Brana Cvetković
Brana Cvetković (Knjaževac, 20. novembar 1874 — Beograd, 20. novembar 1942) bio je srpski glumac, reditelj, upravnik pozorišta, scenograf, karikaturista, ilustrator, prevodilac, dečji pesnik, pripovedač i vodeći srpski satiričar u prvoj deceniji 20. veka. Osnivač je pozorišta „Orfeum“.[1]
| Brana Cvetković | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Puno ime | Brana Cvetković |
| Datum rođenja | 11. novembar 1874. |
| Mesto rođenja | Knjaževac, Kneževina Srbija |
| Datum smrti | 11. novembar 1942. (68 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Područje Vojnog zapovednika u Srbiji, Nacistička Nemačka |
| Zanimanje | glumac, reditelj, scenograf, karikaturista, ilustrator, pisac, satiričar |
| Veza do IMDb-a | |
Biografija
urediBrana Cvetković je rođen 20. novembra 1874. godine u Knjaževcu u porodici Đorđa Cvetkovića, sudskog činovnika.[2] Iako se navodi da je rođen u Knjaževcu u nekim izvorima, kao mesto rođenja Branislava Brane Cvetkovića spominje se Kraljevo selo, danas Minićevo kod Knjaževca.[3]
U Beogradu završava gimnaziju. Nakon toga, kao državni pitomac na Akademiji umetnosti u Minhenu studirao je slikarstvo,[1] scenografiju i glumu. Već za vreme studija pokazao je izraziti talenat za scenografiju, karikaturu, humorističku prozu i glumu. Karijeru započinje u Narodnom pozorištu kao scenograf. Odlučio je da se okuša i u glumi kroz putujuće trupe Đure Protića, Nikole Bate Simića i drugih poznatih glumaca. Svoj „Orfeum“ osnovao je 1899. godine, koji je delovao u Beogradu u salama Pašinog Bulevara i Kolarcu, sa prekidima od 1929. godine.[4] U poslu mu je pomagala supruga Kaja Cvetković, glumica. Kroz njegov "Orfeum" prodefilovali su mnogi glumci: Petar Laner, Olga Ilić, Kosta Ilić, Kosta Delini, Dimitrije Ginić, Zorka Ginić i mnogi drugi. Njegov venčani kum bio je Branislav Nušić, književnik i komediograf.[5]
Za vreme Prvog svetskog rata bio je inspektor vojničkih pozorišta, a zatim je izvesno vreme obavljao dužnosti upravnika pozorišta u Skoplju i Novom Sadu. Pokretač je časopisa „Gluma“, a uređivao je satirične časopise „Satir”, „Đavo“, „Cerekalo“, „Satirac“, „Vic“. Humoreske je objavljivao u svim vodećim listovima tog doba[4] i bio je vodeći srpski satiričar u prvoj deceniji 20. veka.[6]
Napisao je desetine orfeumsih programa i u njima bravurozno učestvovao i time postao začetnik jednog novog žanra u srpskom glumištu. Nakon sve žešćih nasrtaja cenzure i zabrana nadolazeće diktature 1929. godine, Brana prekida rad „Orfeuma" i povlači se u miran život u svojoj kući u Hilandarskoj br. 34 i posvećuje se stvaralaštvu i prevođenju. Sarađivao je sa nizom beogradskih listova, a neuporedivo najviše na dečjoj strani „Politike“, objavljujući pesme i priče koje je sam ilustrovao. Smatra se da je uz čika Jovu Zmaja, Brana Cvetković decenijama bio "najvredniji i najdostojniji hvale dečji pisac".[4]
Ovaj čuveni „smejač i zasmejač“, kako ga je nazivao Vinaver, umro je za vreme okupacije 20. novembra 1942. godine, u 68. godini.[7][8] U Beogradu je, nekoliko meseci po smrti dobio ulicu, koja je posle oslobođenja preimenovana. Njegovo ime danas nosi jedna manja ulica u naselju Žarkovo.[4]
Dela
uredi- Branine priče, I i II, 1907;
- Istra, scena sa našeg primorja, 1920;
- Tamo daleko, 1925;
- Brana za decu u slici i reči, 1934;
- Vrlo retke pripovetke, 1951;
- Zunzarina palača, 1957;
Vidi još
urediReference
uredi- ^ a b Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. 1984. str. 107.
- ^ Jović, Nebojša (2003). „Branislav Brana Cvetković (1875-1942), glumac, slikar, scenograf”. Baštinik. 6. (Istorijski arhiv Negotin): 245.
- ^ Kostić, Bratislava (1999). Novo groblje u Beogradu. Beograd: JKP Pogrebne usluge. str. 175.
- ^ a b v g Sajt Muzeja pozorišne umetnosti
- ^ Jović, Nebojša (2003). „Branislav Brana Cvetković (1875-1942), glumac, slikar, scenograf”. Baštinik. 6. (Istorijski arhiv Negotin): 247.
- ^ Rošulj, Žarko (2014). Čas opisa časopisa. 6, Žanrovi u srpskoj šaljivoj periodici : (1830-1918). Novi Sad ; Beograd: Matica srpska ; Institut za književnost i umetnost. str. 165-170. ISBN 978-86-7946-128-5.COBISS.SR 286149895
- ^ "Kolo", 28. novembar 1942, str. 4
- ^ "Kolo", 2. januar 1943, str. 10
