Dag banjica
Dag banjica među posetiocima poznata i kao „izvor života”[1] je razbijeni izvor[2] u kanjonu Gradašničke reke, na 4 km severoistično od Pirota u podnožju planine Vidlič, na nadmorskoj visini 470-510 m. Izvor i njene termalne vode u narodu su poznate od davnina, po lekovitim svojstvima, pre svega zbog prisustva srebra (čija je koncentracija 0,2 µg/l, ili ispod maksimalno dozvoljene koncentracije (10 µg/l) koja je propisana za vode za flaširanje. Takođe na obali i u samom koritu Gradašničke reke konstatovana je zona isticanja termalnih voda u dužini oko 500 m.[2]
| Dag banjica | |
|---|---|
 | |
| Tip | Kraško, termomineralno |
| Izdašnost | 0,023 - 0,031 m3/s |
| Temperatura vode | 29 °C |
| Sabirna površina | 141 km2 |
| Planinski venac | Vidlič, Stara planina |
| Geoprostor | Pirotska kotlina |
| Oblast | Istočna Srbija |
| Država | Srbija |
  | |
Izvorište Dag banjice čije vode izbijaju u manjim erozionim proširenjima su neuređeni, pa se može reći da pacijenti ovde dolaze „na svoju ruku“, a ne po preporuci lekara. Temperatura vode je konstantna 29 °C pa mnogi veruju[ko?] da voda leči različite vrste bolesti. Zbog toga u Bag banjici se tokom cele godine mogu sresti posetioci iz cele Srbije, Makedonije, Bugarske, Austrije, Hrvatske.[3]
Naziv
urediDag banjica — dobila je po turskoj lepotica Dagi rodom iz Istanbula, koja je na ovom mestu u kanjonu Gradašničanske reke zalečila svoje teško oboljenje, za koje leka nije mogla naći u Aziji i po celoj Evropi.
Istorijat banjice
urediSmatra se da termalni izvori u slivu Gradašničke reke postoje još od Rimskog carstva, jer su u njenoj blizini arheolozi pronašlii materijalne artefakte, naselja i grobnica. Oovom termalnom izvoru postoje dve legende:
Prva legenda o banjici je iz antičkog perioda koja govori da je u povratku sa pohoda rimska vojska imala mnogo teško bolesnih i ranjenih vojnika. Ostavili su ih pored izvorišta sa zalihama hrane, jer više nisu mogli da se kreću. Vrlo brzo vojnici su se oporavili i izlečili. Plašeći se da će se bolesti vratiti, odlučili su da se tu nastane, a mnogi su se oženili devojkama iz okolnih sela.[4]
Po drugoj legendi termalni izvori su otkriveni i dobili naziv Dag banjica u vreme Osmanlijskog carstva. Prema legendi, lepotica Daga rodom iz Istanbula, na ovom mestu zalečila je svoje teško oboljenje, za koje leka nije mogla naći u Aziji i po celoj Evropi. U znak zahvalnosti, po narodnom predanju, ona je ovaj termomineralni izvor nazvala svojim imenom.[5]
Geomorfologija
uredi
Vidlič u čijem podnožju ističe termominerlna vod iz izvora Dag banjice, predstavlja neku vrstu navlake preko staroplaninske zone, pa se zbog toga Stara planina i Vidlič posmatraju geografskom celinom. Na sabirnom području Vidliča od 141 km² nema površinskog oticanja vode, što je posledica dominacije krečnjaka u geološkom sastavu terena.[6].
Uže područje izvorišta Dag banjice izgrađuju sedimenti mezozoika. Trijaske tvorevine predstavljene su veoma ispucalim peščarima crvene boje. Iznad njih su laporoviti, tankoslojeviti, naborani krečnjaci, a zatim bankoviti krečnjaci plave i sive boje, srednjotrijaske starosti. Krečnjaci su tektonski polomljeni i izuvijani ili ispresecani vedim pukotinama.
Prema mestu isticanja izvori Dag banjice su podeljeni na izvore: tri termalna i jedan krački izvor. Termalni izvori se razlikuju po mestu i načinu izbijanja, izdašnosti i temperaturi, ili prema grupama na donju i gornju grupu.
- Donja grupa izvora
U ovoj grupa izvora nalazi se 5 izvora, lociranih na desnoj obali Dobrodolska reke. Njihova ukupna izdašnost je 23 l/sec, temperature 26-31 °C, uz manju količinu gasova. Ističu iz trijaskih krečnjaka.
- Gornja grupa izvora
Ova grupa izvora nalazi se 230 m uzvodnije i predstavlja razbijeno izvorište sa dve grupe izvora iz gornjokrednih peščara i laporaca.
- Prva grupa izvora ističe oko 23 l/sec vode, temperature 22 °C, uz dodatnu zonu difuznog isticanja.
- Drugu, najuzvodniju grupu čine gravitacioni izvori izdašnosti l/sec, temperature vode od 18 °C.[2]
Hemijski sastav
urediTermalna voda Dag Banjice je hidrokarbonatno-magnezijska mineralizacije između 287-370 mg/l, što je svrstva u red niskomineralizovanih voda.
Rezultati fizičko-hemijskih ispritivanja vode kao i njenog mikrobiološkog sastava pokazao je u svim ispitivanjima parametre ispod granica MDK, što je u okviru propisanih normi, Pravilnikom o higijenskoj ispravnosti vode za piće u R.Srbiji.[7]
Termalni izvori (banje) izbijaju u tektonski jako složenoj zoni, gde se mnogobrojni rasedi, različite dubine, presecaju i ukrštaju, uz prisustvo navlačenja i pomaka. Sva tri izvora izbijaju na malom rastojanju a na visini od 466 do 470 metara.[8]
| „ | To upućuje na zaključak da potiču iz istog rezervoara, a da se u višim delovima razilaze različitim pukotinama duž kojih se mešaju sa podzemnim kraškim vodama. Otuda i razlike u temperaturi, sastavu, ukusu i mirisu njihovih voda.[3] | ” |
Vidi još
urediIzvori
uredi- ^ „Na Izvoru života kod Pirota mnogi kažu da su našli spas: Dag banjica - eliksir zdravlja”. Telegraf.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-06-21.
- ^ a b v Vukidevid, M. 2003. Elaborat o rezervama termalne vode sa glavnog izvora Dag banjice kod Pirota.- Fond stručne dokumentacije Geofizika-ING,Beograd.
- ^ a b Ž. Martinović, M. Kostić, Dag-banjica u Gradašnici, „Pirotski zbornik“ br. 6, Pirot.
- ^ „Uređuju vekovima staro pirotsko izvorište Autor Marija Penčić Izvor Južne vesti, Pirot”. Arhivirano iz originala 06. 03. 2016. g. Pristupljeno 29. 12. 2015.
- ^ Ćirić, V. (23. 10. 2022). „DAG BANjICA IZLEČILA I ĆERKU TURSKOG VELMOŽE: Lekovita voda kod Pirota privukla i par iz Jerusalima”. Večernje novosti. Pristupljeno 24. 10. 2022.
- ^ Anđelković M. 1980. Geologija Jugoslavije. Beograd: Naučna knjiga
- ^ Pravilnik o higijenskoj ispravnosti vode za piće. Sl. list SRJ. 42/98)
- ^ Z. Protić, K. Petković, Tumač za geološku kartu lista „Pirot“ razmere 1:100.000. Povremena izdanja Geološkog instituta Beograd, 1932. g.
