Einar Gerhardsen
Einar Henri Gerhardsen (10. maj 1897. Asker – 19. septembar 1987. Oslo) je bio norveški političar iz Laburističke partije Norveške. On je bio premijer Norveške u tri perioda, od 1945–1951. godine, 1955–1963. godine, 1963–1965. godine. Ukupno je proveo 17 godina na čelu norveške države, i zbog toga je norveški premijer koji je najduže bio na vlasti u istoriji zemlje. Dobio je nadimak Otac nacije (norv. landsfaderen). Jedan je od glavnih aktera rekonstrukcije Norveške nakon Drugog svetskog rata. Takođe je bio predsednik Nordijskog saveta ministara 1954. godine.
| Einar Gerhardsen | |
|---|---|
 Einar Gerhardsen, 1945. godina | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 10. maj 1897. |
| Mesto rođenja | Asker, Norveška |
| Datum smrti | 19. septembar 1987. (90 god.) |
| Mesto smrti | Oslo, Norveška |
| Državljanstvo | Norveška |
| Profesija | političar |
| Porodica | |
| Supružnik | Verna Julie Kuren Kristi |
| Deca | Torgun Gerhardsen
Truls Gerhardsen Rune Gerharsen |
| Politička karijera | |
| Politička stranka | Laburistička partija(Norveška) |
Biografija uredi
Rani život uredi
Einar Gerhardsen je rođen u Askeru, u okrugu Akershus, kao sin Gerharda Olsena (1867-1949.) i Eme Hansen (1872-1949.). Otac je bio zaposlen u Administraciji javnih puteva, i bio šef komiteta sindikata. Karl Jergensen, lider sindikata je često dolazio Gerhardsenovoj porodici tokom njegovog detinjstva, i ponekad bi pevali „Interncionalu” i pesmu „Pobeda prati naše zastave” (norv. Seieren følger våre faner).[1]
Gerhardsen se venčao sa Vernom Julie Kuren Kristi(1912-1970.). Imali su troje dece, dva dečaka i jednu devojčicu. Devojčica se zvala Turgun Gerhardsen, a dečaci Truls Gerhardsen i Rune Gerhardsen. Takođe je imao brata, Rolfa Gerhardsena, koji je bio novinar i političar, i sa kojim je radio tokom čitavog života.[2] I pre nego što je napunio osamnaest godina, Gerhardsen je prisustvovao sastancima omladinskog ogranka Laburističke partije Norveške[3]. Tokom Finskog građanskog rata, 1918. godine, Gerhardsen se odrekao članstva u Norveškoj crkvi, nakon što je Crkva stala na stranu „Belih”, a ne „Crvenih” (koji su bili socijalisti)[4]
Kasniji period u životu uredi
Poput oca, Gerhardsen je prvo radio kao građevinski radnik na putevima.[2] Postao je politički aktivan tokom dvadesetih godina dvadesetog veka, u okviru socijalističkog pokreta. 1924. godine je bio deo bojkota obaveznog vojnog roka, koji je organizovala organizacija Levokomunistička omladina (norv. Venstrekommunistisk Ungdomsfylking) i bio osuđen na 75 dana zatvora.[1]
Od sredine tridesetih godina dvadesetog veka, Laburistička partija je postala jedna od glavnih sila na norveškoj političkoj sceni - došli su na vlast i oformili vladu premijera Johana Nigordsvolda od 1935. godine sve do nemačke invazije Norveške 1940. godine. Gerhardsen je ušao u gradsko veće Osla 1932. godine, i postao zamenik gradonačelnika 1938. godine.[3]
Nakon nemačke invazije, Gerhardsen je postao privremeni lider Laburističke partije, nakon što je Oskar Torp pobegao u Englesku zajedno sa ostatkom Nigordsvoldovog kabineta. 15. avgusta 1940. godine Gerhardsen je postao gradonačelnik Osla, ali je ubrzo nakon toga bio primoran od strane Nemačke, da da ostavku. Septembra iste godine, zabranjene su sve političke partije.[1]
Tokom Drugog svetskog rata, Gerhardsen je učestvovao u organizovanju otpora protiv okupacije, i uhapšen je 11. septembra 1941. godine. Poslat je u koncentracioni logor Grini, ali je ubrzo prebačen iz njega zbog sumnje da je organizovao otpor iza rešetaka. Gerhardsena je mučio Gestapo, kako bi razotkrio pobunjenike, ali je on odbio da da bilo kakve informacije. Do kraja rata je bio interniran u raznim logorima.[5]
Nakon rata, Gerhardsen je formirao privremenu vladu koja je bila na vlasti od završetka okupacije maja 1945. godine sve do parlamentarnih izbora u oktobru iste godine. Laburistička partija je osvojila većinu glasova i mesta u norveškom parlamentu, i tu većinu je održala sve do 1961. godine. Gerhardsen je bio na poziciji predsednika parlamenta od 10. januara 1954. godine do 22. januara 1955. godine[1].
Period političke moći uredi
Gerhardsen je uživao veliko poštovanje od strane političkih istomišljenika, ali i ljudi sa druge strane političke ograde. Tokom svog perioda na vrhu države, siromaštvo i nezaposlenost su uspešno smanjeni uz pomoć povećanih poreza i industrijalizacije.[3]
Što se tiče spoljne politike, nakon dugog perioda rasprava u partiji, Norveška je stala na stranu zapadnih sila i postala jedna od država osnivača NATO-a. Dokumenti iz 1958. godine su isplivali na videlo i oni su otkrili da je Gerhardsenova vlada znala da će Izrael početi sa razvijanjem nuklearnog oružja.
Novembra 1962. godine se desila nesreća u kojoj je poginuo dvadeset i jedan rudar u Kings Bej rudniku uglja na Svalbardu. Ova nesreća je imala negativne posledice za Gerhardsenovu vladu, pošto su ih opštužili da su implicitno krivi za njihovu smrt, pošto se norveška vlada nije pridržavala zakona donetih od strane parlamenta.[1]
Gerhardsen se povukao iz politike 1969. godine.
Smrt uredi
1987. godine je preminuo prirodnom smrću, u svojoj devedesetoj godini.[4]
Reference uredi
- ^ a b v g d Olstad, Finn (2020-02-25), Einar Gerhardsen (na jeziku: norveški bukmol), Pristupljeno 2021-11-16
- ^ a b Gerhardsen, Rune (2002). Zar ti nisi moj otac?. Oslo: Ašehog. str. 173. str. ISBN 9788203228155.
- ^ a b v Einar Gerhardsen (na jeziku: norveški bukmol), 2020-02-26, Pristupljeno 2021-11-16
- ^ a b „Einar Gerhardsen | prime minister of Norway | Britannica”. www.britannica.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-11-16.
- ^ „Einar Henry Gerhardsen - Norsk digitalt fangearkiv 1940-1945 - Fanger.no”. www.fanger.no. Pristupljeno 2021-11-16.