Vranište (Gora)
Vranište[a] je goransko selo (muslimansko selo srpskog govornog područja) u Opštini Gora, na Kosovu i Metohiji. Po zakonima privremenih institucija Kosova ovo naselje je u sastavu opštine Dragaš. Atar naselja se nalazi na teritoriji katastarske opštine Vranište površine 1387 ha. Nekada je bilo i sedište opštine Vraništa u Gorskom srezu. U njemu je sedište lokalne samouprave, koja funkcioniše po srpskim zakonima.[2]
Vranište | |
|---|---|
 | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Kosovo i Metohija |
| Upravni okrug | Prizrenski |
| Opština | Gora |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  352 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 02′ 38″ S; 20° 37′ 48″ I / 42.0439° S; 20.6300° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 961 m |
.svg)  Vranište Vranište na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 38420 |
| Pozivni broj | 029 |
| Registarska oznaka | PZ |
Vranište se nalazi na brdu u podnožju planine u regionu Gore, na mestu gde uspon nije prevelik. Kroz naselje prolazi asfaltirani put, koji se otvara u centralni javni prostor (gde s vremena na vreme, taksi sačekuje putnike). U nekim delovima, naselje je zbijeno, ali se proteže i širi sa obe strane puta. Postoji veliki broj tradicionalnih kuća, koje su u vrlo lošem stanju.[3]
Istorija uredi
Nekada je selo bilo pravoslavno.[4][5] Prvi put se pominje u povelji manastira Svetih Arhanđela kod Prizrena, u kojoj Stefan Dušan 1348. godine osnovao manastir i dao mu mnoga sela u posed.[6] U Vraništu su sačuvani ostaci starog hrišćanskog groblja i tri crkvišta. Izvan sela se nalaze ostaci crkve za koju se misli da je bila manastir.[4][5] Ivan Jastrebov selo spominje kao Vranić i da je tu postojala mala seoska crkva. Tada je bilo vidljivo malo hrišćansko groblje. [7]
Infrastruktura uredi
Samo 30% stanovništva se snabdeva vodom (iz bunara). U naselju ne postoji pošta, a pokrivenost mobilne telefonije je odlična.[3]
Obrazovanje uredi
U selu se nalazi Osnovna škola „25. maj“, sa školskom upravom u Kosovskoj Mitrovici.[8] Škola ima 12 nastavnika, oko 40 učenika, 4 učionice, salu za fizičko, biblioteku i mogućnost pristupa internetu. Školska zgrada zauzima površinu od 286 m2 i nalazi se u solidnom stanju.[3]
Običaji uredi
Đurđevdan[9] se obeležava u regionu Gore proslavama sa tradicionalnom muzikom i narodnim nošnjama. Glavno mesto susreta 6. maja je u blizini sela Vranište. Za Đurđevdan se u Gori dogovaraju svadbe.
Predanja uredi
Tvrdi se da je početkom 20. veka u selu još uvek živela jedna pravoslavka, kojoj su njeni poislamljeni sinovi odredili kutak u sobi gde će na svoj način obavljati hrišćanski obred.[4][5]
Demografija uredi
Vranište ima goransku etničku većinu. Prema popisu aprila 2011. godine u naselju živi 352. stanovnika, od čega su 334 Goranci.[1] Sve do 1981. godine se registruje porast broja stanovnika. Jedno je od 12 naselja opštine, koje od 1981. godine beleži opšte smanjenje broja stanovnika, što je prema autorima plana za razvoj opštine Dragaš za period 2012—2022, po programu Ujedinjenih nacija za razvoj, posledica „strmine terena, koja otežava pristup za produktivnu poljoprivredu i poslove“, s obzirom da se nalazi u „brdovitoj oblasti u centralnom delu opštine“. Struktura stanovništva Vraništa ukazuje na starenje stanovništva, sa većinom stanovnika starosti 50—64 godina.[3]
Broj stanovnika na popisima:
- popis stanovništva 1948. godine: 755
- popis stanovništva 1953. godine: 771
- popis stanovništva 1961. godine: 815
- popis stanovništva 1971. godine: 884
- popis stanovništva 1981. godine: 926
- popis stanovništva 1991. godine: 731
- prema procenama kosovske agencije za statistiku 2008. godine: 297[b]
Naselje ima 15 registrovanih preduzeća sa 18 zaposlenih.[3]
Popis 2011. uredi
Na popisu stanovništva 2011. godine, Vranište je imalo 352 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:
Napomene uredi
Reference uredi
- ^ a b Gora pres: „Gora na popisu stanovništva 2011. godine“, 8.1.2013, pristup 25.5.2013
- ^ Fond Slobodan Jovanović: „Gora — leto napunilo sela“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. novembar 2014), Zoran Vlašković, 17.8.2011, pristup 25.5.2013
- ^ a b v g d đ Vlada samozvane republike Kosovo — : „Program Ujedinjenih nacija za razvoj — Očuvanje biološke raznolikosti i projekat upravljanja održivim korišćenjem zemljišta u opštini Dragaš Plan razvoja opštine Dragaš za period između 2012. i 2022. godine — nacrt verzija za javnu konsultaciju“[mrtva veza], Michael Voit, Crystal Whitaker, Maria Elena Zuniga Barrientos — direktor projekta, Dragaš, oktobar 2012, pristup 25.5.2013
- ^ a b v „Kosovo i Metohija”. kosovo-metohija.150m.com. 2006. Arhivirano iz originala 04. 03. 2016. g. Pristupljeno 25. 5. 2013.
- ^ a b v Kosovo i Metohija: „Pravoslavne svetinje na Kosovu i Metohiji“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. mart 2016), pristup 25.5.2013
- ^ Projekat Rastko — Zbornik radova sa Okruglog stola SANU — knjiga 50: „Sačuvani i razoreni kulturno-istorijski spomenici u šarplaninskim župama Gori i Sredskoj i delu Prizrenskog Podgora“, Milan Ivanović, format PDF, pristup 25.5.2013
- ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija, pp. 207. Beograd: Službeni glasnik.
- ^ Digitalna škola: „Lokacija školskog objekta“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. октобар 2013)
- ^ Пројекат Растко: „Горанске народне песме“, Харун Хасани. ISBN 978-86-7019-005-4., Priština 1987, pristup 25.5.2013
- ^ Etnička struktura nakon popisa 2011.
Spoljašnje veze uredi
- Večernje novosti: „Između sto vatri“, M. Marković, 16.10.2010, pristup 25.5.2013
