Grčko-jugoslovenska konfederacija
Grčko-jugoslovenska konfederacija ili federacija,[a] ili Balkanski savez, bio je politički koncept tokom Drugog svjetskog rata, koji je zagovaralo Ujedinjeno Kraljevstvo i uključivao je jugoslovensku vladu u egzilu i grčku vladu u egzilu. Obje vlade su potpisale sporazum kojim je ovaj prijedlog unaprijeđen, ali nikada nije prešao etapu planiranja zbog protivljenja unutar jugoslovenske i grčke vlade, događaja u svijetu i protivljenja Sovjetskog Saveza. Prijedlog je predviđao stvaranje stvaranje konfederacije Grčke i Jugoslavije.
Pozadina uredi
I Grčku i Jugoslaviju su okupirale sile Osovine i obje su obrazovale vlade u egzilu sa sjedištem u Londonu.[1]
Osnivanje saveza bio je prvi korak britanskog „Idnovog plana”: njegov konačni cilj bio je stvaranje srednjo-istočnog saveza koji je prijateljski nastrojen prema zapadu. Sljedeći korak bio je uključivanje Albanije, Bugarske i Rumunije u Balkanski savez. Posljednji korak bio je stapanje Balkanskog saveza sa Srednjoevropskom federacijom koju su obrazovale Mađarska, Čehoslovačka i Poljska.[2] Prvi korak je bio ograničen samo na Jugoslaviju i Grčku, jer su one bile jedine zemlje koje su podržavale saveznike.[3]
Sporazum uredi
Dvije vlade u egzilu pregovarale su o uslovima sporazuma do kraja 1941. godine. Sporazum su potpisali Slobodan Jovanović i Emanuil Cuderos[4] na svečanosti održanoj u britanskom Forin ofisu, kojom je predsjedavao britanski ministar inostranih poslova Entoni Idn. U sporazumu je izričito navedeno da se obje vlade raduju pristupanju drugih zemalja Balkanskom savezu.[5][6] Iako je savjetovan oprez sa nadanjem da će Bugarska i Rumunija pristupiti savezu, Idn je 4. februara 1942. u Domu komuna izjavio da će sporazum koji su potpisale Grčka i Jugoslavija, biti osnova za obrazovanje Balkanske konfederacije.[5]
Podstaknuti Forin ofisom, zajedno sa Poljsko-čehoslovačkom konfederacijom, trebalo je da obrazuju prozapadnu organizaciju država između Njemačke i Sovjetskog Saveza.[7] Obje vlade u egzilu dogovorile su se da obrazuju politički, ekonomski i vojni savez, sa sloganom „Balkan balkanskim narodima”.[1]
Vlade ne bi bile ujedinjene, ali bi postojala velika koordinacija između njihove zakonodavne i izvršne vlasti. Monarhije bi trebalo da budu ujedinjene brakom jugoslovenskog kralja Petra II i grčke princeze Aleksandre. Savez je trebao da bude finalizovan poslije rata.[1]
Brak Petra i Aleksandre se pokazao kao problematičan potez i umanjio je podršku savezu od obje vlade u egzilu.[1] Na međunarodnoj sceni, Turska je konfederaciju dobro prihvatila, ali joj se protivio Sovjetski Savez, pošto Josif Staljin nije vidio potrebu za jakom i nezavisnom federacijom u Evropi koja bi mogla da ugrozi njegove planove u istočnoj Evropi.[8]
Kraj uredi
Britanska vlada je 1942. odlučila da podrži snage na čelu sa Josipom Brozom Titom, umjeto pokrete koji je prevodio Dragoljub Draža Mihailović i ujedno odbacila plan kao neizvodiv.[9] Britanci su 1944. povukli priznanje jugoslovenske vlade u egzilu i priznali komunistički Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije na čelu sa Ivanom Šubašićem, koji je bio podređen Titu.[1]
Kako se okončao Drugi svjetski rat, Jugoslavija se pomjerila ka komunističkom taboru i počeo je Grčki građanski rat.[1]
Uz malu podršku bilo koje postojeće sile konfederaciji, ona nikada nije ostvarena, ali su je nakratko gajili u obliku komunističke federacije pojedine komunističke vođe, ubrzo nakon rata.[10]
Alternativni planovi uredi
Krajem 1944. Komunistička partija Jugoslavije započela je izradu alternativnih planova za uspostavljanje Balkanske federacije. Pošto su se Čerčil i Staljin složili da će Grčka biti u zapadnoj sferi uticaja, planovi su morali izuzeti Grčku.[11]
Vidi još uredi
Napomena uredi
- ^ Kako detalji planiranog saveza nikada nisu finalizovani, nije jasno da li bi to bila federacija ili konfederacija. Izvori koriste i izraz „Grčko-jugoslovenska federacija” i izraz „Grčko-jugoslovenska konfederacija”.
Reference uredi
- ^ a b v g d đ Levy 2007, str. 203–205.
- ^ Levy 2007, str. 203.
- ^ Cahiers de Bruges, n.s (na jeziku: engleski). College d'Europe. 1971. str. 69. Pristupljeno 5. 4. 2023. „Only two countries, Yugoslavia and Greece, were in the Allied camp, which explains why practical plans of a regional Balkan confederation had to be restricted to them.”
- ^ Hidryma Meletōn Chersonēsou Tou Haimou (na jeziku: engleski). Institute for Balkan Studies. 1964. str. 111. Pristupljeno 5. 4. 2023. „Negotiations lasting until the end of 1941 led to the conclusion of an agreement, signed on January 15, 1942, by Prime Ministers Tsouderos and Slobodan Jovanovid, concerning the establishment of a Balkan Union whose primary”
- ^ a b Kelly 2004, str. 132.
- ^ Wheeler 1980, str. 157–8.
- ^ Larres 2002, str. 58; Sy-Wonyu & Capet 2003, str. 30; Levy 2007, str. 203–205.
- ^ Lipgens & Loth 1985, str. 648; Larres 2002, str. 64–65; Levy 2007, str. 201, 203–205.
- ^ Kola 2003, str. 84.
- ^ Roberts 2006, str. 348.
- ^ Kola 2003, str. 85.
Literatura uredi
- Levy, Jonathan (2007). The Intermarium: Wilson, Madison, & East Central European Federalism (na jeziku: engleski). Universal-Publishers. ISBN 978-1-58112-369-2. Pristupljeno 5. 4. 2023.
- Larres, Klaus (2002). Churchill's Cold War: The Politics of Personal Diplomacy (na jeziku: engleski). Yale University Press. ISBN 978-0-300-09438-1. Pristupljeno 5. 4. 2023.
- Sy-Wonyu, Aïssatou; Capet, Antoine (2003). The "special Relationship": La « relation spéciale » entre le Royaume-Uni et les États-Unis (na jeziku: engleski). Presses universitaires de Rouen et du Havre. ISBN 978-2-87775-862-8. Pristupljeno 5. 4. 2023.
- Lipgens, Walter; Loth, Wilfried (1985). Documents on the History of European Integration: Plans for European union in Great Britain and in exile, 1939-1945 (including 107 documents in their original languages on 3 microfiches) (na jeziku: engleski). De Gruyter. ISBN 978-0-89925-212-4. Pristupljeno 5. 4. 2023.
- Kelly, George (2004). The Psychology of Personal Constructs: Volume One: Theory and Personality (na jeziku: engleski). Taylor & Francis. ISBN 978-1-134-48878-0. Pristupljeno 5. 4. 2023.
- Wheeler, Mark C. (1980). Britain and the War for Yugoslavia, 1940-1943 (na jeziku: engleski). East European Monographs [sic]. ISBN 978-0-914710-57-8. Pristupljeno 5. 4. 2023.
- Kola, Paulin (2003). The Search for Greater Albania (na jeziku: engleski). Hurst & Company. ISBN 978-1-85065-596-1. Pristupljeno 5. 4. 2023.
- Roberts, Geoffrey (2006). Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939-1953 (na jeziku: engleski). Yale University Press. ISBN 978-0-300-11204-7. Pristupljeno 5. 4. 2023.