Vodopadi Igvasu
Vodopadi Igvasu (šp. Cataratas del Iguazú; port. Cataratas do Iguaçu) su vodopadi koji se nalaze na rijeci Igvasu na granici između Brazila i Argentine, koja najvećim dijelom protiče kroz Brazil.[2] Vodopadi dele reku na gornji i donji Igvasu. Reka Igvasu izvire blizu srca grada Kuritibe. Većim delom svog toka reka protiče kroz Brazil; međutim, većina vodopada je na argentinskoj strani. Ispod njenog ušća u reku San Antonio, reka Igvasu čini granicu između Argentine i Brazila.
| Vodopadi Igvasu | |
|---|---|
 Vodopadi Igvasu | |
  | |
| Lokacija |  Argentina Misiones (provincija)  Brazil Parana (država) |
| Visina | 60−82 m |
| Padovi | 275 |
| Širina | 2.700 m |
| Vodotok | Igvasu |
| Prosečna brzina protoka | 1.756 m3/s (62.010 cu ft/s)[1] |
 | |
Legenda o vodopadu
urediRiječ „igvasu“ (iguasu) potiče iz jezika Gvarani. Na tom jeziku ig znači voda, a vasu — velika. Jedan od mitova naroda Gvarani govori o tome da je njihov bog htio da se oženi prelijepom djevojkom Naipi, ali je djevojka pobjegla sa svojim ljubavnikom u kanuu. Zbog toga je bog rascijepio rijeku stvorivši vodopad. Tako su ljubavnici osuđeni na vječni pad.[3]
Istorija
urediVodopade je 1541. otkrio španski konkistador Alvar Nunjez. Dana 11. novembra 2011, vodopadi Igvasu su izabrani za jedno od Sedam svetskih čuda prirode.
Geografija
urediVodopadi se nalaze na granici Brazila i Argentine, u blizini granice sa Paragvajom. Sastoje se od 275 slapova, visoki su od 60 do 82 metara, a dugački 2,7 kilometara (2700 metara). Do vodopada se može doći iz dva glavna grada, od kojih je jedan sa obe strane vodopada: Foz do Iguaku u Brazilu[4][5] i Puerto Igvasu u Argentini,[3] kao i iz Siudad del Este, Paragvaj, na drugoj strani reke Parana od Foza do Iguasu, svaki od ta tri grada ima komercijalne aerodrome. Vodopade dele Nacionalni park Iguasu (Argentina) i Nacionalni park Iguasu (Brazil). Dva parka su 1984. i 1986. godine proglašena Uneskovom svetskom baštinom.[6][7]
Stepenišni karakter vodopada sastoji se od dvostepenih vodopada formiranih od tri sloja bazalta. Stepenice su visine 35 i 40 m (115 i 131 stopa). Stubčaste bazaltne stene su deo formacije Sera Geral debljine 1.000 m (3.300 stopa) unutar paleozojsko-mezozojskog basena Parana. Vrhove ovih sekvenci karakteriše 8-10 m (26-33 ft) veoma otpornog vezikularnog bazalta i kontakt između ovih slojeva kontroliše oblik vodopada. Stope vodene erozije se procenjuju na 1,4—2,1 cm/godišnje (0,55–0,83 in/godišnje).[8][1] Brojna ostrva duž ivice duge 2,7 km (1,7 mi) dele vodopade na mnoge odvojene vodopade i katarakte, visine između 60 i 82 m (197 i 269 stopa). Broj ovih manjih vodopada varira od 150 do 300, u zavisnosti od vodostaja. Otprilike polovina toka reke pada u dugačku i usku provaliju zvanu Đavolje grlo (Garganta del Diablo na španskom ili Garganta do Diabo na portugalskom).[1]
Kanjon Đavoljeg grla je širok 80-90 m i dubok 70-80 m (230-260 stopa). Levo od ovog kanjona, drugi deo reke formira 160–200 pojedinačnih vodopada, koji se spajaju u jedan front tokom faze poplava. Najveći vodopadi se zovu San Martin, Adam i Eva, Penoni i Bergano.[8]
Poređenja sa drugim značajnim padovima
uredi
Kada je videla Igvasu, prva dama Sjedinjenih Država Elenor Ruzvelt je navodno uzviknula: "Jadna Nijagara!" (vodopadi koji su sa 50 m ili 165 stopa, kraći za trećinu). Igvasu se često poredi sa Viktorijinim vodopadima u južnoj Africi, koji razdvajaju Zambiju i Zimbabve. Igvasu vodopadi su širi, ali si podeljeni na otprilike 275 različitih vodopada i velikih ostrva, dok Viktorija ima najveću vodenu zavesu na svetu, široku više od 1.600 m (5.249 ft) i sa preko 100 m (328 ft) u visinu (u niskom toku, Viktorijini vodopadi su podeljeni na pet ostrva, ali pri velikom protoku mogu biti neprekidni). Jedini širi vodopadi su izuzetno veliki brzi vodopadi, kao što je vodopad Bojoma (Stenli vodopad).
Sa poplavom vodopada Gvajra 1982. godine, Igvasu trenutno ima šesti najveći prosečni godišnji protok od bilo kog vodopada na svetu, posle Nijagare broj pet, sa prosečnom brzinom od 1.746 m3/s (61.660 cu ft/s). Njegov maksimalni zabeleženi protok bio je 45.700 m3/s (1.614.000 cu ft/s) 9. juna 2014. godine.[9][10] Poređenja radi, prosečan protok Nijagarinih vodopada je 2.400 m3/s (85.000 cu ft/s), sa maksimalnim zabeleženim protokom od 8.300 m3/s (293.000 cu ft/s).[11] Prosečan protok na Viktorijinim vodopadima je 1.088 m3/s (38.420 cu ft/s), sa maksimalnim zabeleženim protokom od 7.100 m3/s (250.000 cu ft/s).[12]
| Poređenje veličine i protoka Viktorijinih vodopada sa Nijagarom i Igvazom za poređenje | ||||||
| Parametri | Viktorijini vodopadi | Nijagarini vodopadi | Igvasu vodopadi | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Visina u metrima i stopama:[13] | 108 m | 360 ft | 51 m | 167 ft | 64–82 m | 210–269 ft |
| Širina u metrima i stopama:[13] | 1.708 m | 5.604 ft | 1.203 m | 3.947 ft | 2.700 m | 8.858 ft |
| Jedinice protoka (zap/s): | m3/s | cu ft/s | m3/s | cu ft/s | m3/s | cu ft/s |
| Srednji godišnji protok:[13] | 1.088 | 38.430 | 2.407 | 85.000 | 1.746 | 61.600 |
| Najveći zabeleženi protok:[13] | 12.800 | 452.000 | 6.800 | 240.000 | 45.700 | 1.614.000 |
| Napomene: Pogledajte reference za objašnjenje merenja. Za vodu, kubni metri u sekundi = tone u sekundi. Polovina vode koja se približava Nijagari preusmerava se na hidroelektranu. Igvasu ima dva pada; visina je data za najveći pad i ukupnu visinu. 10 vodopada ima veći ili jednak protok, ali nisu tako visoki kao vodopadi Igvasu i Viktorija.[14] | ||||||
Klima
urediVodopadi Igvasu doživljavaju vlažnu suptropsku klimu (Cfa, prema Kepenovoj klasifikaciji klime) sa obilnim padavinama i visokim temperaturama tokom cele godine. Tokom leta 2006. godine, jaka suša je dovela do smanjenja reke Igvasu, smanjujući količinu vode koja teče preko vodopada na 300 m3/s (11.000 cu ft/s) do početka decembra. Ovo je bilo neobično, pošto sušni periodi obično traju samo nekoliko nedelja.[15] Period sa najvećom količinom vode koja teče preko vodopada obično je od decembra do februara, što se poklapa sa jednim od perioda najveće količine padavina.
| Klima Igvasu vodopada (Foz do Iguacu), Brazil | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 40,0 (104) |
40,0 (104) |
38,8 (101,8) |
36,8 (98,2) |
36,0 (96,8) |
32,0 (89,6) |
31,3 (88,3) |
35,0 (95) |
36,8 (98,2) |
39,0 (102,2) |
38,6 (101,5) |
39,4 (102,9) |
40,0 (104) |
| Maksimum, °C (°F) | 33,0 (91,4) |
32,6 (90,7) |
31,1 (88) |
28,2 (82,8) |
25,2 (77,4) |
23,1 (73,6) |
23,7 (74,7) |
25,3 (77,5) |
26,9 (80,4) |
28,8 (83,8) |
31,0 (87,8) |
32,6 (90,7) |
28,5 (83,3) |
| Prosek, °C (°F) | 25,5 (77,9) |
25,4 (77,7) |
23,8 (74,8) |
20,8 (69,4) |
17,7 (63,9) |
15,8 (60,4) |
15,7 (60,3) |
17,5 (63,5) |
19,0 (66,2) |
21,4 (70,5) |
23,1 (73,6) |
25,1 (77,2) |
20,9 (69,6) |
| Minimum, °C (°F) | 19,6 (67,3) |
20,0 (68) |
18,4 (65,1) |
15,4 (59,7) |
12,2 (54) |
10,4 (50,7) |
9,7 (49,5) |
11,3 (52,3) |
13,5 (56,3) |
15,3 (59,5) |
16,5 (61,7) |
18,6 (65,5) |
15,1 (59,2) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | 9,2 (48,6) |
6,8 (44,2) |
5,2 (41,4) |
3,0 (37,4) |
−1,0 (30,2) |
−3,1 (26,4) |
−4,2 (24,4) |
0,0 (32) |
1,0 (33,8) |
5,0 (41) |
6,3 (43,3) |
3,8 (38,8) |
−4,2 (24,4) |
| Količina padavina, mm (in) | 196,0 (7,717) |
180,1 (7,091) |
174,8 (6,882) |
151,0 (5,945) |
127,6 (5,024) |
138,3 (5,445) |
84,4 (3,323) |
107,4 (4,228) |
146,6 (5,772) |
219,8 (8,654) |
153,7 (6,051) |
189,0 (7,441) |
1.868,7 (73,571) |
| Dani sa padavinama (≥ 1.0 mm) | 9 | 9 | 8 | 8 | 6 | 8 | 6 | 8 | 8 | 9 | 7 | 9 | 95 |
| Relativna vlažnost, % | 77 | 80 | 82 | 85 | 86 | 85 | 83 | 80 | 79 | 78 | 75 | 74 | 80,3 |
| Sunčani sati — mesečni prosek | 230,5 | 196,3 | 209,9 | 193,6 | 180,8 | 151,2 | 168,7 | 157,9 | 146,4 | 195,6 | 231,4 | 232,3 | 2.294,6 |
| Izvor: INMET[16] | |||||||||||||
Vidi još
urediReference
uredi- ^ a b v „Iguaçu Falls”. Encyclopædia Britannica (Encyclopædia Britannica Online Library izd.). 2011. Pristupljeno 15. 4. 2011.
- ^ Couzens, Dominic (2008), Top 100 Birding Sites of the World, University of California Press, str. 228, ISBN 978-0-52-025932-4
- ^ a b „Predstavljamo:Sedam svetskih čuda prirode”. Arhivirano iz originala 01. 01. 2014. g. Pristupljeno 31. 12. 2013.
- ^ Araújo Corte, Dione Angélica de; Valladares-Pádua, Cláudio Benedito (novembar 2007), Plano de Manejo da Estação Ecológica Mico-Leão-Preto (PDF) (na jeziku: portugalski), Brasília: ICMBio, Arhivirano iz originala (PDF) 2016-11-07. g., Pristupljeno 2016-11-07
- ^ „Cataratas del Iguazú y el Río Iguazú”, ArgentinaXplora (na jeziku: španski), Pristupljeno 2016-11-10
- ^ „Iguazu National Park”. unesco.org. UNESCO World Heritage Centre.
- ^ „Iguaçu National Park”. unesco.org. UNESCO World Heritage Centre.
- ^ a b Stevaux, Jose; Latrubesse, Edgardo (2010). Migon, Piotr, ur. Iguazu Falls: A History of Differential Fluvial Incision, in Geomorphological Landscapes of the World. Springer. str. 101—109. ISBN 9789048130542.
- ^ Fabiula Wurmeister (9. 6. 2014). „Chuvas fazem vazão das Cataratas bater recorde e Itaipu abrir vertedouro”. globo.com notícias. Pristupljeno 11. 6. 2014.
- ^ „Dia histórico nas Cataratas do Iguaçu”. Cataratas do Iguaçu S.A. 10. 6. 2014. Arhivirano iz originala 24. 08. 2017. g. Pristupljeno 11. 6. 2014.
- ^ „Niagara Falls”. World Waterfall Database. Arhivirano iz originala 1. 12. 2010. g. Pristupljeno 2. 12. 2010.
- ^ „Victoria Falls”. World Waterfall Database. Arhivirano iz originala 1. 12. 2010. g. Pristupljeno 2. 12. 2010.
- ^ a b v g „World Waterfall Database: World's Tallest Waterfalls”. Arhivirano iz originala 14. 7. 2007. g. Pristupljeno 11. 3. 2007.
- ^ World Commission on Dams website: Arhivirano 1 jul 2007 na sajtu Wayback Machine "Case Study – Kariba Dam-Zambezi River Basin" Annex 13 & 14 Victoria Falls Mean Monthly Flows. Website accessed 1 March 2007. This website gives mean monthly flow rates in cubic metres per second (i.e., the total volume of water passing in each calendar month divided by the number of seconds in the month), the standard measure used in hydrology to indicate seasonal variation in flow.
- ^ „The Kerala Articles”. keralaarticles.blogspot.com. 6. 11. 2007.
- ^ „NORMAIS CLIMATOLÓGICAS DO BRASIL 1961–1990” (na jeziku: portugalski). Instituto Nacional de Meteorologia. Pristupljeno 22. 9. 2014.
Spoljašnje veze
uredi
- Foz do Iguaçu; Brazilian government site (archived; in Portuguese)
- Copel Monitoramento Hydrológico (Iguazu River flow rate measurements; leftmost green dot gives flow rate at Hotel Cataratas)
- Iguazu Falls at UNESCO World Heritage Centre
- Iguazu Falls facts at BeautifulWorld.com
- Aerial video at vimeo.com
