Vrhmljeće

Vrhmljeće je naziv za prvo naselje na ostrvu Mljetu, kojeg su osnovali Sloveni kad su došli na ostrvo s poluostrva Pelješca.

Brdo Vrh Mljeta iznad naselja Maranovići, mesto na kojem se nalazilo prvo mljetsko naselja Vrhmljeće.

Istorija

Vrhmljeće je bilo smešteno u udolini visokog brda te je bilo potpuno zaklonjeno pogledu s mora, što mu je, u ono vreme, pružalo sigurnost od učestalih gusarskih napada s mora. Naselje se nalazilo na nepristupačnom i neplodnom delu ostrva, kako bi oštri vrhovi susednih brda bili prirodno utvrđenje. Pristup naselju je išao uskom i strmom dolinom, teškom za penjanje, a lakom za odbranu. S okolnih vrhova pružao se pogled na otvoreno more i na Mljetski kanal.

U blizini naselja, stanovništvo je, na prelazu iz 14. u 15. vek, izgradilo crkvu sv. Marije od Brda. Ista crkvica se pominje u ispravama i testamentima Mljetske kancelarije već tokom prve polovine 15. veka. Uz crkvicu se nalazilo i mesno groblje, te oni svedoče o kontinuiranom naseljavanju ostrva do kraja 15. veka.

Do napuštanja Vrhmljeća dolazi u 15. veku zbog smirivanja prilika u dubrovačkom primorju. U to vrijeme dolazi i do slabljena opasnosti od gusarskih napada jer su ih dubrovačke i mletačke galije uspele staviti pod kontrolu. Zbog takvih pogodnih prilika, stanovnici Vrhmljeća počinju silaziti u plodnije doline u okolini mesta.

Tako nastaje naselje Žare i to na istom mestu gde je u rimsko vreme bilo naselja Žara. Jedan od osnivača mesta Žare bio je Ivan Pribojević, koji je tamo kupio zemlju i počeo saditi vinograde. U isto vreme, krajem 15. veka, drugi se stanovnici Vrhmljeća polako počinju spuštati u uvalu, vrlo dobro zaštićenu od vetra, i tu počinju graditi kuće, što je postalo temelj za buduće naselje Okuklje. Ostali Vrhmljećani svoje novo naselje grade 500 metara severoistočno od crkve sv. Marije od Brda te se na tom lokalitetu i danas nalaze ostaci zidova nekoliko kuća, podiognutih od kamena bez upotrebe maltera. U kupovini zemlje na tom području ističe se Marin Pribojeveć, brat Ivana Pribojevića, koji je otišao u Žare. Novoosnovano se naselje tokom 16. veka javlja pod nazivom Lokvice.

Tokom osamdesetih godina 16. veka u Lokvicama se javlja kuga te se preživeli stanovnici sele na obronke plodnog polja. Prema najbogatijem članu bratstva Maranović - Pribojević, Ratku Maranoviću, naselje dobiva ime Maranovići, a polje ispod naselja - Maransko polje. Već 1589. godine naselje se razvija do te mere da stanovnici sami biraju svoje sudije. Mesto je kontinuirano naseljeno do danas i nosi isto ime.

Literatura

• Dubrovački muzej - Odjel socijalističke revolucije: Zbornik otoka Mljeta Dubrovnik (1989.)
• R. Radovanović: Hrvatski Jadran, Naprijed, Zagreb 1999;
• I. Dabelić: Mljet - zeleni otok, Vjesnik, Zagreb 2004;