Isposnica Svetog Petra Koriškog
Isposnica Svetog Petra Koriškog i ruševine crkve Svete Bogorodice, poznati još i kao manastir Kabaš, nalaze se sedam-osam kilometara uz Korišku reku pod planinom Rusenicom, na dvadesetak kilometara od Prizrena.
| Isposnica Svetog Petra Koriškog | |
|---|---|
 | |
| Osnovni podaci | |
| Jurisdikcija | Srpska pravoslavna crkva |
| Osnivanje | 13. vek |
| Osnivač | Petar Koriški |
| Mesto | Prizren, Rusenica |
| Država |  Srbija |
Istorija uredi
Malo ima istorijskih podataka o Petru Koriškom koji se u 13. veku prodvizavao, „provodeći pustinjački život“ u okolini Prizrena. Postojanje pećinske crkve Svetog Petra Koriškog pominje se još za vreme kralja Milutina, koju je priložio manastiru Hilandaru, a potom u povelji kralja Dušana, od 9. maja 1343. godine, u kojoj on prima na poklon od Starca Grigorija crkvu Sv. Petra u selu Koriši, sa imanjem i bibliotekom i određuje je za privremeno boravište mitropolita serskog Jakova, koji će u Dušanovo ime rukovoditi gradnjom Svetih Arhanđela na Bistrici, iznad Prizrena. Starcu Grigoriju daje: „staru crkv svetago Petra pustinožitelja i čudotvorca“. Crkva Sv. Petra pominje se i u opštoj Dušanovoj darovnoj povelji Hilandaru iz 1348. U to vreme bio je jako razvijen kult čudotvorca Petra Koriškog. Poštujući ga, car Dušan je, idući u lov ovamo, najpre sam, a potom sa ženom Jelenom, sinom Urošem i svitom, došao u ovaj kraj, negde između 1346. i 1355. i, „poklonivši se čudotvornim moštima sv. Petra“, darivao manastir imanjima.
Sveti Petar Koriški je umro u dubokoj starosti, a žitije o njemu je napisao, oko 1310. godine, Teodosije Hilandarac. U nauci figuriraju dve različite godine kada su njegove mošti prenete u pećinsku crkvu Manastira Crna Reka, kod Ribarića - 1572. i 1753. Zna se, međutim, da je manastir Sv. Petra Koriškog postojao sve do 1760. godine. Njegov poslednji iguman Nićifor svedoči da su, fermanom sultana Mustafe III, preostale manastirske zemlje prenete u metoh Manastira Svetog Marka Koriškog.
Selo u kome se nalaze Isposnica i manastir u srednjem veku se zvalo Sveti Petar. Taj naziv sačuvan je u turskim dokumentima sve do 1876, kad je, po raseljavanju Srba u 18 i 19. veku, preovladao naziv Kabaš, koji su mu naturili Albanci, kao uspomenu na svoje zavičajno mesto u severnoj Albaniji.
U okviru manastirskog kompleksa do 1999. godine bili su sačuvani ostaci ćelije Isposnice Sv. Petra Koriškog, ostaci crkve, monaških ćelija i pojedinih ekonomskih zgrada. Najstarija je Isposnica, prirodno udubljenje u steni koje je malo obrađeno i pretvoreno crkvicu. U dnu pećine je bila i grobnica Petra Koriškog. U Isposnici je ostalo samo nekoliko kvadrata živopisa izvedenog za života sv. Petra Koriškog. Ove freske spadaju u najstarije primerke monumentalnog slikarstva srednjovekovne Srbije i jedinstvene primerke religioznog slikarstva domaćih pustinožitelja.
Uz Isposnicu je u 14. veku dozidana crkva, čiji ostaci su sve do 1999. godine bili najvidljiviji deo manastirskog kompleksa. Živopisana je 1350. godine. Iz tih godina je i stambeni deo manastira sa ćelijama na nekoliko spratova i trpezarijom. Zavod za zaštitu spomenika kulture u Prizrenu je 1992. godine radio na restauraciji ove crkve.
Nedaleko od ovog manastirskog kompleksa, pod stenom Čukalj, su i ruševine crkve Svete Bogorodice, podignute u 14. veku, za koje predanje kaže da ju je podigla sestra Petra Koriškog.
Jastrebov o isposnici Sv. Petra Koriškog uredi
Ivan Jastrebov se pišući o manastiru Sv. Marka, zbog blizine ove dve svetinje, osvrnuo i na isposnicu Sv. Petra Koriškog. Giljferding je na osnovu priče Stefana, koji ga je pratio u tu pećinu zapisao da je isposnicu podigao car Dušan i da su crkvu porušili muslimani. Jastrebov to negira uz konstataciju da su Tirci retko rušili crkve. Rušile su se same jer su ostavljane sudbini na volju. Turci su samo ponekad, koristili porušenu crkvu da za sebe sagrade džamiju. Ova crkva je tako, pala sama od sebe. Odbacuje i teze po kojoj je svaku crkvu podizao car Dušan. Crkva nije bila raskošna, kako navodi Giljferding, raskošno je samo mesto, poetično i čarobno (priroda). Crkva je izdubljena u steni mnogo pre Dušana, njegovog oca i dede. U doba Milutina crkve se grade na vidnim mestima, jer je prošlo vreme isposničkog života. Dopušta da su građevine uz crkvu možda i izgrađene u Dušanovo doba. Crkva je nad provalijom u klisuri. Južno od crkve u klisuri kod potoka ležalo je selo čije ime nije sačuvano jer u celoj okolini kabaškoj nije ostalo starosedelaca, da bi se održali nazivi nestalih sela. Po svoj prilici se zvalo Busino, spomenuto u Dušanovoj hrisovulji. Više tog sela je livada koje je i tada čuvala naziv Kaluđerska livada. Selo Koriša se ne nalazi u planinama kako navodi Giljferding, koji kaže da se selo nalazi malo iunad Koriškog manastora. Naprotiv, manastir je iznad sela Koriše, u klisuri na čijim su bočnim stranama razbacane arnautske kuće. Sveti Petar Koriški se rodio v Dioklitiji Hvostanskije u selu Unjemir. U vreme Jastrebova je u tom selu bilo 15 arnautskih kuća od kojih su u pet kuća, ljudi rimokatoličke veroispovesti. Golubinski je svrstavao Sv. Petra Koriškog u bugarske svece, i to na osnovu monaha Teodosija, koji je njegovo žitije pisao u Rilskom manastiru. [1]
U Februaru 2021. četiri Albanca sa teritorije Kosova su uhvaćena u krađi arheoloških ostataka crkve.[2]
Vidi još uredi
Galerija uredi
-
Novinari „Jedinstva“ sa Natašom Andrić, direktoricom Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Prizrenu ispred ulaza u Isposnicu Svetog Petra Koriškog (vide se delovi životopisa), jul 1992, snimak Dragana Jovanovića -
Freske iz 15og veka -
Bivše grobno mesto Sveti Petra Koriškog -
Stubovi isposnice -
Freska iz isposnice Svetog Petra Koriškog, kopija
Reference uredi
- ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija, pp. 231. - 235. Beograd: Službeni glasnik.
- ^ „Iguman Sava (Janjić): Albanci uhvaćeni da kradu arheološke ostatke najveće srednjovekovne isposnice • Radio ~ Svetigora ~”. svetigora.com (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2021-02-08.
