Grobnica šejha Safija
Grobnica šejha Safija (persijski jezik: مجموعه آرامگاه و خانقاه شیخ صفی الدین, šejh Safi al-Din Hanegah) je mauzolej u kojemu je sahranjen šeik Safi Adin (1252.–1334), sufijski duhovni vođa severnog Irana po kojemu je nastao eponim dinastije Safavida.[1]
| Grobnica šejha Safija مجموعه آرامگاه و خانقاه شیخ صفی الدین | |
|---|---|
 Grobnica šejha Safija | |
| Svetska baština Uneska | |
| Zvanično ime | Grobnica šejha Safija |
| Mesto | Ardabil, Iran |
| Koordinate | 38° 14′ 55″ S; 48° 17′ 29″ I / 38.2486° S; 48.2914° I |
| Površina | 21.353, 130.616 ha (2,2984×109, 1,40594×1010 sq ft) |
| Kriterijum | Kulturno dobro: i, ii, iv |
| Upis | 2010. (34. sednica) |
| Veb-sajt | http://whc.unesco.org/en/list/1345
  Grobnica šejha Safija |
Kompleks grobnice sa svetištem je izgradio šejhov sin Sadraldin Musa u mestu Ardabilu 1334. godine[2], koji je bio najveći grad u Iranu, pre mongolskih osvajanja. Sastoji se od više građevina koji su tokom vekova imale različite namene kao što su: mauzolej, džamija, medresa, biblioteka, cisterna, bolnica, kuhinja, pekara i kancelarije. Između ostalog, središnji deo je put do svetišta (kanegah) koji se sastoji od sedam delova, čime se označavaju sedam etapa misticizma sufizma. Različiti delovi mauzoleja su odvojeni s osam vrata, koje takođe simbolizuju osam stanovišta sufizma.
Kada je 1349. godine potomak šejha Safija i upravitelj njegovog svetišta šejh Ismail I postao prvi šah dinastije Safavida, proglasio je šiizam državnom religijom. Tokom dinastije Safavida, do kraja 18. veka, kompleks je postao važno mesto hodočašća, a dograđene su još neke građevine, između ostalih i harem, i grobnice nekoliko safavidskih šejha, žrtava safavidskih bitaka protiv Osmanlija. Abas I Veliki je 1544. godine izgradio monumentalni portal, dvorište s vrtom i uredio je svetište u današnji izgled, a od 1752. do 20. veka dograđeni su toalet, strojarnica i staklena bašta.
Glavni delovi kompleksa
urediKompleks ima bogato udešene fasade i unutrašnjost, kao i bogatu kolekciju starih predmeta. On predstavlja redak sklop elemenata srednjovekovne islamske arhitekture, zbog čega je upisan na UNESKO-v Spisak mesta Svetske baštine u Aziji i Australaziji 2010. godine[3].
Grobnica šejha Safija (kupola Allah Allah)
urediKupola Allah-Allah je najpoznatiji deo mauzoleja. Spolja je cilindričnog oblika, obima je 22 i visine 17,5 m. Spoljašnjost kupole dekorisana je glaziranom opekom, sa rečima Allah-Allah u hazarbaf pismu tirkizne boje koje se ponavljaju. Unutrašnjost ima osmougaonu osnovu, dok su zidovi ukrašeni floralnim motivima i napisima iz Kurana, slikama, gipsanim radovima i zlatnim dekoracijama u obliku stalaktita. Svojom visinom i dekoracijama kupola se ističe među drugim kupolama na južnoj strani kompleksa, ukrašenim elegantnim pločicama od fajansa i natpisima na kufskom i rika pismu, što ovom istorijskom spomeniku, zajedno sa monumentalnim ulazom, daje neodoljiv raskoš i šarm. Pod grobnice šejha Safija prekriven je reprodukcijom najpoznatijeg tepiha na svetu.
Mauzolej šaha Ismaila I
uredi
Kupola mauzoleja šaha Ismaila I (1487- 1524) je nešto niža od kupole šejha Safija. Njena unutrašnjost je dekorisana natpisima u kufskom pismu i slonovači i ebonovini sa finim gravurama.
Kineska dvorana
uredi
U ovoj prostoriji se nalaze četiri kraljevska prestola, a unutrašnjost je ukrašena gipsanim radovima. To je mesto gde je šah Abas I čuvao kolekciju porcelana iz Ming dinastije, koju je dobio na poklon od kineskog cara. Po porcelanu je i čitava dvorana dobila ime.
Dvorana kandila
urediPrvobitno je služila kao mesto okupljanja safavidskih sufija, a kasnije je postala poznata po brojnim kandilima koja su je obasjavala. Ovaj deo je zapravo glavni deo zdanja i nalazi se direktno preko puta predvorja na dva sprata. Pet drvenih prozora na gornjem spratu i pet prozora ispod njega daju dvorani predivan izgled.
Groblje poginulih u Čaldoranskom ratu
uredi
Nakon Čaldoranskog rata 1514. godine, za vreme vladavine šaha Ismaila I, ovde su sahranjivana tela poginulih zajedno sa njihovim sedlima. Za vreme Safavidske dinastije, na groblju su sahranjivani i verski velikodostojnici i politički važne ličnosti.
Ženske odaje
urediSastoji se od dve prostorije u kojima se nalazi šest drvenih kovčega položenih na grobnice šejh Safijevih naslednika. Među njima se posebno izdvajaju grobna mesta njegove supruge i kćerke, kao i kćerke šejha Zaheda Gilanija.
Galerija
uredi-
Ornament na tamburu grobnice šejha Safija (levo) je uzastopno ponavljanje reči "Alah" -
Kupole prekrivene raznobojnom opekom -
Unutrašnje dvorište -
Unutrašnjost grobnice -
Isklesana divovska ruka, simbol "dvanaestorice" šiitskih imama -
Tirkizna dekoracija kupole
Izvori
uredi
- ^ Tapper 1997, str. 39.
- ^ Mauzolej šejha Safija u Ardabilu na kufic.info Preuzeto 31. maja 2011.
- ^ (jezik: engleski) Grobnica šejha Safija na sajtu Unesko
Literatura
uredi- Tapper, Richard (1997). Frontier Nomads of Iran: A Political and Social History of the Shahsevan. Cambridge University Press. str. 39. ISBN 978-0-521-58336-7.