Vlaška pećina

Vlaška pećina je jedna od mnogobrojnih pećina koja se nalazi u krečnjačkom grebenu planine Beljanice u istočnoj Srbiji.

Vlaška pećina
Vlaška pećina
Položaj
Država	Srbija
Oblast	Istočna Srbija
Mesto
Odlike
Dužina	650 m
Broj ulaza	1
Dvorane	2 — kružna i bela

Položaj

Nizvodno od Glopskog kanjona, Resava sa desne strane prima periodske pritoke Jelovog, Burdeljskog i Debelog potoka, koji silaze sa Srednje kose prema erozionom proširenju Ostrića, odnosno prema klisurastom delu doline. Donji delovi dolina ovih potoka, na potesu gde presecaju krečnjački pojas, imaju klisurasto-kanjonski oblik i veliki pad. Na njihovim strmim i vertikalnim stranama postoje otvori mnogobrojnih pećina i potkapina. Najveća od njih je Vlaška pećina koja je izdubljena u krečnjačkoj masi Dugačkog rta, između Jelovog i Burdeljskog potoka. Krečnjaci donje krede su na ovoj strani Resave jako poremećeni i vrlo duboko skaršćeni. Vlaška pećina je prvobitno imala 2 ulaza — donji, na visini od 560 m, a gornji 4 m iznad njega. Donji ulaz je trenutno neprohodan usled nagomilanog stenskog materijala. Udaljeni su oko 400 m od ušća Burdeljskog potoka u Resavu i oko 50 m iznad njenog dna. Ukupna dužina ispitanih kanala pećine iznosi 650 m.

Izgled i osobine

Ulazni otvori Vlaške pećine nalaze se u vrhu malog amfiteatralnog oblika, iz kojeg se spušta sipar u dolini Burdeljskog potoka. Niži ulazni otvor stvoren je radom podzemnog toka, koji je nekada isticao na vrelu pod jakim pritiskom, dok je gornji, najverovatnije, nastao obruvavanjem tankog pećinskog zida. Vlaška pećina predstavlja složen sistem hodnika, kanala i dvorana koji se na različite načine ukrštaju, podilaze i prelaze jedni ispod drugih, čineći tako gotovo narazmrsive podzemne lavirinte. Sve podzemne prostorije pećine ipak se mogu izdvojiti u tri nivoa, odnosno galerije koje su stupnjevito poređane, počev od korita Burdeljskog potoka.

Galerije su među sobom povezane mrežom vertikalnih jama, kosih kanala i proširenih pukotina. Najniža je u nivou rečnog korita, srednja 20 do 30 m iznad nje, a najviša na 30 do 40 m relativne visine. U osnovi sve galerije pećine imaju pravac zapad—istok, iako je podzemni tok dolazio iz pravca sever—istok, od ponora Jelovog potoka. Centralno mesto u pećinskom sistemu zauzimaju bunarstva dvorana, u gornjoj, i dvorana blokova i ploča, u srednjoj galeriji. Okosnicu najviše galerije pećine čini glavni kanal, s pravcem zapad—istok, dugačak 130 metara. Iz njega se račva čitav niz sporednih i bočnih hodnika i kanala koji se završavaju slepo ili se vezuju sa srednjom galerijom. Paralelno sa glavnim kanalom, pružaju se još dva sporedna, povezana među sobom više puta. Tu se ističu i dve dvorane: kružna i bela. Iz kružne dvorane polaze još dva bočna hodnika. Glavni kanal nalazi se na završetku prerasta u bunarastu dvoranu, koja je niža za oko 15 metara. Njeno je dno pokriveno blokovima. Ova dvorana, preko uskih kanala, vezuje se za srednju galeriju, u kojoj centralno mesto pripada dvorani blokova i ploča dugoj 40 metara. Iz nje polazi više kanala i proširenih pukotina, od kojih se jedan kanal završava ispod kružne dvorane. Najniža galerija pećine je tek u formiranju i sastoji se od nerazmrsivog lavirinta kanalića i pukotina raspoređenih u dva sprata. U svim njenim delovima nalazi se sitan, peskovit, šljunkovit materijal koji je donet iz gornjih galerija. Najniža galerija leži oko 40 metara ispod ulaznih otvora pećine, a njeni donji delovi su ispunjeni vodom čiji nivo označava visinu korita Burdeljskog potoka. Podzemne vode se u kanalima najniže galerije kreću pod određenim pritiskom, zbog čega su zidovi izbušeni šupljinama sličnim sa oštrim ivicama.

Postanak i značaj

Stupnjevito poređane galerije Vlaške pećine nalaze se u različitim fazama razvitka. Najstarija, gornja galerija je potpuno suva i u njoj se obavlja samo proces izlučivanja hemijskog taloga iz prokapnih voda. Zbog toga je ova i najbogatija pećinskim nakitom. U srednjoj galeriji oburvavanje je pojava ranijeg datuma, ali se u njoj sreće znatno ređe pećinski nakit tamnije boje i slabije kristalizacije. Bigreni baseni u istočnom delu galerije pokriveni su krupnim pećinskim perlama. U najnižoj galeriji podzemni tok još uvek vrši snažan mehanički rad. Složena i razgranata, sa suvim i rečnim kanalima koji predstavljaju podzemni, uz to, i bogata raznobojnim i raznovrsnim pećinskim nakitom. Vlaška pećina je vrlo privlačna, ne samo za turiste, već i za naučnike. Njen udeo u turističkom kompleksu Gornje Resave može biti vrlo veliki, s obzirom na to da se nalazi u jednom od najdubljih kanjona Istočne Srbije, da je neznatno udaljena od planinskih domova u Lisinama i od Resavske pećine i da se nalazi nedaleko od automobilskog puta.

Literatura

• Petrović, Jovan (1976). Jame i pećine SR Srbije. Beograd: Vojnoizdavački zavod. COBISS.SR 1024039040.