Vasa Stajić
Vasa Stajić (Mokrin, 10. februar 1878 — Novi Sad, 10. februar 1947) bio je srpski filozof i pisac. Niz njegovih dela smatra se ključnim za poznavanje istorije Novog Sada.
| Vasa Stajić | |
|---|---|
 Vasa Stajić | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 10. februar 1878. |
| Mesto rođenja | Mokrin, Austrougarska |
| Datum smrti | 10. februar 1947. (69 god.) |
| Mesto smrti | Novi Sad, FNRJ |
Biografija uredi
Gimnaziju učio u Velikoj Kikindi, Sremskim Karlovcima i Senju. Kao učenik bio je zbog socijalističke agitacije isključen i karlovačke gimnazije. Studirao je prava, a potom filozofiju u Budimpešti, Parizu i Lajpcigu, a diplomirao je 1902. godine u Budimpešti.[1] Započeo rad kao učitelj u banatskim selima, potom je bio profesor u Pakracu, pa u Učiteljskoj školi u Somboru.[1]
Došavši iz Pakraca školske 1904—1905. godine počeo je sa radom kao profesor i suplent u Pljevaljskoj gimnaziji, gde je u istom periodu radio profesor i istoričar Gligorije Elezović.
Godine 1938. objavljen je prigodni zbornik radova posvećen njegovom 60. rođendanu. U toj "Spomenici"[2] se ističe: Život profesor Stajića je bio uvek budna radinost i sveža delotvornost. Sadržinski se njegov život deli na dva perioda. U prvom, ranijem periodu on je revolucionar koji vrši veliki uticaj na omladinu. Delovao je u cilju oslobođenja i ujedinjenja jugoslovenskih naroda, koje se ostvarilo nakon završetka Prvog svetskog rata. Nastupa u novoj državi, u novim okolnostima njegove preusmerenje ka istorijskoj nauci, kada on ispisuje brojna istoriografska dela.
Propagirao je Stajić ideje profesora Sandića i predvodio je Reformistički srpski nacionalni pokret mlade vojvođanske inteligencije. Kao poverenik Srpske narodne omladine propagirao je ujedinjenje svih Srba u državu Južnih Slovena.[3]
Izdavačka delatnost uredi
Izdavao je predratne časopise Novi Srbin i „Srpska Prosveta”.[1] Zbog svojih ideja bio je često proganjan i osuđivan, i za vreme Prvog svetskog rata a i u miru. Nakon rata pokrenuo je opet list, sada je to "Nova Vojvodina" u kojem iznosi vojvođanske probleme.[4] Sarađivao je pišući za mnogo listova. Bio je jedno vreme sekretar Matice srpske i urednik „Letopisa” (1921. i 1936).[1] Bio je i sekretar Matice srpske, ali je 1944. godine, na poziv svojih đaka prešao u Srem i pridružio se partizanima.[5]
Napisao je preko 20 knjiga od kojih su mu najpoznatije „Novosadske biografije” u šest tomova, „Velikokikindski distrikt” i druge.[1] Posebno se istakao studijama o Svetozaru Miletiću (1926, prepravljeno i doterano 1938), kao i Jovanu Jovanoviću Zmaju (1933).[4] Napisao je preko 100 naučno-stručnih rasprava. Posle Drugog svetskog rata izabran je za doživotnog predsednika Matice srpske.
Njegova kapitalna dela o istoriji Novog Sada ”Privreda Novog Sada”, ”Novosadske biografije”, ”Građa za kulturnu istoriju Novog Sada”, ”Građa za političku istoriju Novog Sada” su kapitalna dela na temu istorije grada.[6]
Zaslužan je za pokret planinarstva i izletništva u Vojvodini. Godine 1923. aktivno učestvuje u organizovanju Novosadske podružnice Srpskog planinarskog društva, koja 1924. godine postaje Planinarsko društvo Fruška gora.
Jedna osnovna škola u Novom Sadu i osnovna škola u Mokrinu nose njegovo ime.[7]
Odabrana dela uredi
- Antologija rodoljubive poezije (1914)
- Između života i književnosti, članci i beleške (1922)
- Samoobrazovanje (1922)
- Svetozar Miletić, život i rad (1926)
- Vojvođani o Vojvodini — povodom desetogodišnjice oslobođenja i ujedinjenja
- O Homeru vojvođanskih Ahila (1933)
- Novosadske biografije I—V (1936—1946)
- Građa za kulturnu istoriju Novog Sada (1947)
Galerija uredi
-
Bista ispred Matice srpske -
Spomenik Vasi Stajiću, Novi Sad -
Spomen ploča na kući V. Stajića -
Kuća Vase Stajića -
Grob Vase Stajića na Uspenskom groblju - Novi Sad
Reference uredi
- ^ a b v g d „Vasa Stajić”. Prometej (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-01-19.
- ^ "Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu", Novi Sad 1939.
- ^ Kostić, Branislava. „Vasa Stajić”. Vojvođanske minijature. Arhivirano iz originala 21. 07. 2019. g. Pristupljeno 21. 7. 2019.
- ^ a b „Vasa Stajić”. Portalibris knjižara (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-01-19.
- ^ „Vasa Stajić — poslednji apostol Vojvodine”. Autonomija. Arhivirano iz originala 21. 07. 2019. g. Pristupljeno 21. 7. 2019.
- ^ „Vasa Stajić - čovek koji je novosadske priče sačuvao od zaborava”. www.021.rs (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2020-08-01.
- ^ „Početna”. osvasastajicmokrin.edu.rs. Pristupljeno 21. 7. 2019.
Literatura uredi
- Vasović, Milorad (2009). Istorija Pljevalja. ISBN 978-9940-512-03-3., Pljevlja na putu u novo doba pp. 244—245
Spoljašnje veze uredi
- Moj deda Vasa Stajić
- [Vasović, Milorad (2009). Istorija Pljevalja. ISBN 978-9940-512-03-3.]Profesor Vasa Stajić, Gimnazija Tanasije Pejatović Pljevlja
- U Pljevljima je dobio potomka kćerku Danicu
