Zagori oblast
Zagori ( grč. Ζαγόρι ), je regija i opština u planinama Pind u Epiru, u severozapadnoj Grčkoj . Sedište opštine je selo Asprangelo . Ima površinu od oko 1,000 km2 (0,386 sq mi) i sadrži 46 sela poznatih kao celna Zagori sela (ili Zagorochoria ili Zagorohoria), i u obliku je okrenutog jednakostraničnog trougla. Janina, glavni grad provincije, nalazi se na južnoj tački trougla, dok jugozapadnu stranu čini planina Micikeli (1.810 m). Reka Aos koja teče severno od planine Timfe čini severnu granicu, dok jugoistočna strana teče duž reke Varde do planine Mavrovouni (2.100 m) u blizini Mecova . Opština ima površinu od 989.796 km 2. Stanovnika u oblasti ima oko 3.700, što daje gustinu naseljenosti od 4 stanovnika po kvadratnom kilometru, što je veoma malo u poređenju sa prosekom od 73,8 za Grčku u celini.[1]
Zagori oblast | |
|---|---|
 | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Grčka |
| Geografske karakteristike | |
| Vremenska zona | UTC+2 (EET), leti UTC+3 (EEST) |
Zagori je područje velike prirodne lepote, sa upečatljivom geologijom i dva nacionalna parka, jedan uključujući reku Aos i klisuru Vikos, a drugi oko Valia Kalde, istočno od impozantne planine Timfe prekrivene snežnim pokrivačm. Oko 46 sela u Zagoriju bilo je međusobno povezano planinskim putevima i tradicionalnim lučnim kamenim mostovima sve do otvaranja savremenih puteva 1950-ih. Kameni lučni mostovi izgrađeni su od strane dobrotvora iseljeničkih trgovaca u 18. veku i zamenili su starije drvene mostove.[2]
Region je bio teško dostupan zbog svog planinskog terena koji je verovatno doprineo njegovom jedinstvenom izgledu. Narod Karakačani koji se može naći u ovoj oblasti koristi nekoliko grčkih reči severnog grčkog dijalekta koji se ne nalaze u grčkom jeziku. Shodno tome, neki ih smatraju autohtonim u ovoj oblasti.
Prvi dokazi o ljudskom prisustvu u ovoj oblasti datiraju između 17.000 i 10.000 godine p. n. e. Važni epipaleolitski artefakti otkriveni su iz pećine Kleidi na obalama Voidomatisa. U antičko vreme, oblast Zagori je bila naseljena Timfejcima i činila je deo drevnog kraljevstva Molosa, grčkog plemena Epira koje je u kasnije doba steklo kontrolu nad celim Epirom. Moloska kraljevska kuća vladala je Epirom iz drevnog grada „Molosis“ koji se nalazio u blizini današnje Konice, na severnoj granici Zagorija, gde se spajaju reke Voidomatis, Aos i Sarantaporos. Molosi su bili poznati između ostalog po rasi velikih mastifa koje su koristili da čuvaju svoja stada od vukova i medveda i koji su čak korišćeni u ratu. Molos, njihov istoimeni predak, navodno je rođen u zajednici između Neoptolema ( Ahilov sin) i Andromahe (žene Hektora od Troje). Neoptolemus, takođe zvan Pir zbog svoje plave kose, bio je prvi u nizu epirskih kraljeva koji su vodili do kralja Pira iz helenističkog vremena koji je pokrenuo nekoliko kampanja protiv Rimljana u Italiji. Olimpija, majka Aleksandra Velikog, bila je moloska princeza. Tokom 9. do 4. veka p. n. e., između Monodendrija i Vice postojalo je malo naselje Molosa, uključujući kamene kuće i dva groblja koja su kanije arheolozma dala važne nalaze. Pored toga, u Skamneliju su pronađeni temelji utvrđenja i grobovi iz helenističkog perioda. Međutim, tokom većeg dela istorijskog vremena lokalno stanovništvo je bilo u malom broju.
Folklor uredi
Jedinstveni običaji u ovoj oblasti se vezuju za helenističke ili hrišćanske praznike.
Karakteristične pesme tugovanja (moirologija) prate naricanje i oplakivanje mrtvih. Pogrebni obredi uključuju ekshumaciju kostiju pokojnika nakon perioda od 1-3 godine. Kosti se peru, parfemišu i stavljaju u drveni larnaks i čuvaju u kosturnicama koje postoje u svakom selu.
Tradicionalna arhitektura uredi
Istorijski gledano, sva sela regiona Zagori su bila povezana sistemom staza ili malih planinskih puteva i funkcionisala su više kao jedinstvena celina, nego kao zasebne zajednice.
Sela su izgrađena oko centralnog trga, koji se naziva i mesohori (centar sela) sa velikom crkvom, platanom i javnom česmom. Kaldrmisane ulice i pešačke staze međusobno povezuju ostatak sela. Svaki pojedinačni kvart ima manju crkvu.
Crkve uredi
Većina crkava u Zagori datira iz 17.–18. veka pa nadalje, a postoje i ostaci nekih starijih crkava. U većini sela glavnu crkvu čini pozamašna bazilika zidana od kamena sa drvenim krovom pokrivenim glinenom stenom škriljcem . Ukrašavaju ih uglavnom epirski ikonopisci u vizantijskom stilu. Kampanil je obično odvojen od crkve.
Kuće uredi
Kuće su do 18. veka bile jednostavne pravougaone građevine, često samo sa prizemljem i sa pomoćnim prostorima u podrumu koji su se koristile kao štale. Kuće su građene od kamena koji postoji po okolnim brdima i imaju krov od kamenih ploča (od krečnjaka ili peščara) koje se drže i podupiru bez cementa, samo težinom crepova iznad njih.
Noviji tip gradnje se razvijao kroz 18. i 19. vek u složenije stilove sve do višespratnih kuća koje su gradile bogatije porodice. Mnoge kuće su ograđene dvorištem ili baštom. Dvorišna kapija je sama po sebi građevina i pokrivena je kamenim krovom i povezuje kuću sa ostatkom sela. Glavna kuća je izgrađena sa zidovima debljine do metar koji mogu imati unutrašnji odeljak za pesak za izolaciju od hladnoće.
Nekoliko ovih starih imanja je preživelo, ali većina je propala.
Mostovi uredi
Više od 160 lučnih mostova izgrađeno je na širem području Zagorija, od kojih su mnogi i danas u funkciji i služe za prelazak putnika preko brojnih reka i potoka u oblasti. Uglavnom su ih gradili lokalni majstori u 18. i 19. veku od kamena. Ovi mostovi obično imaju jedan do tri luka koji se na grčkom nazivaju "kamares" . Jedan od najpoznatijih je most Plakidas sa tri luka, poznat i kao Kalogeriko, u blizini sela Kipoi (Κηποι).
Klisura Vikos uredi
Klisura Vikos ili kanjon Vikos u srcu Nacionalnog parka Vikos–Aos je najimpresivnija prirodna karakteristika regiona. Reka protiče kroz klisuru Vikos koja je duga oko 38 km. Reka Voidomatis izvire u klisuri Vikos, a zatim nastavlja da teče kroz sopstvenu manju klisuru i uliva se u reku Aos . Klisura Vikos sa svojih 990 metara dubine je jedna od najdubljih klisura na svetu srazmerno svojoj širini. Klisura Vikos je takođe lokalitet od velikog naučnog interesa, jer je u gotovo netaknutom prirodnom stanju, bez ljudske aktivnosti. To je dom za nekoliko ugroženih vrsta.[3]
UNESKO uredi
UNESKO je ovu oblast zbog svojih prirodnih lepota i izuzetne važnosti na globalnom nivou 2023. godine uvrstio na listu lokaliteta Svetske kulturne baštine.[4]