Википедија

Vercingetoriks

Vercingetoriks (lat. Vercingetorix; rođen oko 82. p. n. e, umro 46. p. n. e.) je bio poglavar galskog plemena Arvernija[3] , poreklom iz arvernijskog grada Gergovije. Poznat je po vođenju neuspešnog rata protiv Rimljana predvođenih Julijem Cezarom. Za njegovu pobunu se zna samo na osnovu Cezarovih spisa, a uzima se kao primer galskih vrlina i odlučnosti.

Vercingetoriks
Zlatni stater Vercingetoriksa, Kabinet medalja. Ovaj prikaz je idealizovan i simboličan.[1]
Datum rođenjaoko 80. p. n. e.[2]
Mesto rođenjanepoznato
Datum smrti46. p. n. e. (uzrast 36–37)
Mesto smrtiRim, Italija, Rimska republika
PrebivališteGalija
DržavljanstvoGalsko
ZanimanjeKralj i poglavar

Cezar je bio u mogućnosti da iskoristi unutrašnje podele Galije da lako potčini zemlju, a Vercingetoriksov pokušaj da ujedini Gale protiv rimske invazije došao je prekasno.[4][5] U bici kod Alezije, takođe 52. p. n. e, Rimljani su opsedali i porazili njegove snage; da bi spasao što više svojih ljudi, predao se Rimljanima. Bio je u zatvoru pet godina. Godine 46. p. n. e, kao deo Cezarovog trijumfa, paradiran je ulicama Rima, a zatim pogubljen garotiranjem. Vercingetoriks je prvenstveno poznat kroz Cezarove Commentarii de Bello Gallico (Komentari o Galskom ratu). Do danas se smatra narodnim herojem u Overnju, njegovom rodnom regionu.

Vercingetoriks na rimskom novcu (datirano 48. p. n. e.). Gore: poprsje desno (ratna bojna kola na reversu); dole: vezan uz ratni trofej (ženska glava na aversu).

Ime uredi

Galsko ime Vercingetorix doslovno znači 'veliki/vrhovni kralj/vođa ratnika/heroja'. To je složenica prefiksa ver- ('preko, superioran'; up. staroirski for, starovelški/starobretonski guor, kornijski gor), pridružen sa -cingeto- ('ratnik, heroj', od PIE osnove što znači 'gaziti, koračati, hodati'; up. staroirski cinged) i -rix ('kralj'; up. keltiberski reikis, staroirski rí, starovelški ri).[6][7][8] Naučnik Majgread Ni K. Dobs je predložio da se ime srodno s Irskom u obliku Ferchinged an rí[9] U svom Cezarovom životu, Plutarh prevodi ime kao Vergentorix (Ουεργεντοριξ).[10] Prema Floru, on je bio „obdaren [...] imenom koje je izgleda trebalo da izazove teror“.[11]

Istorija uredi

 
Vercingetoriks

Pošto je postavljen za guvernera Narbonske Galije, Julije Cezar je nastavio osvajanja na severu Galije i održavao je kontrolu samo razdvajajući Gale i posle ih zasebno pokoravajući. Koristio je frakcionalizam, dajući povlastice pojedinim galskim plemićima, pružajući im političku podršku i rimske luksuze, poput vina. Pokušaje pobuna protiv Rima, poput Ambioriksove 54. p. n. e., podržavali su samo lokalni Gali. Međutim, Vercingetoriks (čijeg su oca ubili samo Gali jer je pokušao da se proglasi vođom svih Gala) je uspeo da ujedini sva galska plemena i primenom modernih tehnika ratovanja pokušao je da se suprotstavi Cezaru.

Nakon pobede nad Cezarom kod Gergovije (danas Klermon Feran), Vercingetoriks je poražen i zarobljen kod Alezije (blizu Dižona). Cezar je Vercingetoriksa držao pet godina u zatvoru - da sačeka njegov, Cezarov veliki trijumf - posle čega je javno pogubljen je u Rimu.

Kontekst uredi

 
Keltska Galija i Rimska republika 58. p. n. e.
 
Statua Vercingetorika, delo Frederika Bartoldija, na trgu de Žod, u Klermon-Ferandu, Francuska

Pošto je postavljen za guvernera rimske provincije Galija Narbonensis (moderna Provansa) 58. p. n. e, Gaj Julije Cezar je nastavio da osvaja galska plemena dalje u narednih nekoliko godina, održavajući kontrolu kroz pažljivu strategiju zavadi pa vladaj. Iskoristio je frakcionizam među galskim elitama, dajući prednost određenim plemićima u odnosu na druge uz političku podršku i rimski luksuz kao što je vino. Pokušaji pobune, poput Ambioriksovog 54. p. n. e, obezbedili su samo lokalnu podršku, ali Vercingetoriks, čijeg su oca, Keltila, njegovi sunarodnici ubili zato što je želeo da vlada celom Galijom, uspeo je da ujedini galska plemena protiv Rimljana i da adaptira aktuelnije stilove ratovanja.

Opsada Avarikuma uredi

Flavni grad Bituriđis, Avarikum (blizu današnjeg Burža), galsko naselje direktno na Cezarovom putu, bilo je pošteđeno. Zbog snažnih protesta grada, prirodno odbranljivog terena i očigledno jake veštački konstruisane odbrane, Vercingetoriks je odlučio da ga ne sruši i spali. Prepustivši grad njegovoj sudbini, Vercingetoriks je kampovao daleko izvan Avarikuma i fokusirao se na uznemiravanje napredujućih rimskih jedinica koje su predvodili Cezar i njegov glavni poručnik Tit Labijen. Međutim, kada su stigli u Avarikum, Rimljani su započeli opsadu i na kraju zauzeli prestonicu.

Posle toga, u odmazdi za 25 dana gladi i rada na opsadi potrebnim da se probije Avarikumova odbrana, Rimljani su poklali skoro celokupno stanovništvo, oko 40.000 ljudi, ostavljajući samo oko 800 živih.[12]

Bitka kod Gergovije uredi

Sledeća velika bitka bila je kod Gergovije, glavnog grada Arvernija. Tokom bitke, Vercingetoriks i njegovi ratnici razbili su Cezarove legije i saveznike, nanevši im velike gubitke. Vercingetoriks je tada odlučio da sledi Cezara, ali je pretrpeo velike gubitke (kao i Rimljani i njihovi saveznici[13]) tokom konjičke bitke i on se povukao i prešao u drugo uporište, Alesiju.

Bitka kod Alezije uredi

U bici kod Alezije u septembru 52. p. n. e, Cezar je izgradio utvrđenje oko grada da bi ga opsedao. Međutim, Vercingetoriks je pozvao svoje galske saveznike da napadnu Rimljane koji su opsedali. Ove snage su uključivale vojsku Arvernija koju je predvodio Vercingetoriksov rođak Verkasivelaunos i vojsku od 10.000 Lemovica predvođenih Sedulosom.

Pošto je rimska opsada bila okružena ostatkom Galije, Cezar je izgradio još jedno utvrđenje okrenuto ka spolja (kontravalaciju) protiv očekivanih neprijateljskih armija, što je rezultiralo utvrđenjem u obliku prstena. Galska pomoć je stigla u nedovoljnom broju: procene se kreću od 80.000 do 250.000 vojnika. Vercingetoriks, taktički vođa, bio je odsečen od njih iznutra, a bez njegovog vođstva napadi su u početku bili neuspešni. Međutim, napadi su otkrili slabu tačku u utvrđenjima i kombinovane snage iznutra i spolja su zamalo napravile proboj. Tek kada je Cezar lično poveo poslednje rezerve u bitku, konačno je uspeo da pobedi. Ovo je bila odlučujuća bitka u stvaranju Rimskog carstva.

 
Vercingetoriks baca svoje oružje pred noge Julija Cezara (1899), slika Lajonel Rojera

Prema Plutarhu, Caes. 27.8-10, Vercingetoriks se predao na dramatičan način, jašući svog lepo ukrašenog konja iz Alezije i oko Cezarovog logora pre nego što je sjahao pred Cezarom, skinuo oklop i seo do nogu svog protivnika, gde je ostao nepomičan dok nije bio odveden.[14][15] Cezar daje kontradikciju iz prve ruke ovog izveštaja, De Bell. Gal. 7.89, gde se Vercingetoriksova predaja opisuje mnogo skromnije.[16]

Nasleđe uredi

Spomenici uredi

Napoleon III je 1865. godine podigao spomenik Vercingetoriksu visok 7 m (23 ft), koji je napravio vajar Eme Milet, na navodnom mestu Alesije. Arhitekta spomenika bio je Ežen Viole-le-Duk.[17] Statua i dalje stoji.

Mnoge druge monumentalne statue Vercingetoriksa podignute su u Francuskoj tokom 19. veka, uključujući jednu od Frederika Bartoldija na trgu de Žod u Klermon-Feranu.[18]

Asteroid uredi

Asteroid 52963 Vercingetoriks, koji je otkrio OCA–DLR asteroidni pregled, nazvan je u njegovu čast.[19] Zvaničan naziv je objavio Centar za male planete 25. septembra 2018. (M.P.C. 111800).[20]

Reference uredi

  1. ^ Bakker, Marco. „Reportret: Vercingetorix”. www.reportret.info. Pristupljeno 1. 4. 2018. 
  2. ^ Goudineau 2009, str. 278.
  3. ^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. V-Đ. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 41. ISBN 86-331-2112-3. 
  4. ^ „France: The Roman conquest”. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 6. 4. 2015. „"Because of chronic internal rivalries, Gallic resistance was easily broken, though Vercingetorix's Great Rebellion of 52 BC had notable successes."” 
  5. ^ „Julius Caesar: The first triumvirate and the conquest of Gaul”. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 15. 2. 2015. „"Indeed, the Gallic cavalry was probably superior to the Roman, horseman for horseman. Rome's military superiority lay in its mastery of strategy, tactics, discipline, and military engineering. In Gaul, Rome also had the advantage of being able to deal separately with dozens of relatively small, independent, and uncooperative states. Caesar conquered these piecemeal, and the concerted attempt made by a number of them in 52 BC to shake off the Roman yoke came too late."” 
  6. ^ Evans 1967, str. 121–122.
  7. ^ Delamarre 2003, str. 116.
  8. ^ Matasović 2009, str. 200, 398.
  9. ^ Dobbs, Maighréad Ní C. (1952). „Le nom de Vercingétorix en Irlande”. Études celtiques. 6 (1): 195—195. doi:10.3406/ecelt.1952.1251. 
  10. ^ Plutarch, Life of Caesar 25; 27.
  11. ^ Florus, Epitome of Roman History, 1:45.
  12. ^ Julius Caesar, Commentaries on the Gallic War vii.
  13. ^ „The Internet Classics Archive | Caesar by Plutarch”. classics.mit.edu. Arhivirano iz originala 06. 02. 2005. g. Pristupljeno 2021-03-31. 
  14. ^ Plutarch's Lives; Caes. 27.8-10; Flor. 1.45.26; Dio 40.41.3. Medieval French Historians are also partly responsible for romanticising Vercingetorix's surrender. Romancing the Past: The Rise of Vernacular Prose Historiography in Thirteenth-Century France, by Gabrielle M. Spiegel, page 143, Berkeley: 1993.
  15. ^ Plutarch. „The Life of Julius Caesar”. The Parallel Lives. Loeb Classical Library Edition. Pristupljeno 15. 7. 2015. 
  16. ^ Commentaries on the Gallic Wars, Everyman's Edition, 1953 (Trans: John Warrington); Book VII, sect. 89.
  17. ^ Statue of Vercingetorix Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. mart 2007), Art and Architecture, 2006
  18. ^ Dietler, Michael, "Our ancestors the Gauls": archaeology, ethnic nationalism, and the manipulation of Celtic identity in modern Europe Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. mart 2016) (7.3M), American Anthropologist, 1994, 96: 584–605. Dietler, M., A tale of three sites: the monumentalization of Celtic oppida and the politics of collective memory and identity, World Archaeology, 1998, 30: 72–89.
  19. ^ „52963 Vercingetorix (1998 TB16)”. Minor Planet Center. Pristupljeno 17. 10. 2018. 
  20. ^ „MPC/MPO/MPS Archive”. Minor Planet Center. Pristupljeno 17. 10. 2018. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Vercingetoriks na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Верцингеторикс&oldid=27555324”