Botanička bašta u Padovi
Botanička bašta u Padovi (Orto Botanico di Padova, Giardino dei Semplici) osnovana je 1545. godine kao prva botanička bašta koja je u sebi sadržala Fuksov koncept i postala mesto za gajenje i proučavanje biljaka. To je bio ugledni model za sve kasnije vrtove ovog tipa, kako na severu tako i na jugu. Iste godine, pored Padove osnivaju se i botaničke bašte u Pizi i Firenci. Sledi Bolonja 1568. godine, a onda i bašte van Italije: 1580. Lajpcig, 1587. Lajden, 1621. Oksford, 1626. Pariz... Otvaranje botaničkih bašti bila je posledica velikih geografskih otkrića i intenzivna introdukcija biljaka.
| Botanička bašta u Padovi Orto botanico di Padova | |
|---|---|
 | |
| Svetska baština Uneska | |
| Zvanično ime | Orto Botanico, Padua |
| Mesto | Padova, Italija |
| Koordinate | 45° 23′ 58″ S; 11° 52′ 50″ I / 45.39953° S; 11.88068° I |
| Površina | 22.000 m2 (240.000 sq ft) |
| Kriterijum | Kulturna: (ii)(iii) |
| Referenca | 1025 |
| Upis | 1997. (25. sednica) |
| Veb-sajt | http://whc.unesco.org/en/list/824 |
Predistorija uredi
Prvom botaničkom baštom uopšte može se smatrati i vrt koji je Matthaeus Sylvaticus (oko 1280- oko 1342) srednjovekovni latinski lekar, pisac i botaničar osnovao početkom XIV veka pri medicinskoj školi u Salernu. Godine 1333. u Veneciji je osnovana medicinska botanička bašta, ali ni jedna od njih nije primarno bila kolekcija biljaka, nego je podređena primeni biljaka u medicini i daleko od Fuksovog kocepta.
Deset godina pre osnivanja botaničke bašte Univerzitet u Padovi je bio prvi koji je osnovao Katedru za botaniku, a ovamo su dolazili studenati medicine iz svih delova sveta da nauče oblast koja je bila veoma značajna u veštini lečenja, a onda je osnovan i vrt na inicijativu profesora Frančeska Bonafeda (Francesco Bonafede, 1474-1558) 29. juna 1545.
Koncept i dizajn Bašte uredi
Daniele Barbaro (1514-1570) venecijanski plemić i arhitekta i Andrea Moroni (?-oko 1560) arhitekta su zaslužni za dizajn Bašte. Koncept je u suštini preuzet iz srednjovekovnog vrta hortus conclusus. Centralni deo je u obliku kvadrata oko koga je opisan krug prečnika 84 m; dve glavne aleje dele kvadrat na četiri kvadranta (quarti). Dva kvadranta su bila sa koncentričnim kružnim lejama – rasporedom za koji se izgleda mislilo da je pogodan za istraživanje lekovitog bilja, pa je često primenjivan. Godine 1704. izgrađene su četiri kapije, a kružni zid ukrašen balustradom od istarskog kamena. Istovremeno izgrađene su dve fontane Teofrastova kod južne i Fontana delle Quattro Stagioni kod istočne kapije.
Kolekcije uredi
- Lekovite i otrovne biljke
- Insektivore
- Retke i ugrožene vrste Italije
- Biljke introdukovane u Italiju (Evropu) preko Bašte (krompir 1590, bagrem 1662, crni orah 1760)
- Itinerer za slepe (biljke koje se menjaju tokom godine, mirišljave, trnovite,ili na drugi način specifične; etikete su pisane brajevim pismom)
- Makija (biljne zajednice obala Mediterana sa zimzelenim vrstama koje su minimalnim odavanjem vlage prilagođene vrućim i suvim letima)
- Alpinum (biljne zajednice visokih planina na plitkim zemljištima i stenama na površini)
- Akvatične biljke (najrazličitije adaptacije na vodenu sredinu: plutajuće i ukorenjene biljke)
- Sukulente (pustinjske biljke sa listovima metamorfisanim u trnove)
- Orhideje (epifite u intenzivno zasenjenom stakleniku sa visokim procentom vlage u vazduhu)
Najstarije biljke uredi
Do 1984. najstarija biljka bila je konopljika (Vitex agnus-castus L.) koja je u Bašti pre 1550. godine. Danas je najstarija palma Chamaerops humilis var. arborescens Pers. posađena 1585. godine. Dobila je naziv Geteova palma jer ju je ovaj čuveni nemački polimat opisao 1786. u svom eseju o metamorfozi biljaka. Tu su još i Platanus orientalis L. iz 1680. pogođen gromom i stablo Ginkgo biloba L. posađeno oko 1650. godine. Metasequoia gliptostroboides Hu et Cheng otkrivena 1942. introdukovana je 1946. u Arnold arboretum odakle je raširena po celom svetu; u Bašti je od 1961.
Reference uredi
- Grbić, M. (2015): Istorija vrtne umetnosti. Univerzitet u Beogradu. Beograd. ISBN 978-86-7299-227-4
- Minelli, A. The botanical garden of Padova (1545-1995), Marsilio, 1988. ISBN 88-317-6977-4
- G. Buffa, F. Bracco, N. Tornadore, Guida all’Orto Botanico di Padova. Quattro percorsi per conoscerne la storia e le piante. Centrooffset, Padova, 1999. ISBN 88-900229-1-4