Egzegetika

Egzegetika ili Egzegeza (starogrčki εξηγητικα, od εξηγησις - „tumačenje, izlaganje”) je deo teologije u kome se tumače biblijski i drugi verski tekstovi; doktrina tumačenja tekstova, uglavnom antičkih, čije je prvobitno značenje zamagljeno zbog starosti ili nedovoljne očuvanosti izvora.

Prema egzegezi, razumevanje se postiže gramatičkim proučavanjem jezika, proučavanjem istorijskih stvarnosti i otkrivanjem nagoveštaja čije je značenje vremenom postalo neshvatljivo; konkretno psihološko istraživanje i razmatranje zakonitosti forme dela.

Egzegeza je poslužila kao glavni izvor hermeneutike. I pored toga što se ovi pojmovi ponekad koriste kao sinonimi, pojam hermeneutike je mnogo širi ako je egzegeza isključivo tumačenje tekstova, onda hermeneutika uključuje tumačenje svih vidova komunikacije, pisane, verbalne i neverbalne; .

Hrišćanstvo

Među hrišćanima postoji mnogo različitih stavova o tumačenju Biblije. U osnovi, oni se svode na dva glavna koncepta:

• Egzegeza Otkrovenja polazi od premise da su tekstovi Svetog pisma otkriveni i da su njihovi autori nadahnuti samim Bogom. Dakle, egzegeza mora polaziti od činjenice da se iza neposredno napisanog krije dodatno dublje i ne uvek jasno izraženo značenje, koje treba otkriti.
• Racionalna egzegeza polazi od premise da su pisci Svetog pisma bili nadahnuti pisci, a smisao onoga što je rečeno u Svetom pismu treba tražiti u stvarnostima tog doba i proučavanju ličnih svojstava i karaktera autora tekstove.

Biblijski komentari

Najpopularniji oblik biblijske egzegeze je biblijski komentar. Obično se objavljuju u više tomova, poput enciklopedije, pri čemu je svaki tom posvećen jednoj ili dve knjige Biblije, i tumače knjige istim redosledom kako se pojavljuju u Bibliji. Svaki komentar se obično sastoji od uvoda nakon čega sledi detaljna analiza teksta. Sve do početka 20. veka komentare je obično pisao jedan autor, koji je detaljno iznosio svoje viđenje Svetog pisma. Danas se obično praktikuje pisanje komentara na Bibliju od strane tima autora, pri čemu svaki daje komentar na pojedinačne knjige. Komentari se obično razlikuju po načinu na koji tumače, posebno, autori koji pripadaju različitim verama različito komentarišu Bibliju; Komentari se takođe razlikuju po dubini, tačnosti i snazi teološke i kritičke misli.

Judaizam

Tradicionalnu egzegezu u judaizmu predstavlja rabinska literatura, koja uključuje Mišnu, oba Talmuda i Midraš. U judaizmu, egzegeza se naziva mefaršim (hebrejski: מפרשים), što znači „komentatori“.

Mišna je ubrzo postala predmet samog tumačenja. To su uradili amoraim (objašnjači) istovremeno u Palestini i Vaviloniji, tako da postoje dva Talmuda – Jerusalimski Talmud (Talmud Ierushalmi) i Vavilonski Talmud (Talmud Bavli).

Midraš je homiletički metod egzegeze, zbirka komentara na Tanah, tumačenje Mojsijevih paragrafa Tore koji se odnose na jevrejski zakon. Midraš je podeljen na dva velika odeljka – korpus pravnih i ritualnih zakona koji se nazivaju „halakha“, što je egzegeza pisanog zakona Tore, i nezakonodavna agada, egzegeza onih odlomaka Tore koji nisu vezane za zakone judaizma, ali su poučne priče za sve prilike.

U halahijskom, kao i u agadičkom tumačenju, tumač ne nastoji toliko da traži izvorni smisao teksta, koliko da pronađe potvrdu u Tori sopstvenih koncepata i ideja, pravila ponašanja i učenja, za koje bi vole da pronađu biblijske osnove. Tome je, s jedne strane, olakšalo uverenje da su reči Tore polisemantične, a, s druge strane, i najmanje karakteristike teksta bile su podložne ozbiljnom tumačenju. Zbog toga su tumačenja Midraša sve više odstupala od prvobitnog značenja Svetog pisma.

Tanahitsko tumačenje razlikuje dva različita pristupa egzegezi, od kojih prvi karakteriše pronalaženje teza iz Biblije kao sredstva za dokazivanje svoje tačke gledišta, drugi korišćenjem odlomaka iz Biblije koji služe kao mnemotehnika – ove dve upotrebe biblijski tekst je kasnije praktikovala vavilonska škola.

Vavilonski Amoraimi su bili prvi koji su upotrebili izraz pshat (jednostavno) za označavanje primarnog značenja Svetog pisma, za razliku od drash, dubljeg značenja koje otkrivaju tumači. Ova dva nivoa su kasnije postala važne karakteristike u istoriji jevrejskog tumačenja Biblije.

Masoreti su se u sedmom veku posvetili očuvanju prvobitnog značenja svetih spisa, dodavanju samoglasnika i interpunkcije za pravilno čitanje teksta, s jedne strane su doprineli očuvanju prvobitnog značenja, s druge strane dali su rađanje nove grane egzegeze koja tumači njihove inovacije.

Jevrejska egzegeza se nije završila pisanjem Talmuda i nastavila se tokom vekova u različitim centrima za proučavanje svetih spisa širom sveta. Do danas se nastavlja proučavanje i tumačenje Tanaha, a egzegeza se smatra važnom za razumevanje značenja Svetog pisma.

Indijska filozofija

Mimamsa je škola indijske filozofije, zvana i Purva Mimamsa, ozbiljno se bavila egzegezom drevnih indijskih tekstova, dala je ozbiljan podsticaj razvoju filologije i filozofije jezika. Bartriharijeva dela izlažu doktrinu o neraskidivoj vezi između zvuka i njegovog značenja (označenog i označenog).

Islam

Tefsir (arapski: تفسير‎, „tumačenje“) je arapski izraz za egzegezu, ili komentar, Kurana. Autor tefsira se zove mufasir (arapski: 'مفسر‎, množina: arapski: مفسرون‎, mufassirun).

Tafsir ne uključuje ezoterična i mistična tumačenja, koja se nazivaju Tavil. Ezoterična tumačenja obično nisu u suprotnosti sa opšteprihvaćenim tumačenjima; Muhamedovi hadisi izjavljuju da Kuran ima dublji nivo razumevanja, a ovaj nivo ima još dublji, a postoji sedam takvih nivoa.