Zarandska županija
Zarandska županija (lat. Comitatus Zarandiensis, mađ. Zaránd vármegye) je bila županija, odnosno upravna jedinica Kraljevine Ugarske. Osnovana je u 11. veku, sa sedištem u gradu Zarandu, a obuhvatala je oblasti duž toka reke Beli Kriš. Tokom 16. veka, postala je poprište suprotstavljenih interesa između Osmanskog carstva i Kneževine Transilvanije. Krajem 17. veka, celokupno područje potpalo je pod habzburšku vlast. Prilikom sprovođenja administrativne reforme, županija je 1744. godine izgubila jugozapadnu polovinu teritorije, sa gradovima Zarandom i Vilagošom, a sedište županijske uprave je potom premešteno u Banju na Krišu. Ukinuta je 1876. godine, a njeno područje je razdeljeno između susednih županija.[1]
| Zarandska županija Comitatus Zarandiensis Zaránd vármegye | |
|---|---|
| 11. vek—1876 | |
 Zarandska županija među ugarskim županijama, prema stanju iz 1862. godine | |
| Glavni grad | Zarand, Banja na Krišu |
| Regija | Srednja Evropa |
| Zemlja | Kraljevina Ugarska |
| Površina | 1.291 (1876) km2 |
| Stanovništvo | 63.382 (1870) gustina: 49.1/km² |
| Događaji | |
| Status | Bivša županija |
| Istorija | |
• Uspostavljeno | 11. vek |
• Ukinuto | 1876 |
Srbi u Zarandskoj županiji
uredi
Iako su veliku većinu stanovnika ove županije činili Mađari i Rumuni, njena istorija beleži i prisustvo Srba. Ugarski kralj Žigmund Luksemburški (1387-1437) je oko 1404. godine postavio izbeglog srpskog kraljevića Dmitra Mrnjavčevića (sin kralja Vukašina i brat kralja Marka) za kastelana grada Vilagoša i velikog župana Zarandske županije. Na tom položaju, Dmitar se zadržao do oko 1407. godine.[2][3]
U narednim vekovima, tokom razdoblja osmanske i habzburške vlasti, u pojedinim mestima na području ove županije živele su i srpske pravoslavne zajednice, koje su se skupa sa tamošnjim rumunskim pravoslavnim stanovništvom nalazile pod crkvenom jurisdikcijom Karlovačke mitropolije.[4]
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Kristó 1988, str. 471-476.
- ^ Fostikov 2002, str. 47-65.
- ^ Fostikov & Krstić 2023, str. 215-236.
- ^ Gavrilović 1994, str. 63-79.
Literatura
uredi- Gavrilović, Nikola (1994). „Jurisdikcija Karlovačke mitropolije nad pravoslavnim Rumunima u Banatu, Krišani i Erdelju”. Temišvarski zbornik. 1: 63—79.
- Kristó, Gyula (1988). A vármegyék kialakulása Magyarországon. Budapest: Magvető.
- Ivić, Aleksa (1929). Istorija Srba u Vojvodini. Novi Sad: Matica srpska.
- Tričković, Radmila (1980). „Srpska crkva sredinom XVII veka”. Glas SANU. 320 (2): 61—164.
- Fostikov, Aleksandra (2002). „O Dmitru Kraljeviću” (PDF). Istorijski časopis. 49: 47—65.
- Fostikov, Aleksandra; Krstić, Aleksandar (2023). „Tri isprave i pečat Dmitra Kraljevića” (PDF). Inicijal: Časopis za srednjovekovne studije. 11: 215—236. Arhivirano iz originala 16. 05. 2024. g. Pristupljeno 16. 05. 2024.