Zapaljenje spoljašnjeg uva

Zapaljenje spoljašnjeg uva (lat. otitis externa) je zarazna bolest koja se karakteriše, lokalizovanom ili difuznom infekcijom ili zapaljenjskim promenama ušne školjke i/ili spoljašnjeg ušnog hodnika. Spada među najčešće bolesti u otorinolaringologiji, svih humanih starosnih grupa. Lečenje može biti lako i uspešno ako se bolesnik blagovremeno javi lekaru, ali u zapuštenim slučajevima ono je produženo i frustrirajuće, čak i sa mogućim smrtnim ishodom. Uspešnost izlečenje zavisi od: dobrog poznavanja patofizioloških promena kod svakog bolesnika ponaosob, pravilne dijagnoze i terapije prilagođene svakom pojedinačnom slučaju.

Zapaljenje spoljašnjeg uva
Klasifikacija i spoljašnji resursi
Specijalnost	otorinolaringologija

Anatomija spoljašnjeg uva

Spoljašnje uvo (obojeno na slici)

Anatomski gledano spoljašnje uvo sa sastoji od; ušne školjke i spoljašnjeg slušnog kanala koji se slepo završava spoljašnjom stranom bubne opne. Ovaj deo slušnog aparata ima funkciju sakupljanja zvučnih talasa i njihovo usmeravanje na bubnu opnu koja ujedno predstavlja i spoljni zid srednjeg uva.

Ušna školjka je sa spoljašnje strane glave vidljivi deo uva napravljen od hrskavice koja omogućava da slušalac locira izvor zvuka. Ona je u obliku levka i locirana je na bočnoj strani glave između viličnog zgloba i mastiodnog nastavka. Na ušnoj školjci je koža cvrsto srasla sa perihondrijumom.

Spoljašnji slušni kanal ili spoljašnji ušni kanal (lat. meatus acusticus externus)) je cevasti organ koji usmerava zvučne talase ka bubnoj opni. Pruža se od ušne školjke (lat. concha auricularis) do bubne opne (lat. membrane tympatica) u dužini od 2,5 sm, koja odvaja kanal od bubne duplje (lat. cavitas tympatica). Kod odraslog čoveka spoljašnji slušni kanal ili hodnik deli se na proksimalni, koštani, i distalni, membranozni deo. Na mestu gde se oni sastaju slušni kanal je najuži. Na jednom kraju otvoren je i slobodno komunicira sa spoljašnjom sredinom a na drugom zatvoren tj. prekriven bubnom opnom.

Epidemiologija

Morbiditet/mortalitet

Zapaljenje spoljašnjeg uva je veoma česta bolest koja, iako se javlja u svim regionima sveta, nešto češća u toplim i vlažnim predelima. Od autnog oblik u proseku svake godine obole 4 osobe na 1000 stanovnika, dok od hroničnog oblika svake godine oboli 3-5% stanovništva sveta.

Rizične grupe

Bolest se najčešće javlja kod plivača, ronilaca i drugim ljudima čije su uši redovno izloženi vodi.

Starosne razlike

Bolest pogađa sve starosne grupe, ali vrhunac učestalost je kod dece uzrasta 7-12 godina.

Polne razlike

Verovatnoća pojave bolesti kod muškaraca i žena je otprilike isti.

Rasne razlike

Među pojedinim rasnim grupama postoje manje razliku u poređenju sa opštom populacijom, zbog veličine spoljnog ušnog kanala, koji može predisponirati opstrukciju i infekciju.

Etiologija

Brojni su etiološki faktori koji mogu izazvati zapaljenjske promene na spoljašnjem uvu. Svi oni mogu se podeliti na egzogene (iz spoljašnje sredine) kao što su npr. mehaničko i hemijsko oštećenje i endogene kao što su npr. maceracija kanala, alergija, šećerna bolest ili seboroične promene koje smanjuju elastičnost kože i izazivaju atrofiju ceruminoznih žlezda.

Doprinoseći faktori su smanjenje nivo masnih kiselina u sekretu lojnih žlezda i lizozima i oštećenje mehanizma samočišćenja ušnog kanala. Kao posledica ovih poremećaja javlja se isušenje kože, koje narušava hemijski balans i pojačava sklonost organizma ka infekciji.

Patofiziologija

Zapaljenje spoljašnjeg uva je površinska infekcija kože u predelu spoljašnjeg uva. Procesi koji su uključeni u razvoj zapaljenja mogu se podeliti u sledeće četiri kategorije:

Opstrukcija

Začepljenje ili opstrukcija spoljašnjeg ušnog kanala može nastati: cerumenom, egzostozom, i suženim ili zakrivljenim kanalom, što dovodi do zadržavanja vode (vlage) u spoljašnjem ušnom hodniku. Ako vlaga ostane duže zarobljena u spoljašnjem uvu ona može da izazove maceraciju kože koja postaje dobro i plodno tlo za umnožavanje bakterija. Ovo se može dogoditi posle kupanja (posebno u kontaminiranim vodama) ili kod profesionalnih plivača ili rekreativaca. Takođe povećana vlaga u uvu može nastati u toplim i vlažnim vremenskim uslovima ili klimatskim područjima.

Nedostatak cerumena

Može biti posledica uzastopnog izlaganja vodi ili vlažnoj sredini ušnog kanala. Kao posledica javlja se isušenje kože, koje narušava hemijski balans i pojačava sklonost organizma ka infekciji.

Trauma

Traumom izazvano mehaničko oštećenje površina spoljašnjeg uva omogućava invaziju bakterija u oštećenoj koži. To se često dešava posle pokušaja čišćenje uva komadićem vate, spajalice, ili bilo kog drugog pribora koji se unosi u uvo. Naime mnogi ljudi imaju naviku da: tokom emotivnog stresa češaju uši noktima ili drugim predmetima, ili da zbog osećaja zapušenosti spoljašnjeg ušnog kanala, koji izaziva serozni upala središnjeg uva dođu u to iskušenje. Tako oni „nesvesno kopajući po spoljašnjem uvu” prouzrokuju akutno zapaljenje spoljašnjeg uva, ulaskom u „začarani krug”, u kome blago zapaljenje uzrokovano češanjem dovodi do još izraženijeg svraba koji podstiče na dalje češanje, i tako u krug sve dok se koža ne inficira.

Izmena pH ušnog kanala

Često ispiranje spoljnog ušnog kanala vodom, šta se dešava pri plivanju ili ronjenju, obično odstranjuje cerumena iz ušnog kanala i rastvara neke njegove elemente koji su rastvorivi u vodi. To menja pH kože i povećava mogućnost ulaska bakterija. Takođe pranje ušnog kanala sapunicom ostavlja tanak alkalni film duž zida kanala, što takođe pacijenta čini podložnim zapaljenju spoljašnjeg ušnog kanala. Konačno, život u toplim i vlažnim uslovima, kao i često plivanje u toplijim predelima, imaju tendenciju da povećaju vlažnost unutar spoljnog ušnog kanala, što dovodi do izmene pH kože i stvaranja sredine povoljne za razvoja bakterija i gljivica.

Sistemske bolesti

Mnoge sistemske bolesti: anemije, avitaminoze, endokrini poremećaji i razni oblici dermatitisa smanjuju otpornost organizma na infekciju. Tako na primer:

• seboreični dermatitis, koji spada u sistemsko oboljenje kod bolesnika stvara predispoziciju za zapaljenje spoljšnjeg uva.
• psorijaza, je jedan od mogućih predisponirajućih uzroka zapaljenjskih promena u spoljnom ušnom kanalu
• ograničeni dermatitis, koji se povremeno javlja u spoljnom ušnom kanalu, uzrokuje spazmodični svrab koji je povezan sa anksioznošću.
• kontaktni dermatitis spoljašnjeg uvaje uobičajena pojava koja nastaje kao sekundarna posledica korišćenja laka za kosu ili dejstva hemikalija koje ispuštaju držači rama naočara, kalupi za uši ili ušna pomagala. Kontaktni dermatitis se često javlja i kao sekundarna posledica primene lekova.

Kada se uspostavi infekcije, inflamatorni odgovor praćen je otokom ili edemom kože, i eksudatom i gnojnom sekrecijom. Ako je infekcija masivna ona se može proširiti i izazvati celulitis u predelu lica ili vrata, ili nekrotizrajući (maligni) oblih zapaljenja spoljašnjeg ušnog kanala u kome bakterije napadnu dublje osnovne strukture mekih tkiva i uzrokuju osteomijelitis temporalne kosti. Tada zapanjenje spoljašnjeg uva postaje po život opasana komplikacija sa ukupnim mortalitetom i do 50%.

Oblici zapaljenja spoljašnjeg uva

Postoji više oblika zapaljenja spoljašnjeg uva među kojima su najznačajnija:

Flegmona spoljašnjeg uva (MKB10—H60.1)

Flegmona spoljašnjeg uva (lat. рhlegmone auris externae) je zarazno gnojno zapaljenje, izazvano piogenim bakterijama. Za razliku od apscesa koji su zapaljenjski procesi relativno dobro ograničeni, piogenom membranom (koja se sastoji od leukocita, granulacionog tkiva i fibroblastičnih elemenata), koja sprečava da gnoj „probije“ u okolne međućelijske prostore, flegmonozno zapaljenje ima sposobnost ekspanzije i prodire preko perifokalnog edema u okolinu šireći se uz pomoć bakterijskih fermenata, hijaluronidaze i fibrinolizira u okolne međućelijske prostore. Kako su flegmonozna zapaljenja procesi difuzne prirode koja organizam nije u stanju da svojim odbrambenim snagama ograniči kao kod apscesa, bolest se širi u razne delove tela pa i na spoljašnje uvo.

Zapaljenje tkiva oko hrskavice spoljašnjeg uva (perihondritis)

Ako gnojna infekcija masivno prodre u perihondrijum ušne školjke prilikom zadesne ili operative povrede (najčešće nakon radikalne trepanacije temporalne kosti), ona se brzo širi preko čitave površine školjke kao perihondritis (lat. perichondritis auriculae) ili zapaljenje oko hrskavice spoljašnjeg uva. Školjka postoja veća i, zadebljana, rumena, ukrućena i bolna. I okolina ušne školjke je otečena i crvena. Telesna temperatura je umereno povišena. Zapaljenje perihondrijuma dovodi nakon nekoliko dana do kolikvacije hrskavice i do gnojenja. Stvaraju se apscesi i fistule, koji traju dok školjka ne izgubi veći deo svoje hrskavični podloge. Ona se smežura i stisne, pa na kraju ostane od nje samo bezoblični, ožiljasti kožni nabor u koje se jedva može naći po neki ostatak hrskavice.

Ekcem spoljašnjeg uva

Ekcem spoljašnjeg uva

Vidi još: Ekcem spoljašnjeg uva

Ekcem spoljašnjeg uva (lat. otitis externa eczematosa) je zapaljenjska promena u koži uva neatopičnog karaktera koja nastaja pod neposrednim uticajem štetnih faktora; fizičke prirode (ultravioletno zracenje), hemijske prirode ili mikroba (pri stalnom nadražaju sekreta kod hroničnog zapaljenja uva). Promene su najčešće lokalizovan u distalnom delu slušnog hodnika i susednom delu usne školjke. Katkada im se pridružuju i slične promene u retroaurikularnoj brazdi.

Otomikoza

Otomikoza je gljivicama raznih rodova (streptotrix, leptotrix, blastomyces, monilium) uzrokovana infekcija spoljašnjeg uva. Kao najčešći uzročnik navode se gljivice iz roda aspergilijusa i kandide. Klinički bolest, je slična onoj koju izaziva ekcem, a karakteriše se zancima zapaljenjskih promenama na koži spoljašnjeg uva, praćeno simptomima svraba, bola, pogoršanja sluha, iscedkom iz spoljašnjeg ušnog kanala nalik na gnoj. terapija se zasniva na temeljnom čišćenju uva i upotrebi antigljivičnih lekova.

Učestalost ove gljivične infekcije uva nije poznata, ali se zna da se češće javljaju u toplim klimatskim uslovima i kod osoba koje uživaju u vodenim sportovima. U proseku jedna od osma infekcija spoljašnjeg uva izazvana je gljivicama i to u 90% gljivicom Aspergillus spp. a u ostalim slučajevim Candida spp.

Bulozno zapaljenje spoljašnjeg slušnog hodnika

Akutno bulozno-krvavo zapaljenje spoljašnjeg uva (lat. otitis externa bullosa haemorrhagica) je akutno oboljenje spoljašnjeg slušnog hodnika koje nastaje naglo u toku prvih dana gripa. Obično počinje žestokim bolovima u jednom i/ili oba uva. Pod površnim slojem epiderma stvaraju se modrocrveni mehurići, koji mogu da zauzmu veći deo koštanog slušnog hodnika. Mehurići prskaju spontano ili na laki dodir, a iz njih se izliva serozno-krvavi sadržaj. Isto takve bulozne promene postoje i na bubnoj opni (lat. myringitis bullosa), i zato se zapaljenje u slušnom hodniku smatra samo uvod u akutno serozno-krvavo zapaljenje srednjeg uva.

Teško zapaljenja spoljašnjeg ušnog kanala

Teško - nekrotizrajuće (maligno) zapaljenje spoljašnjeg uva (lat. оtitis externa maligna) je redak oblig bolesti koja se javlja pretežno kod bolesnika koji su imunodeficijentni ili kod onih koji su bili izlagani radioterapiji u predelu baze lobanje. U navedenim stanjima, bakterije napadaju dublje (osnovne) strukture mekih tkiva i uzrokuju osteomijelitis temporalne kosti.

Ovo oboljenje je po život opasana komplikacija zapaljenja spoljašnjeg uva sa ukupnim mortalitetom i do 50%.

Herpes zoster

Herpes zoster uva (lat. Herpes zoster oticus) je infektivno oboljenje koje nastaje širenjem specificnog neurotropnog virusa putem razgranjenja nerava u području uva. Karakteri se herpetičnim simptomima na koži spoljašnjeg uva, u nervima i u lavirintu unutrašnjeg uva U epitelu kože ušne školjke i njene okoline nalaze se obicno mnogi mehurići koji su ispunjeni mutnom tečnoššu. Mehurići su u jednakoj etapi razvoja i razvijaju se na hiperemičnoj i otečenoj podlozi u koži spoljašnjeg uva.

Zapaljenje mogu pratiti i promene na neravima ove regije, koje se manifestuju akim bolovima, u uvu (otalgija). Oni zahvataju zonu nervusa intermedijusa i Vrisbergovog živca. U daljem toku zapaljenje prati oštećenje sluha po perceptivnom tipu i vrtoglavica. Ova oštećenja prenose se jednim delom i na ogranke tih nerava u lavirintu. Sindromu ovi promena pridružuje se i periferna paraliza živca lica (facijalisa).

Sve pojave kod herpesa su u načelu prolazne prirode i ponovo može da se uspostavi stanje potpunog zdravlja. Ponekad ipak zaostaju i neka trajna oštećenja, poput delimičnog gubitka sluha ili periferne paralize živca lica (facijalisa).

Specifična zapaljenja spoljašnjeg uva

Među specificnim zapaljenjima spoljašnjeg uva spadaju:

Tuberkuloza

Iako se ova bolest danas viđa ređe nego ranijih godina, moguća je pojava sledećih oblika

• Lupozni oblik tuberkuloze kože.
• Proliferativni oblik tuberkuloze

Luetičko zapaljenje

Ova zapaljenja na spoljašnjem uvu postala su vrlo retka, nakon uvođenja antibiotika i isčezavanja luesa u mnogim delovima sveta.

Skleromni infiltrati

U slušnom hodniku skleromni infiltar, koji se takođe javlja retko, može nastati kao posledica širenja procesa iz nazofarinksa kroz Eustahijevu cev i srednje uvo.

Dijagnoza

Kod postavljanja dijagnoze diferencijalno dijagnostički dolaze u obzir kongelacija, othematom, erizipel, furunkul uva i zagnojeni aterom.

Terapija

Osnovni principi terapije zapaljenja spoljašnjeg uva su sledeći:

Otklanjanje bola i diskomfora

Otklanjanjem bola, je jako značajno jer ova vrsta zapaljenja može biti izuzetno bolna i izaziva diskonforno stanje kod bolesnika. I mada je očigledan i značajan doprinosi uspešnom lečenju analegetika, oni se često previde u žurbi da se na spoljašnje uvo primene lekovi.

Za ovu namenu, tokom kratkog perioda kontrolisanja bolesti, najčešće se koriste kodein, acetaminofen ili meperidin hidrohlorid i drugi lekovi koji pored analgetičkih mogu imati i sedativna svojstva.

Među jeftine i jednostavne lekove spadaju i nesteroidni antiinflamatorni lekovi (NSAIL) koji ne samo da suzbijaju bol več smanjuju upalu i iritaciju, već se mogu kombinovati se opijatima za umanjenje simptoma bola.

Eliminacija ili kontrola predisponirajućih uzroka

Uspešno lečenje zapaljenja spoljašnjeg uva uvek mora da počne razumevanjem uzroka svakog pojedinačnog slučaja. Sistemska oboljenja, uključujući anemiju, hipovitaminozu, endokrine poremećaje i dermatološka oboljenja, ne trebaju biti zanemarena. U tom smislu često je potrebno da se kontroliše teži oblik perutanja skalpa kako ne bi zapaljenjski proces u uvu, reagovao na lokalnu terapiju, na koju do tada nije reagovao. Uporno čišćenje i „kopanje” ušiju od strane pacijenata mora biti kontrolisano da bi terapija bila efikasna.

Kultiviranje uha obično se vrši prilikom treće ili četvrte posete lekaru ukoliko bi se ispostavilo da zapaljenje spoljašnjeg uva postao infektivni proces koji nije reagovao na prethodnu terapiju. Ako je spoljni ušni kanal bio inficiran ali u njemu nije bilo nagomilanog gnoja ili drugih ostataka, propisuju su jedne od mnogih odgovarajućih kapi za uši koje sadrže kombinaciju antibiotika efikasnih protiv stafilokoka i gram - negativnih organizama, topikalnog steroida i kisele pH vrednosti.

Temeljno čišćenje spoljašnjeg uva

Jedan od najbitnijih činilaca u lečenju većine slučajeva je temeljni i ponavljani debridman (čišćenje) spoljašnjeg ušnog kanala. Kapi stavljene u kanal, bez prethodnog čišćenja, teško bi doprle do površinskog epitela ukoliko iz kanal nisu pretahodno uklonjene ljuspce epitela, gnoja i cerumena. Temeljno čišćenje ušnog kanala potrebno je obaviti barem jednom nedeljno, tj. sve dok se infekcija ne stavi pod kontrolu.

Kao najbolje rešenje u terapiji pokazalo se ispiranje ušnog kanala Burovim rastvorom (jer kanal može biti dosta bolan i osetljiv na svaki dodir).

Acidifikacija spoljašnjeg ušnog kanala

Kada je uho reagovalo na prethodnu terapiju, nakon nedelju ili deset dana bolesniku se propisuje preparat koji ima kiselu pH vrednost (i koji je u neiritirajućoj bazi - propilen glikol), npr. Burov kapi sa acetnom kiselinom. Koji god da bude izabran, lek mora biti nanet u dovoljnoj količini da prekrije celu površinu spoljašnjeg ušnog kanala. Pacijentu se preporučuje da stavlja dozu celog kapaonika u ušni kanal držeći glavu sa strane kako bi kapi ostale u kanalu i pokrile površinu. Zatim da ispravi glavu kako bi se iz kanala izlio višak tečnosti.

Ograničena upotreba specifičnih lekova

Primenu specifičnih lekova zahtevaju sistemska oboljenja, uključujući anemiju, hipovitaminozu, endokrine poremećaje i dermatološka oboljenja.

Prekid terapije

Sa prekidom terapije, naročito njenog specifičnog oblika, treba započeti što je pre moguće.

Terpija pojedinih oblika zapaljenjaspoljašnjeg uva

Perihondritis

Kod perihondritisa zračenje može biti uspešno samo ako se izvede u vreme kad hrskavica još nije propala usled infiltracije čitavog perihondrijuma. Stoga treba odmah u početku utvrditi dijagnozu i pristupiti operativnom formiranju prozorčića u koži školjke, i to sa njene prednje strane. Jednako kao kod othematoma indikovana je da se koža na onim delovima školjke koji odgovaraju najdubljim tačkama normalnog oblika, a zatim ih ekscizijom kože pretvare u prozorčiće ovalnog oblika, dugačke oko 6 mm, široke oko 3-4 mm. Potrebno je obično napraviti 5 ili 6 takvih prozorčića, a može ih biti i više. Oni obezbeđuju potpunu drenažu bez stavljanja drena. Istovremeno sa primenom radikalne operativne intervencije kod perihondrita treba primeniti i antiinfektivno lečenje.

Ekcem

Lečenje uključuje eliminaciju alergena i lokalni tretman kortikosteroidnim mastima. U hroničnoj fazi terapija se sprovodi indiferentnim mastima, a retko je potrebno hirurško proširenje suženog kanala.

Otomikoza

Lečenje otomikoze sprovodi se čišćenjem spoljašnjeg slušnog kanala (borna i salicilna kiselina), sušenjem, lokalnom primenom antimikotika.

Mere prevncije

Prevencija povratnog zapaljenja spoljašnjeg uva može se postići samo strogim vođenjem računa o predisponirajućim faktorima. Seboreični dermatitis, psorijaza, ekcemi i kontaktni dermatitis moraju se lečiti adekvatno, kako bi se izbeglo oštećenje spoljašnjeg ušnog kanala.

Pacijenti sa istorijom zapaljenja spoljašnjeg uva nakon plivanja moraju da stavljaju acidne alkoholne kapi u uho kao profilaksa nakon boravka u vodi. Bočica od 10 ml napuni se običnim alkoholom i doda se osam kapi sirćeta. Doza 1 kapaonika ovog rastvora stavlja se u svako uvo nakon dnevnog završetka plivanja. Ronioci koji su redovno izloženi vodi i na duži vremenski period smatraju ovu metodu naročito korisnom u prevenciji zapaljenja spoljašnjeg uva.

Prognoza

U najvećem broju slučajeva nakon primene pravovremenog lečenja dolazi do izlečenja bez deformacija ušne školjke.

Literatura

• Rowlands S, Devalia H, Smith C, Hubbard R, Dean A. Otitis externa in UK general practice: a survey using the UK General Practice Research Database. Br J Gen Pract. 2001 Jul. 51(468):533-8. [Medline]. [Full Text].
• Grandis JR, Curtin HD, Yu VL. Necrotizing (malignant) external otitis: prospective comparison of CT and MR imaging in diagnosis and follow-up. Radiology. 1995 Aug. 196(2):499-504. [Medline]. [Full Text].
• Hegde AN, Mohan S, Pandya A, Shah GV. Imaging in infections of the head and neck. Neuroimaging Clin N Am. 2012 Nov. 22(4):727-54.
• Holten KB, Gick J. Management of the patient with otitis externa. J Fam Pract. 2001 Apr. 50(4):353-60.
• Hughes E, Lee JH. Otitis externa. Pediatr Rev. 2001 Jun. 22(6):191-7.
• Osguthorpe JD, Nielsen DR. Otitis externa: Review and clinical update. Am Fam Physician. 2006 Nov 1. 74(9):1510-6.
• Russell JD, Donnelly M, McShane DP, Alun-Jones T, Walsh M. What causes acute otitis externa?. J Laryngol Otol. 1993 Oct. 107(10):898-901.
• Rosenfeld RM, Schwartz SR, Cannon CR, Roland PS, Simon GR, Kumar KA, et al. Clinical practice guideline: acute otitis externa executive summary. Otolaryngol Head Neck Surg. 2014 Feb. 150(2):161-8.
• Roland PS, Stroman DW. Microbiology of acute otitis externa. Laryngoscope. 2002 Jul. 112(7 Pt 1):1166-77.
• Roland PS. Chronic external otitis. Ear Nose Throat J. 2001 Jun. 80(6 Suppl):12-6.
• Centers for Disease Control and Prevention. Estimated burden of acute otitis externa--United States, 2003-2007. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2011 May 20. 60(19):605-9.
• Kim D, Bhimani M. Ramsay Hunt syndrome presenting as simple otitis externa. CJEM. 2008 May. 10(3):247-50.
• Zhang T, Dai C, Wang Z. The misdiagnosis of external auditory canal carcinoma. Eur Arch Otorhinolaryngol. 2012 Aug 25.
• Kaushik V, Malik T, Saeed SR. Interventions for acute otitis externa. Cochrane Database Syst Rev. 2010 Jan 20. CD004740.
• Wall GM, Stroman DW, Roland PS, Dohar J. Ciprofloxacin 0.3%/dexamethasone 0.1% sterile otic suspension for the topical treatment of ear infections: a review of the literature. Pediatr Infect Dis J. 2009 Feb. 28(2):141-4.
• Rosenfeld RM, Singer M, Wasserman JM, Stinnett SS. Systematic review of topical antimicrobial therapy for acute otitis externa. Otolaryngol Head Neck Surg. 2006 Apr. 134(4 Suppl):S24-48.
• Collier SA, Hlavsa MC, Piercefield EW, Beach MJ. Antimicrobial and Analgesic Prescribing Patterns for Acute Otitis Externa, 2004-2010. Otolaryngol Head Neck Surg. 2012 Nov 6.
• Roland PS, Belcher BP, Bettis R, Makabale RL, et al. A single topical agent is clinically equivalent to the combination of topical and oral antibiotic treatment for otitis externa. Am J Otolaryngol. 2008 Jul-Aug. 29(4):255-61.
• Mosges R, Nematian-Samani M, Hellmich M, Shah-Hosseini K. A meta-analysis of the efficacy of quinolone containing otics in comparison to antibiotic-steroid combination drugs in the local treatment of otitis externa. Curr Med Res Opin. 2011 Oct. 27(10):2053-60.
• Brooks M. FDA clears finafloxacin ear drops (Xtoro) for swimmer's ear. Medscape Medical News. December 17, 2014. [Full Text].

Spoljašnje veze

Klasifikacija	D ICD-10: H60 ICD-9-CM: 053.71, 054.73, 112.82, 380.1-380.2 MeSH: D010032 DiseasesDB: 9401
Spoljašnji resursi	MedlinePlus: 000622 eMedicine: ped/1688 emerg/350

Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).