Vardar (kalendar)
Vardar je bio kalendar (godišnji časopis) koji je izlazio u Beogradu 1906—1913. i 1920—1940.
Izašlo je ukupno 29 brojeva. Izdavalo ga je Društvo Kolo srpskih sestara. U periodu do Prvog svjetskog rata najviše priloga (tekst i svjetlopisi) bilo je o četničkoj akciji i o starim srpskim spomenicima (manastiri, crkve i dr.) u Staroj Srbiji i Makedoniji. Sadržao je mnoge priloge o ostalim neoslobođenim srpskim oblastima i o Crnoj Gori. Isto tako imao je mnogo literarnih priloga rodoljubivog karaktera, naročito su često štampane, i po više puta, poznate pjesme (Ilićeva pjesma „Na Vardaru“, Bardova „Hej trubaču“). U međuratnom periodu su objavljivani prilozi iz cijele Kraljevine SHS, kasnije Jugoslavije. Prema nekim svjedočenjima kalendar je počeo da izlazi na inicijativu Stanislave Sondermajer, tadašnje potpredsjednice Kola. Delfa Ivanić navodi podatke da je u drugoj polovini 1905. u njenoj kući u Beogradu održano nekoliko sastanaka i kao rezultat donešena je odluka, da „Kolo srpskih sestara“ u Beogradu izdaje, počev od 1906. stalno, svake godine, svoj godišnji kalendar sa naročitom kulturno-prosvjetnom i nacionalno-vjerskom sadržinom u cilju jačanja srpske nacionalne svijesti. Ime kalendaru je dao njen muž Ivan Ivanić, uvjeren da će to ime za srpski narod značiti mnogo. Prva godišta Vardara uređivali su su Ivan Ivanić i Milojko Veselinović, nekadašnji zaslužni konzul Srbije u Turskoj. [1] Kolo srpskih sestara je pred Balkanske ratove dobilo jednu malu sobicu od društva „Svetog Save“ u njihovom domu u Dušanovoj ulici, gdje je radila jedna njihova činovnica i gdje su im stajali njihovi kalendari Vardar. [2] Nakon dvije godine od početka izlaska kalendara Vardar, počeo je u Turskoj, u Skoplju, izlaziti i list Vardar. Neke od tekstova je pisala i Delfa Ivanić. Kalendar Vardar za 1940. godinu je ona posvetila: 550. godišnjici Kosovske bitke, Kosovskoj Epopeji i 25. godišnjici Cerske bitke. [3]
O pokretanju kalendara Vardar Delfa Ivanić je zapisala da je krajem jeseni 1905. predsjednica Kola, počivša Ljubica L. Lukovićka, a potpredsjednica, Stanislava Sondermajer, koja prva došla na ideju da Kolo izdaje jeda mali Kalendar, uz koji bi se štampala po neka patriotska pjesma, te tako da osigura sebi jedan novi prihod. Tu njenu ideju prihvata i proširuje prijatelj Kola g. Ivan Ivanić, tada šef Presbiroa. On predlaže da se izda veliki kalendar, koji bi slikom i rječju obuhvatio značajne momente i ličnosti naše nacionalne borbe u Južnoj Srbiji kao i naše zadužbine, tako da taj kalendar postane narodna čitanka. Kolo je primilo prijedlog i početkom januara 1906. štampa kalendar koji su uredili g. Ivan Ivanić i počivši Milojko Veselinović, stari nacionalni borac i negdašnji konzul u Turskoj. Po po prijedlogu g. Ivanića, kalendar je nazvan Vardar i štampan u 10.000 primjeraka – broj koji dotle nije dostigla nijedna naša knjiga, – on je već istog mjeseca kada je izašao rasturen do posljednjeg primjerka, tako da je u martu iste godine štampano i drugo izdanje od 5.000 primjeraka, da i ono do posljednjeg komada bude rastureno. Pred rat Vardar je štampan u 40.000 primjeraka i bio je zbornik epskih podviga naših četnika i junačkog umiranja Srba po Južnoj Srbiji. [4]
Stav i pogled KSS i Delfe Ivanić u čuvenom Veleizdajničkom procesu u Zagrebu, moralna podrška Srpsko-hrvatske koalicije bez rezerve i uzdržljivosti, borba za jedinstvo srpsko-hrvatskog naroda, borba za oslobođenje svih južnih Slovena, predstavljaju vrhunski domet Delfinih osjećanja i patriotskog djelovanja. Zato je i kalendar Vardar koji je bio nosilac tih ideja, bio zabranjen na cijeloj teritoriji crno-žute monarhije. [5]
Reference uredi
- ^ Milanović, Jasmina (2012). DELFA IVANIĆ, USPOMENE. Beograd: INSTITUT ZA SAVREMENU ISTORIJU. str. 130. ISBN 978-86-7403-172-8.
- ^ Milanović, Jasmina (2012). DELFA IVANIĆ, USPOMENE. Beograd: INSTITUT ZA SAVREMENU ISTORIJU. str. 143. ISBN 978-86-7403-172-8.
- ^ Milanović, Jasmina (2012). DELFA IVANIĆ, USPOMENE. Beograd: INSTITUT ZA SAVREMENU ISTORIJU. str. 223. ISBN 978-86-7403-172-8.
- ^ Milanović, Jasmina (2012). DELFA IVANIĆ, USPOMENE. Beograd: INSTITUT ZA SAVREMENU ISTORIJU. str. 289. ISBN 978-86-7403-172-8.
- ^ Milanović, Jasmina (2012). DELFA IVANIĆ, USPOMENE. Beograd: INSTITUT ZA SAVREMENU ISTORIJU. str. 304. ISBN 978-86-7403-172-8.