Zlatni venci iz Trakije

Zlatni venci iz Trakije (bug. Дъбенското съкровище) su arheološki vredni ukrasne zlatni venci pronađeni u današnjoj Bugarskoj, koje su izradili Tračani.

Zlatni venci iz Trakije

Zlatni venac i zlatni prsten iz grobnog mesta odriskog plemića. Na centralnoj figuri je prikazana boginja Nika.
Mesto	Bugarska

Zlatni venci pronađeni su u humkama i grobnicama aristokrata na raznim lokacijama u Trakiji. Grobnice su datovane od druge polovine IV stoleća i početka trećeg stoleća PH.

U Bugarskoj je bilo samo pet-šest takvih arheoloških nalaza tračkih zlatnih venaca. Od toga, dva se nalaze u Nacionalnom istorijskom muzeju u Sofiji. Najraniji zlatni lovorov venac tračke izrade koji je deo trajne postavke muzeja u Sofiji naziva se „Zlatiničko-malomirovsko blago“. Pronađen je u staroj humci (tumulu) u Zlatinici, opština Elhovo, u jugoistočnoj Bugarskoj.

Drugi venac u muzejskoj zbirci poklonjen je 2015. godine, nakon što je primećen na aukciji u Sjedinjenim Državama. Stručnjaci nisu sigurni u njegovo mesto porekla ili starost jer naučni podaci o nalazu ne postoje. Prvobitno, ovaj venac je datovan u prvi vek PH, ali kasnije procene drugih arheologa i stručnjaka za kulturu datiraju ga u period od 1200. PH – 1300. godine PH. Sličnosti između venaca pronađenih u Drevnoj Troji i novodobijenog venca podstakle su hipotezu da bi mogao da datira iz vremena Trojanskog rata ili čak iz Troje.

Pronalazak

Tokom iskopavanja u grobnicama i humkama Odrisa, otkriveni su zlatni venci ratnika i pripadnike elite plemena, iz poznog četvrtog veka PH i prve četvrtine trećeg veka PH. Nigde u Trakiji nisu otkriveni venci koji datiraju u period od trećeg do početka drugog stoleća PH. Od prvog veka PH do prvog veka nove ere, venci su se ponovo pojavili među nalazima u tračkim grobnicama u Anhialosu (današnje Pomorije) na pontskoj obali.

Od prvog do drugog veka naše ere, primeri su pronađeni u Staroj Zagori, Karanovu, Belozemu, Vizi, Kardžaliju, Tulovu i Madretsdiju. Rasprostranjeni su u jugoistočnoj Trakiji na obalama reke Strume.

Tipologija

Postoje dve vrste zlatnih venaca iz unutrašnje Trakije. Jedna je u potpunosti napravljena od zlata i dizajnirana je sa dve grančice povezane kružnom trakom. Kod drugog tipa samo su listovi izrađeni od zlata, dok su spojni prstenovi napravljeni od biorazgradivih materijala. Na vencima druge vrste obično se koriste dezeni lovora, masline i hrastovog lista, iako je jedan primerak pronađen sa listovima bršljana, sličnim tipovima napravljenim u grčkoj kulturi. Za razliku od drugih oblasti Trakije i Grčke, do danas, u unutrašnjoj Trakiji nisu pronađeni dokazi o upotrebi listova mirte

Fragmenti zlatnih listova pronađeni su u Kabilu, tumulu Ploska kod Šipke, Rozovecu u dva različita grobna kompleksa, te u Strelči. To može ukazivati na to da je prstenje bilo kvarljivo, ili da je demontirano u ritualima.

Venci prvog tipa, u potpunosti izrađeni od zlata, pronađeni su na raznim lokacijama. Nalazi u Malomirovo-Zlatinici koji datiraju u IV vek PH imaju motive listova masline, kao i motivi Strelčanskog venca iz kasnog IV veka PH. Kod Rozovca i Vraca pronađeni su lovorovi venci koji datiraju u kraj IV veka PH. Venac od hrastovog lista pronađen na tumulu Goljamata kod Šipke u grobu Seuta III, jedini je primer te vrste pronađen u unutrašnjoj Trakiji do danas, iako se slični motivi hrastovog lista nalaze na primerima iz Makedonije. Jedini primer lista bršljana otkriven je u Resilovu u grobu, koji datira iz kasnog četvrtog veka PH.

Zlatni venci su verovatno rađeni u lokalnim radionicama u unutrašnjoj Trakiji i napravljeni su po uzoru na grčki nakit. Pripadaju klasičnom tipu nakita datovanom u drugu polovinu IV veka PH i početak III veka PH. Oni su dizajnirani sa motivima biljnih vrsta.

Venci su služili višestrukim funkcijama. Neki su bili u modi u svakodnevnoj modi, što je ukazivalo na status pojedinca među elitnim slojevima društva. Drugi venci služili su u pogrebnim ritualima ili u druge ceremonijalne svrhe, kao što je prikazano na umetničkim delima i na novcu iz tog perioda, što ukazuje da je simbolika venaca bila široko korišćena na posudama i šlemovima. Pronađeni su i venci od gline ili pozlaćene bronze.

Lokacija

Nacionalni istorijski muzej u Sofiji trenutno ima dva zlatna venca iz unutrašnje Trakije, jedan pronađen u grobnoj humci na Zlatinici u jugoistočnoj Bugarskoj. Predmete je pronašao tim arheologa na čelu sa Danijelom Agre pronašao 2005. godine, grobnicu tračkog vladara iz sredine IV veka PH.

Drugi trački zlatni venac koji je dodat izložbi verovatno je prokrijumčaren iz zemlje u SAD kroz uspešan bugarski lov na arheološko blago i suzbijanje trgovine šverskom antikviteta. Godine 2015. Dobromir Petkov, bugarski kolekcionar, pratio je komad i kupio ga od aukcijskog centra za antikvitete u SAD. Uz odgovarajuću pravnu dokumentaciju, poklonio je predmet Bugarskom Nacionalnom istorijskom muzeju u Sofiji. Iako je tačna lokacija na kojoj je otkopana nepoznata, stručnjaci smatraju da venac potiče iz današnje južne Bugarske. Neki arheolozi su prvobitno datirali venac u prvi vek PH. Drugi stručnjaci za kulturu predlažu period u rasponu od 1200. do 1300. godine PH, za vreme Trojanskog rata, zbog sličnosti u dizajnu sa sličnim vencima iz devne Troje. Prsten koji povezuje zlatne listove je u obliku kružne grane, nalik na primerke pronađene u Troji, koja je imala državne veze sa Trakijom. Arheolozi Gavrail Lazov, Elka Penkova i Ljubava Konova iz Nacionalnog istorijskog muzeja procenili su da je zlatni lovorov venac verovatno bio iz groba aristokrate iz loze poslednjih vladara Trakije. Najverovatnije je iz Odriskog kraljevstva od petog do prvog veka PH, a stručnjaci su procenili da je artefakt vredan približno 100.000 dolara.

Literatura

• Tonkova, Milena (2013). „Gold Wreaths From Thrace”. Brașov County History Museum, Museum Of Brăila. Pristupljeno 25. 4. 2016. CS1 održavanje: Format datuma (veza)