Википедија

Borač na Prači

Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Borač.

Borač (stsl. Боꙋачь, Боꙋчь, Бѡꙋчь, Боꙋьчь,Borac, Boraz, Boraç) je tvrđava u Republici Srpskoj (BiH) podignuta na strmim liticama iznad rijeke Prače kod Rogatice, koja se prvi put se pominje u X vijeku. Nekada je bio simbol moći vlastelinske porodice Pavlović, veoma razvijen i uticajan. U drugoj polovini XV vijeka tvrđava je napuštanja i spalile su je Osmanlije.

Grb prijestonice Borča
Grb Pavlovića na kome je predstavljen Borač

Istorija uredi

Srednjovjekovna prestonica porodice Pavlovića,koji su u 15. vijeku pod svojom vlašću imali cijeli kraj od izvorišta rijeke Bosne do Drine uključujući i trg u Rogatici. Predstavljena je na njihovom grbu, a po svom opsegu i arhitektonskom sklopu spada među najveće gradove srednjovekovne Bosne, uz Bobovac i Jajce.[1] Prvi put se u izvorima javlja 15. avgusta 1393. godine, kada se u jednom dubrovačkom dokumentu pominje prenos 8 tovara soli u njega. Ipak, Grad Borač je podignuti i prije nego što se 1393. pominje u pisanim izvorima. O tome govori i podatak da se na pečatu kneza Pavla Radenovića sa dokumenta kojim daje slobodu trgovine Dubrovčanima iz 1397. nalazi predstava utvrđenog grada. Boračka župa je u početku predstavljala niže upravno telo. Istočno od Borača nalazilo se trgovačko i zanatsko naselje Podborač, današnje selo Varošište. [2] Prostirao se dimenzijama od 25 hiljada m/2 i spada u najveće gradove iz tog vremena na široj regiji.[3] Proširivanjem granica, obuhvaćen je veći broj naselja, pa je Borač zajedno sa Varošištem postao politički, privredni, kulturni i saobraćajni centar u zemljama feudalaca. Borač koji je ušao u fazu razvijenog feudalizma, Pavlovići u svojim poveljama nazivaju i „Slavni grad”. Kule Borča bile su oslikane na svih šest pečata koje su Pavlovići ostavili. Osmanlije su ga zauzele 1463. godine, tokom osvajanja Bosne. Nakon toga dolazi do velikih promjena u ovom dijelu i Borač gubi svoj svoj strateški značaj. Predgrađe je kratko opstalo i već 1485. godine se navodi kao napušteno utvrđenje.

Pogrešna identifikacija uredi

Grad Pavlovića kod Rogatice dugo vremena je bio pogrešno indentifikovan. Oslanjajući se na autoritet Konstantina Jirečeka u čijim zapisima se prvi put pominje, rogatički Borač je često zamjenjivan sa Birčem kod Vlasenice i današnjim hercegovačkim Borčem na gornjoj Neretvi. Dileme o Borču otklonio je Vladimir Sakrić, koji je iz različitih spisa zaključio da ostaci sa imenom Grad i Varošište, nedaleko od željezničke stanice Mesići kod Rogatice odgovaraju srednjovjekovnom gradu Borču i predgrađu Podborač.

Geografija i arhitektura uredi

Od Rogatice je udaljen oko 10 km.[4] Grad sa dvorovima Pavlovića bio je izgrađen na nepristupačnom mjestu, iznad lijeve obale Prače uz današnje selo Varošište. Grad se sastojao iz više dijelova koji govore o različitim etapama gradnje. Obuhvatao je ogroman kompleks nekadašnjih građevina koje se nižu u dužini od oko 800 metara, a sama gradnja izvršena je na tri kote nejednake visine. Sastojao se od dve cjeline „Male i Velike gradine” i od gradskog naselja opasanog bedemima. Kulu su opasavali zidovi debljine i do tri metra, pa je grad čija gradnja nikad nije završena bio jedan od najsigurnijih utvrđenja. Na najvisočijoj koti, u kompleksu Velike gradine, vjerovatno se nalazio i dvor Pavlovića. Da je grad imao dobro razvijen saobraćaj potvrđuje i kaldrma kojom su povezana sva tri dijela: Velika stjena, Velika i Mala Gradina. Na desnoj obali Prače, utvrđenom stazom se dolazilo na Vis, do Dolovske Gradine koja je dobila naziv po selu Dolovi. Postoji vjerovatnoća da je Pavlovića Borač druga utvrda takvog imena. Prva i starija bila je na suprotnoj strani Mesića, između današnjih sela Brčigovo i Borač. Pored samog imena sela Borač, postoji i vidljiv dokaz - ostaci neke utvrde na uzvišenju u samom selu. [5]

Podborač uredi

U neposrednoj blizini mlađeg Borča, nalazi se selo Varošište, lokalitet Carina i nekropolo stećaka. Taj lokalitet predstavlja pomenutno zanatsko naselje Podborač koje je kroz dubrovačke dokumente predstavljao i trg sa karavanskom stanicom. Podborač je vremenom postao važna karavanska stanica za Dubrovčane koji su vozili robu za istočnu Bosnu i Srbiju. Nekolicina Dubrovčana bez obzira na stalež zadržavala se na ovom prostoru i trgovala. Njihovo prisustvo se smanjuje dolaskom Turaka i smanjenjem značaja Borča i Podborča kao karavanske stanice, ali i kao političke prestonice. Odlaskom Dubrovčana, posao trgovine preuzimalo je domaće stanovništvo. Godine 1437. izglasana je odluka o dodjeljivanju poklona knezu Podborča čije ime nije navedeno. Dabiživ Vuković se u istorijskim knjigama pominje kao knez u Podborču od 1442. do 1445. godine.

Odrambeni sistem grada uredi

Pavlovići su brinuli o bezbednosti svoje prestonice koja je bila prolazna stanica za dubrovačke karavane i ostale putnike. Petar Pavlović je 1419. godine kupio u Dubrovniku samostrele i barut za topove. Deset godina kasnije i Radoslav Pavlović kupuje šest samostrela. Naslednici Radoslava Pavlovića nastavili su kupovinu samostrela, bombardijera u želji da ojačaju odrambeni sistem grada. To potvrđuju i kamene kugle do veličine ljudske lobanje nađene u prostoru utvrđenja.

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Mišić, Siniša, ur. (2010). Leksikon gradova i trgova srednjovekovnih srpskih zemalja: prema pisanim izvorima (na jeziku: srpski). Beograd: Zavod za udžbenike. ISBN 978-86-17-16604-3. Pristupljeno 10. 10. 2023. 
  2. ^ Arheološki leksikon Bosne i Hercegovine 1988, str. 92.
  3. ^ Opština Sokolac:Arheolozi obišli nekoliko lokacija u Rogatici: Na jesen moguća istraživanja
  4. ^ „Srednjovjekovni grad „Borač“”. Turistička organizacija Republike Srpske. Arhivirano iz originala 08. 08. 2014. g. Pristupljeno 28. 9. 2011. 
  5. ^ Portal opštine Rogatica: O Rogatici

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Борач_на_Прачи&oldid=26828072”