Gotika u Italiji, Španiji i Portugalu
Tokom 9. i 11. veka vrši se urbanizacija i stvaraju se gradovi i naselja u Evropi. Umetnost iz manastira prelazi u gradove. Mladi zanatlijski stalež ide za tim da umetnost dovede u realne okvire.
Italija sa položajem Apeninskog poluostrva u središtu Mediterana omogućio je da već u praistorijsko doba postane istaknuti posrednik u širenju mediteranske civilizacije. Od Otona ona ulazi u internu sferu nemačkih careva. Gradovi- komune kao što su Venecija, Piza, Firenca, Đenova, stvaraju svojim bogatstvom i političku moć. Razgranato je trgovanje sa inostranstvom i utiru se putevi prema preporodu.
U poređenju sa romanikom u severnijim krajevima graditeljstvo u Italiji je znatno konzervativnije i nikada se nisu pojavile visoke građevine a o brojnim mozaicima i rimskim freskama znamo samo iz svedočanstva pisanih izvora.
Gotika je uprkos opravdanoj tvrdnji da je ostala tuđa italijanskom shvatanju dala vredne spomenike kulture i ako ona daje prednost graditeljstvu sa umerenim visinama prostora. U 13. veku manira na grčki način tesno je povezana sa Vizantom. Pojevljuju se tri velika majstora, Piero Kavalini, Dučo di Buoninsenja i Čimabue od kojih je Čimabue najznačajniji već i po tome što je bio Đotov učitelj a posebno u stvaralaštvu i istraživačkom radu. Kavalini je poznat po mozaicima. Novo razdoblje koje se manifestuje razvojem građanskog staleža počinje u slikarstvu da zaostaje za arhitekturom pa i skulpturom i tek pojavom Đota i njegovom reformom u slikarstvu koje je shemu zamenila jasnim prizorima koji su smešteni u pejzaž ili arhitekturu- znači u jedan stvarni slikarski prostor koji je postavljen na perspektivi i njenim pravilima i afirmiše tehniku al fresko za razliku od dotadašnjeg al sećo i ako se apstrahira pojava Đota nije ni Sijena manjega značaja od Firence, Duča sledi Simone Martini i veliku eru sienskog slikarstva završavaju braća Lorenceti, Piero i Ambrosio. Kao što Firenca u 14. veku dominira pojavom velikog slikara a Siena sredinom stoleća svojim ekonomskim i kulturnim značenjem za kraj stoleće i za razvoj gotskog internationalnog stila zanačajna je severna Italija, i rafinirani naturalistički gotički stil koga zastupa Umbrijac Đentile da Fabrijano čuven po svojim “poklonjenju kraljeva” i Antonio Pisanelo koji radi freske i vredne portrete u profilu.
Još uvek je veliki broj umetnika više ili manje povezan sa crkvom i religijom ali pored sakralnih tema javljaju se i profane teme u umetnosti i slikarstvu i motivi ove prirode postaju sve češći. Proces izdvajanja umetnika iz anonimnog kolektiva sve više se kreće u pravcima afirmacije individualiteta umetnika.
Španija i Portugal živo učestvuju u razvoju umetnosti u doba gotike i inspirišu se umetnošću u Francuskoj i nalaze se pod uticajima ove zemlje. Nastaju velike katedrale u Toledu i Leonu a tradicija slikarstva Španije i Portugala prikazuje se u delima anonimnih slikara fresaka i slika na drvetu na koje podsticaji dolaze iz Italije.
Umetnost se sve više humanizuje. Tema se menja. Bila je vezana za religiju i za mistične spise i imala je zadatak da vernike drži u pokornosti a motiv strašnoga suda često se ponavlja i susreće. U gotici se tema strašnog suda takođe javlja ali su rasprostranjene i druge i optimističkije teme. Javljaju se teme koje u sebi nose i poetičnije kvalitete. Bogorodica postaje nasmešena i sve više koketna. To su teme koje oplemanjuju umetnost. U doba gotike umetnost se podjednako razvijala i kao skulptura i kao slikarstvo
