Drugi konavljanski rat
Drugi konavljanski rat (1451–54) bio je lokalni sukob hercega Stjepana Vukčića sa Dubrovačkom republikom, u kome su odlučujuću ulogu, podržavajući obe strane naizmenično, imali Turci.
| Drugi konavljanski rat | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Konavlje u sastavu Dubrovačke republike posle 1427. | |||||||||
| |||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||
 Kraljevina Bosna (oblast Kosača) |
 Dubrovačka republika | ||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||
|
|
| ||||||||
| Jačina | |||||||||
|
|
| ||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||
|
|
| ||||||||
Pozadina uredi
Nakon Prvog konavljanskog rata, vojvoda Radoslav Pavlović održao se u Humskoj oblasti još nekoliko godina, sve dok Turci, u zamenu za 25.000 dukata godišnjeg danka, nisu prešli na stranu kralja Tvrtka i Kosača. Na poziv mladog vojvode (kasnije hercega) Stjepana Vukčića Kosače (vojvoda Sandalj umro je 1435), Turci su 1436. došli u Bosnu i zauzeli Pavlovićevu župu Vrhbosna (koju će postepeno pretvoriti u Sarajevo).[3] Februara 1438. Trebinje je uz tursku pomoć palo u ruke Kosača, zajedno sa ostatkom poseda Pavlovića u Hercegovini. Vojvoda Radoslav umro je 1441. sačuvavši od nekada prostrane države samo Podrinje i Borač. Što se tiče Dubrovčana, padom Pavlovića dobili su još opasnijeg suseda-hercega (od 1448) Stjepana, sa kojim će 1451-1454. voditi Drugi konavljanski rat za iste posede. [4]
Nadmetanje Herceg-Novog i Dubrovnika uredi
Herceg-Novi je pod imenom Novi podigao bosanski kralj Tvrtko I 1382, izgradivši tvrđavu i luku da bi se učvrstio u primorju i postao nezavisan od Dubrovnika u spoljnoj trgovini. U Novom je Tvrtko organizovao i prvu bosansku mornaricu. Ubrzo se kroz Novi razvio živ promet, posebno trgovina soli, kojom je konkurisao Dubrovniku, što je izazvalo sporove između dva grada. U martu 1391. Novi je pao pod vlast bosanskog vojvode Sandalja Hranića. Za vlade hercega Stefana Vukćića Kosače (1435-66), po kome je nazvan Herceg-Novi, došlo je do rata sa Dubrovnikom (1451–54), uglavnom zbog trgovačke konkurencije dva grada.[5]
Rat uredi
Sredinom 1451. herceg Stjepan je gotovo bez otpora osvojio Konavla i opustošio dubrovačku župu Žrnovnicu. Ceni se da je pri tome angažovao oko 12-15.000 ljudi. Dubrovčani su sa oko 3.000 vojnika pripremili odbranu Dubrovnika na utvrđenoj Tombi, nedaleko od grada. Pošto je probio odbranu na Tombi 1. jula 1451, herceg je, posle kratkotrajnog primirja, početkom septembra opseo Dubrovnik, gađajući ga iz topova.[2]
Posredovanjem despota Đurđa, Dubrovčani su januara 1452. uz pomoć Porte povratili Konavle, podelivši mito od 50.000 dukata vezirima.[1] Deleći mito na sve strane, u martu 1452. Republika je uspela da protiv hercega pridobije kralja Tomaša (u zamenu za 18.000 perpera[1]) i despota Đurđa, zatim hercegovog sina Vladislava i humski vlastelu na čelu sa Ivanišom Vlatkovićem. Udružene vojske saveznika prenele su težište borbi u dolinu Neretve (dalje od Dubrovnika), ali zbog nesloge opustošile su samo Krajinu i zauzele trg Drijeva (danas Gabela).[2] Herceg je sredinom juna 1452. došao u Trebinje, gde je primio dubrovačke poslanike za mir, ali pregovori nisu urodili plodom. Iz dubrovačkih arhiva saznajemo da je herceg tom prilikom i u martu 1453. postavio svoje balistre u Dračevici i Trebinju.[1]
Početkom 1453. herceg je uz tursku pomoć prodro u Hum i sredinom godine primorao sina Vladislava i humsku vlastelu na mir, a u proleće 1454. (10. aprila[2]) zaključio je i mir sa Dubrovnikom.[2]
Iz dubrovačkih arhiva saznajemo da su i nakon sklapanja mira hercegovi podanici nastavili da presreću dubrovačke trgovce na drumu i da im otimaju robu, dok su ih hercegovi carinici otvoreno pljačkali (često se pominje Radosav Dup, vlastelin iz Mičevca). Kao najpoznatiji drumski razbojnici u celom kraju u periodu 1453-57. pominju se Radosav i Ostoja, braća iz trebinjskog sela Gorice, koji su proveli nekoliko meseci u dubrovačkoj tamnici, ali su na hercegov zahtev oslobođeni.[1]
Posledice uredi
U međuvremenu, dok su se snage Bosne, Ugarske i Srbije trošile u uzajamnom ratu bez pobednika, Turci su 1453. osvojili Carigrad, a za naredne dve godine opustošili su i osvojili veći deo Despotovine i stvorili bazu za jači pritisak na Bosnu.[2]
Analiza uredi
Po Vladimiru Ćoroviću, ovaj rat bio je savršen primer sebičnosti i političke kratkovidosti, kao i potpunog odsustva patriotizma kod srednjovekovne srpske vlastele. Po Ćoroviću, "Herceg Stjepan bio je redak cinik u našoj prošlosti, svojevoljan, sebičan, ali darovit, vešt i brz na odluci". On se potpuno držao Turaka i pomoću njih je mislio da ostvari svoje političke i privredne planove. Da proširi svoje primorsko područje, u kojem se Tvrtkov grad Novi sa planom razvijao kao takmac Dubrovnika i Kotora i koji je po svom novom zaštitniku dobio i zadržao ime Herceg-Novi, Stjepan je god. 1451. hteo da preotme od Dubrovčana Konavlje, i stoga je ušao sa njima u rat. Možda bi u tom ratu ostao i konačni pobednik da mu nije njegova ljubavna avantura sa jednom Florentinkom, koja je sa jednim trgovačkim društvom došla u njegovu zemlju, izazvala rascep u porodici, i dovela do građanskog rata između hercega i sina mu, Vladislava, koji se plašio očevog novog braka (i naslednika). U taj, u svakom pogledu nemoralni, rat, prepun spletkarenja svih vrsta, umešali su se manje-više aktivno svi susedi, trošeći narodnu snagu i energiju za niske i sebične ciljeve.[6]
Besplodni rat završen je god. 1454. za hrišćane stanjem kakvo je bilo i pre njega. Turci su, međutim, za vreme njegova trajanja znatno proširili svoj uticaj u Bosni i Srbiji. Sin skopljanskog namesnika Isak-bega (koji je 1439-1444. upravljao i Srbijom), hrabri Isa-beg, proslavljen u borbi protiv Ugara na Kosovu, dolazio je za vreme toga rata u Hercegovinu, obaveštavao se tu o prilikama i živo uticao na događaje pomažući hercega. Od ovog vremena, Isa-beg, namesnik Mehmeda Osvajača u Bosni i osnivač džamija u Skoplju i u Sarajevu, vodi glavnu reč u zapadnoj balkanskoj politici, postaje zapovednik »Slavonije« i ličnost o čije se prijateljstvo otimaju srpski i bosanski velikaši.[6]
Reference uredi
- ^ a b v g d đ Tošić, Đuro (1998). Trebinjska oblast u srednjem vijeku. Beograd: Istorijski institut SANU. str. 130-133.
- ^ a b v g d đ e Gažević, Nikola (1974). Vojna enciklopedija (tom 1). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 765.
- ^ Ćorović, Vladimir (1933). Istorija Jugoslavije. Beograd: Narodno delo. str. 269.
- ^ Ćorović, Vladimir (2005). Istorija Srba. Podgorica: Oktoih-Nova knjiga. str. 354—355. ISBN 978-86-7659-324-8.
- ^ Gažević, Nikola (1974). Vojna enciklopedija (tom 3). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 422.
- ^ a b Ćorović, Vladimir (1933). Istorija Jugoslavije. Beograd: Narodno delo. str. 280.
Literatura uredi
- Ćorović, Vladimir (2005). Istorija Srba. Podgorica: Oktoih-Nova knjiga. str. 354—355. ISBN 978-86-7659-324-8.
- Ćorović, Vladimir (1933). Istorija Jugoslavije. Beograd: Narodno delo. str. 269.
- Tošić, Đuro (1998). Trebinjska oblast u srednjem vijeku. Beograd: Istorijski institut SANU. str. 130-133.
- Tošić, Đuro (1998). Trebinjska oblast u srednjem vijeku. Beograd: Istorijski institut SANU.
- Ćorović, Vladimir (2005). Istorija Srba. Podgorica: Oktoih-Nova knjiga. ISBN 978-86-7659-324-8.
- Gažević, Nikola (1974). Vojna enciklopedija (tom 2). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 569-570.
- Gažević, Nikola (1974). Vojna enciklopedija (tom 4). Beograd: Vojnoizdavački zavod.</ref>
- „SRPSKA DINASTIJA PAVLOVIĆ”.