Dušan Đonović
Dušan I. Đonović, šesnaestogodišnji činovnik Železničke direkcije i četnik u četi vojvode Jovana Babunskog, bio je prva srpska žrtva u Prvom svetskom ratu.
Dušan Đonović | |
|---|---|
| Datum rođenja | 1898 |
| Mesto rođenja | Primorje, Kraljevina Crna Gora |
| Datum smrti | 28. jul 1914. |
| Mesto smrti | Beograd, Kraljevina Srbija |
Dana 28. jula 1914. godine po novom kalendaru, kada je objavljen rat, otpočeo je napad na Beograd. Sava i Dunav bili su tada državna granica i Beograd je bio karaula. Te noći su Austrougari krenuli ka Srbiji, a srpska vojska je oborila stari železnički most, kako oni ne bi mogli da pređu reku kopnenim putem. I, upravo tu kraj starog mosta, pale su prve žrtve u Prvom svetskom ratu. Sa mađarske strane, to je bio Ištvan Balohi, koji je poginuo na vodi, a sa srpske mladi Dušan Đonović, koji je stradao na kopnu.
Dušan Đonović je bio brat Jovana Đonovića (1883-1963), novinara, književnika i diplomate, učesnika Bombaške afere, proboja Solunskog fronta i Centralnog nacionalnog komiteta Jugoslovenske vojske u Otadžbini.[traži se izvor]
Otkriće uredi
Na Novom groblju u Beogradu postoji spomen-ploča Ištvanu Balohiju, gde stoji da je on bio pešadinac i da je poginuo kod Savskog mosta. Ploča je podignuta 1915, odmah pošto je austrougarska vojska okupirala Beograd. Međutim, godinama se nije pričalo o tome ko je bio prva žrtva sa srpske strane, niti se ime Dušana Đonovića može pronaći bilo gde u arhivama[traži se izvor].
Nedavno je otkrivena stranica lista „Politika” iz tog vremena i tamo su pronađeni podaci o srpskom vojniku, 16-godišnjem Dušanu Đonoviću, učeniku Kraljevske trgovačke akademije, koji je kao dobrovoljac poginuo te noći.[1]
Čitulja uredi
Dušan Đonović
Prva žrtva u našem velikom ratu
Večeras, oko ponoći, navršiće se osam dana kako su prvi austrijski meci nadrli na našu zemlju i od kako je počeo veliki rat za slobodu i nezavisnost Srpskog Naroda.
U toj znamenitoj noći kao prva žrtva pao je mladi dobrovoljac Dušan Đonović, činovnik Železničke direkcije i četnik u četi vojvode Jovana Babunskog.
Dušan Đonović, primorac po rođenju, brat Jovana Đonovića, koji se istakao u crnogorskom omladinskom pokretu. Čim je Austrija nagovestila rat, Dušan Đonović je prihvatio pušku i stupio u dobrovoljce. On je znao da se za istu stvar Srpski Narod na celom svome prostranstvu pao je pogođen austrijskim metkom na obali Save, braneći slobodu Beograda, onako isto slatko kao da su ga izrešetali kuršumi pod Lovćenom.
Bog da prosti njegovu Junačku dušu!
— Čitulja Dušana Đonovića, prve žrtve Prvog svetskog rata (22. jul 1914, „Politika“)[2]
Spomen-ploča uredi
Godine 2004, a povodom obeležavanja devet decenija od početka Prvog svetskog rata, ratnom dobrovoljcu Dušanu I. Đonoviću postavljena je spomen-ploča u Prvoj ekonomskoj školi, na inicijativu Udruženja ratnih dobrovoljaca 1912—1918. i njihovih potomaka i poštovalaca, i uz podršku opštine Stari grad.[3]
Ljubiša Mančić, akademski vajar, napravio je ploču za Dušana Đonovića sa reljefom mladog srpskog đaka i vojnika sa pratećom ikonografijom. Ploča je urađena od livene patinirane bronze, veličine 70 puta 50 cm. Pošto nije bilo moguće pronaći Đonovićevu originalnu fotografiju, jer ona nigde i ne postoji, predstavljen je portret mladića sa srpskom vojničkom kapom i puškom. Ispred njega je globus, knjiga i rasuta slova, kao i mastionica sa držaljom i perom. Natpis na globusu je „1914”, kao godina kada je Đonović nastradao. Desna ruka je podignuta i ispred nje je ptica kao simbol slobode i mladosti. Na ramenu je naravno puška, jer je Đonović bio kraljevski dobrovoljac i ratnik.[4]
Film o Prvom svetskom ratu uredi
U toku je snimanje dokumetarno-igranog filma o Prvom svetskom ratu u koprodukciji između Srbije i Austrije, s filmskom kućom „Artmedija” iz Graca. Sa srpske strane, koreditelj i scenarista filma „Sedam dana koji su promenili vek” je Boško Savković, a koreditelj iz Austrije je Andreas Mešu. Planiraju se dve verzije filma, jedna za televizijsko prikazivanje u trajanju od oko 50 minuta, kao i duža verzija za bioskopsku distribuciju. Koristiće se dokumentarni delovi iz Jugoslovenske kinoteke i austrijskih i drugih arhiva. Postojaće i igrani delovi, gde će se u prvi plan istaći sudbine prve dve žrtve u ovom ratu. Ideja filma je da se kroz dve sudbine, Balohija i Đonovića, koji su poginuli te noći, prikaže početak rata u kome je poginulo 20 miliona ljudi.
Film bi trebalo da se snima tokom leta 2013, a trenutno je u fazi pretprodukcije, završava se scenario. Austrijska „Filmkomisija” treba takođe da izdvoji deo sredstava za film, jer on može da košta između 400.000 i dva miliona evra.
Prateća ideja je da 28. juna 2014, kada se bude obeležavalo 100 godina od početka Prvog svetskog rata, upravo u Beogradu, gde je taj rat i počeo i gde su pale prve žrtve, treba da se organizuje centralna komemoracija, na koju bi bili pozvani svi svetski lideri. [5]
Reference uredi
- ^ „Kad su carinici branili Beograd”. Arhivirano iz originala 12. 3. 2013. g. Pristupljeno 29. 6. 2013.
- ^ Čitulja Dušana Đonovića, prve žrtve Prvog svetskog rata[mrtva veza]
- ^ pronađena spomen-ploča prvoj žrtvi Prvog svetskog rata
- ^ Heroes of Serbia - memory eternal
- ^ Film o prvoj žrtvi Prvog svetskog rata - Politika
