Zamiranje srednjovekovnog srpskog rudarstva na teoritoriji Bosne

Srednjovekovno rudarstvo na teritoriji Republike Srpske, kao i Bosne i Hercegovine, počinje da se razvija još za vreme bronzanog doba. Međutim najznačajnijim rudarima se smatraju rudari iz Nemačke - Sasi, koje su vladari dovodili da bi obavljali delatonsti vezane za rudarstvo, kao i da bi učestvovali u otvaranju novih rudnika. Za vreme vladavine Turaka, na prostoru današnje Republike Srpske, rudarstvo stagnira.^[1] Rudarstvo u ovoj oblasti dostiže procvat tek nakon završetka Drugog svetskog rata, u okviru SFRJ, kada rudnici prelaze u vlasništvo države.

Rudarstvo

Rudarstvo je jedna od najstarijih grana industrije koja obuhvata procese nalaženja rude - mineralne sirovine, kao i eksploatacije iste. U rudi se nalaze određeni minerali na osnovu kojih se može odrediti kvalitet i cena rude. Neki od važnih minerala koji ulaze u sastav rude su: barit, boksit, halkopirit, dolomit, galenit, zlato, hematit, magnetit i dr.

Eksploatacija mineralnih sirovina se može izvesti na dva načina:

površinskim putem
podzemnim putem

Deževica

Deževica je poznati rudnik srebra iz srednjeg veka, koji je godišnje proizvodio oko 14 kg. srebra. To je donosilo dobit između 3.000 i 4.500 akči. Takođe je bio i poznat po gvozdenoj rudi, koju je tadašnja vlast pronašla i obrađivala. Ipak, u 17. veku prestaje svaka pomena ovog rudnika.

Borovica

Ne tako poznat rudnik srebra Borovica potiče iz srednjeg veka. U srednjovekovnim knjigama se ne može naći podatak o postojanju ovog rudnika, ali potrvda o njegovom postojanju se mogla pronaći u defteru. Rudnik je sa godišnjom proizvodnjom od oko 50 kg. srebra, donosio prihod od oko 10.500 akči.

Daštansko

Takođe nepoѕnat rudnik srebra, ali prema podacima svakako otvoren u srednjovekovnom periodu. Prvobitno se obavljala samo eksploatacija srebra, da bi se nakon određenog perioda prešlo i na obradu gvozdene rude. U međuvremenu proizvodnja srebra je prestala, a proizvidnja gvožđa se održala u 12 topioničkih peći. Ovi rudnici su donosili godišnji prihod od oko 11.102 akči.

Ostružnica

Ostružnica je u srednjem veku bila rudnik srebra, međutim iz drugih izvora se nalazi informacija da je pozata samo kao rudnik gvožđa sa prihodom od oko 3.000 akči.

Lokacija Busovače

Busovača i Vareša

Dokaz da su rudnici gvožđa prolazili bolje nego rudnici srebra svedoče baš ova dva rudnika. Veličina prihoda koju je donosila Busovača nije poznata, ali je zato porast domaćinstava pokazatelj velike eksploatacije. Rudnik Vareš je godišnje donosio do oko 53.000 akči. Zbog kvalitete rudnog bogatstva, Vareš je uspeo svoju proizvodnju da održi čak do modernog doba. U okolini Vareša javljaju se još dva manja rudnika - Brgule (Javri) i Mirčezi.

Reference

^ Slobodan Vujić. „Istorija srpskog rudarstva” (PDF).

Spoljašnje veze

Rudarstvo
Rudnici u Bosni Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. jun 2019)

[1] Slobodan Vujić. „Istorija srpskog rudarstva” (PDF).

[1]