Globalne nejednakosti

Globalne nejednakosti predstavljaju posebno izražen oblik društvene nejednakosti koje se odnose na razlike u stepenu razvijenosti između država i regiona. One se prvenstveno odnose na svetsku raspodelu dohotka. Posmatrano u procentima, 20% svetske populacije prisvaja 80% svetskog dohotka. S druge strane, 20% najsiromašnijih raspolaže sa svega 1% svetskog dohotka. Na osnovu statističkih podataka može se uočiti da bogatstvo i siromaštvo nisu ravnomerno raspoređeni. Većina siromašnog stanovništva živi u takozvanim zemljama u razvoju, a većina bogatog stanovništva živi u razvijenim zemljama.

Posmatrano na geografskoj karti, lako je uočiti da se većina bogatih zemalja - koje imaju bruto nacionalni dohodak (BND) po glavi stanovnika veći od 10.000 dolara, nalazi na severnom delu Zemljine kugle, pa se ponekad o njima govori kao o „zemljama severa“. U okviru njih, takođe, postoje značajne razlike u bogatstvu, kulturnom i istorijskom nasleđu itd. Međutim, ono što ih čini međusobno sličnim, jeste proizvodnja robe i usluga zasnovana pretežno na visokim tehnologijama i korišćenju znanja i dostignuća informatičke revolucije u proizvodnji i u svakodnevnom životu. Tako, na primer, broj korisnika interneta u vreme kada je on predstavljao novost (poslednja decenija 20. i prva decenija 21. veka) bio je u ovim zemljama daleko iznad svetskog proseka.

U srednje razvijene uglavnom spadaju bivše socijalističke, azijske i latinoameričke zemlje. Njihov BND se kreće između dve hiljade i deset hiljada dolara po glavi stanovnika. Budući da su u ovoj grupi Kina, Indija, Brazil i Rusija, ne čudi da gotovo polovina svetske populacije živi u ovim zemljama. S obzirom na to da se one prostiru na ogromnoj površini, njihova najznačajnija karakteristika je da kontrolišu značajne energetske izvore koji, uz jeftinu radnu snagu, čine osnov masovne industrijske proizvodnje.

Najsiromašnije zemlje, čiji BND po glavi stanovnika neprelazi 2000 dolara, uglavnom se prostiru na afričkom kontinentu i delu azijskog kontinenta. Njihova glavna privredna delatnost je poljoprivreda, koja se obavlja na primitivnom nivou, tako da dve trećine stanovništva ovih zemalja živi tradicionalnim, seoskim načinom života. Zbog toga ne čudi da je najveći procenat svetskog stanovništva koje živi ispod linije apsolutnog siromaštva koncentrisano u ovim zemljama.

Teorije nastanka globalne nejednakosti

Postoje različite teorije koje pokušavaju da objasne ovako velike globalne razlike. Danas su opšteprihvaćene dve teorije;

Modernizacijska teorija tvrdi da je industrijalizacija doprinela stvaranju ovako velikih razlika. Zemlje koje su bile otvorene prema industrijskim inovacijama postale su razvijene. Nasuprot njima, zemlje koje su zadržale tradicionalni način života i neprijateljski stav prema inovacijama, ostale su siromašne. Da bi se prevazišle velike razlike potrebno je, prema ovoj teoriji, da razvijene zemlje pomognu siromašnima tako što će investicijama i izvozom tehnologije pomoći njihov industrijski razvoj.

Teorija zavisnosti, s druge strane, tvrdi da su velike globalne razlike posledica kolonijalizma koji je trajao nekoliko poslednjih vekova. Bogate zemlje su iz nerazvijenih zemalja uvozile jeftine poljoprivredne proizvode i sirovine, a tamo izvozile skupe industrijske proizvode. Drugim rečima, upravo je povezanost, a pre svega trgovina među njima dovela do ogromnih ekonomskih razlika. Danas se te razlike, prema ovom shvatanju, povećavaju pre svega ekonomskim sredstvima tako što bogate zemlje skupim kreditima i drugim nepovoljnim aranžmanima ometaju razvoj siromašnih.

Literatura

Vuletić, Vladimir (2012). SOCIOLOGIJA - udžbenik za četvrti razred gimnazije. Beograd: Klett.
Deacon, Bob (2000). "Globalization and Social Policy: The Threat to Equitable Welfare". United Nations Research Institute for Social Development.
Radovanović, Milomirka. „Društvene nejednakosti”. Informatičko doba.