenika bio je staparski paroh i zadrugar Ruvim Bubnjević.[9]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Končarević, Ksenija (2019). Pravoslavlje, br. 1247, 1. mart, Tekst: Vredan jubilej našeg crkvenog školstva. Beograd: SPC. str. 14.
- ^ Šoljević, Saša (2021). Pravoslavlje, br. 1298, od 15. aprila, Reljevsko-sarajevska bogsolovija 1882-1941. godine. Beograd: SPC. str. 16.
- ^ Šoljević, Saša (2021). Pravoslavlje, br. 1298, od 15. aprila, Reljevsko-sarajevska bogsolovija 1882-1941. godine. Beograd: SPC. str. 18.
- ^ Šoljević, Saša (2021). Pravoslavlje, br.1298, od 15. aprila, Reljevsko-sarajevska bogoslovija 1882-1941. godine. Beograd: SPC. str. 18.
- ^ SARAJEVSKA BOGOSLOVIJA U RELjEVU.
- ^ "Politika", 10. feb. 1935.
- ^ "Politika", 31. jul 1939.
- ^ Pilipović, Evgenije (2020). Srpski Sion, br. 2, Služitelji oltara Božijeg. Srijemski Karlovci: Srijemsko vladičanstvo SPC. str. 18.
- ^ Drinić, Dario (2022). Pravoslavlje, br. 1321. od 1. aprila, Krajiške prote - Ruvim Bubnjević, staparski paroh i zafrugat. Beograd: SPC. str. 32.
Literatura uredi
- Puzović, Predrag (2003). Sarajevska bogoslovija 1882-2002. Srbinje: Duhovna akademija Sv. Vasilija Ostroškog.
- Puzović, Predrag (2004). Srpska pravoslavna eparhija dabro-bosanska: Šematizam. Srbinje: Duhovna akademija Sv. Vasilija Ostroškog.
