Karakala
Karakala (lat. Caracalla; rođen 4. aprila 186. godine, umro 8. aprila 217. godine) bio je car Rimskog carstva od 211. do 217. godine.
| Karakala | |
|---|---|
 Karakalina bista | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Marko Aurelije Sever Antonin |
| Datum rođenja | 4. april 186. |
| Mesto rođenja | Lugdunum, Rimsko carstvo |
| Datum smrti | 8. april 217. (31 god.) |
| Mesto smrti | kod Harana, Rimsko carstvo |
| Grob | Hadrijanov mauzolej |
| Porodica | |
| Supružnik | Fulvija Plaucila |
| Roditelji | Septimije Sever Julija Domna |
| Dinastija | Severi |
| Rimski car | |
| Period | 209 — 211. zajedno sa Getom 198 — 211. zajedno sa Septimijem Severom 4. februar 211 — 8. april 217. sam (6 god.) |
| Prethodnik | Septimije Sever |
| Naslednik | Makrin |
Karakala je bio rođen u Lugdunumu (Lion) u provinciji Galiji. Bio je sin budućeg cara Septimija Severa i Julije Domne. Dobio je ime Marko Aurelije Antonin, ali je kasnije dobio nadimak Karakala.
Septimije Sever koji je na vlast došao 193. godine, umro je 211. dok je bio u poseti Eborakumu i Karakala je bio proglašen za cara zajedno sa svojim bratom Getom. Karakala je ubio Getu i nastavio da progoni njegove pristalice. Tokom svoje vladavine Karakala je podigao platu legionarima na 675 dinara i vojnicima je dodeljivao druge beneficije.
Najveće dostignuće njegove vladavine je edikt iz 212. godine Constitutio Antoniniana kojim su se dodeljivala rimska građanska prava slobodnim ljudima širom Rimskog carstva, kako bi se povećala mogućnost oporezivanja. Karakala je podigao velike terme nedaleko od Rima, čiji ostaci i danas postoje.
Karakala nije imao popularnost ni u jednom sloju društva izuzev u vojsci. Dok je putovao iz Edese da bi započeo rat sa Parćanima, bio je ubijen 8. aprila 217. godine. Nasledio ga je pretorijanski prefekt, Makrin.
Detinjstvo i mladost
urediKarakala je mešanog punsko-sirijskog porekla. Rođen je u Lugdunumu u Galiji[1]. Bio je najstariji sin kasnijeg imperatora Lucija Septimija Severa i Julije Domne. U sedam godina ime mu je promenjeno u Marko Aurelije Septimije Basijan Antonin kako bi se stvorila veza sa porodicom Marka Aurelija. Kasnije je dobio nadimak "Karakala" po dugačkoj galskoj tunici koju je nosio.
Vladavina
urediSeptimije Sever je umro 211. godine tokom kampanje u severnoj Britaniji. Karakala je bio prisutan tokom njegove smrti. Potom je proglašen za cara od strane svojih vojnika, zajedno sa svojim mlađim bratom Getom. Karakala je odustao od kampanje u Britaniji, izmirio se sa britanskim plemenima i povukao se u Rim[2]. Nameravao je da postane jedini vladar Rimskog carstva zbog čega su se njegovi odnosi sa Getom sve više pogoršavali. Braća su nameravala da podele carstvo na dva dela i vladaju odvojeno, ali ih je majka ubedila da to ne učine.
Decembra 211. godine Geta je ubijen na sastanku pomirenja koga je organizovala Julija Domna. Ubili su ga pripadnici Pretorijanske garde lojalni Karakali. Geta je umro u naručju svoje majke. Karakala je potom krenuo da ubija sve Getine pristalice i naredio da se Getino ime izbriše sa svih javnih natpisa. Zabranio je sećanje na svog brata. Karakala je ubio i svoju bivšu ženu Fulviju Plautilu, tasta Gaja Fulvija Plaucijana i decu koju je imao sa Plautilom. Svi oni pogubljeni su zbog navodne izdaje protiv cara Septimija Severa 205. godine. Kao žrtva Karakaline svireposti pao je i pravnik Papijen koji je odbio da prizna ubistvo Gete kao pravedno[2].
Tokom Karakaline vladavine, rimski denarijus je devalvirao. Procenat srebra smanjen je sa 56,5% na 51,5%, a težina novčića opala je sa 1.81 grama na 1.66 grama. Godine 215. uveo je Antoninijanus (dvostruki dinar) koji je težio 5,1 gram i sadržao 2,6 grama srebra (52%)[3].
Edvard Gibon naziva Karakalu "zajedničkim neprijateljem čovečanstva". Prestonicu je napustio 213. godine, godinu dana nakon ubistva svoga brata. Ostatak života proveo je u provincijama, posebno onima na Istoku. Senat je prisiljavan na stalnu izgradnju novih građevina o svom trošku. Tokom Karakaline vladavine nicale su palate, pozorišta, mesta za zabavu na periferiji Rima i sl.
Novi porezi i konfiskacije zemljišta najbogatijih porodica dovele su do nezadovoljstva masa[4].
Karakalin edikt
uredi212. godine, Karakalinim ediktom, svim slobodnim stanovnicima rimskog carstva dodeljen je status rimskih građana. Sve slobodne žene dobile su ista prava kao i rimske žene. Pre 212. uglavnom su samo stanovnici Italije imali status rimskih građana kao i potomci rimskih kolonista širom provincija i stanovnici raznih gradova širom carstva, međutim, veliki deo provincijskog stanovništva sačinjavali su ne-građani iako su mnogi imali Latinska prava (Ius latinum). Kasije Dion navodi da je glavni motiv iza ovakvog carevog postupka bilo povećanje prihoda budući da oni koji nisu imali status građana nisu ni plaćali veći deo poreza koji su oni sa građanskim pravom imali obavezu da plaćaju. Iako je Karakala pravno izjednačio sve slobodne ljude u carstvu, on je zapravo povećao broj poreskih obveznika čime je obezbeđivao potrebna sredstva za brojne nove povlastice koje je davao vojsci. Karakalin edikt konačno je uklonio razliku u statusu koja je postojala između onih sa građanskim pravima i onih bez njega koja je postojala još od osnivanja Rima. Ovakva mera stoga je imala značajan efekat na rimsko društvo.
Treba, međutim, naglasiti da su u 3. veku prava rimskog građanstva u znatnoj meri izgubila svoj raniji značaj. Time se objašnjava činjenica da ediktu iz 212. godine u antičkoj istoriografiji nije pridavan posebni značaj[5].
Spoljna politika
uredi
Karakala je 213. godine pokrenuo kampanju protiv Alemana koji su probili Dekumatska polja. Rimljani su porazili Alemane u bici koja je vođena u blizini reke Majne, ali Karakala nije uspeo da ostvari odlučujući pobedu. Mirovnim sporazumom utvrđena je visina danka koga će Alemani plaćati Rimljanima. Senat je Karakali dodelio titulu Germanicus Maximus. Karakala je svom imenu dodao i Alemannicus[6]. Naredne godine Karakala je otputovao na Istok, ka Siriji i Egiptu. Više se nikada nije vratio u Rim.
Nakon završetka kampanje protiv Alemana, Karakala je postao zaokupljen idejom da stvori carstvo veličine makedonskog osvajača Aleksandra Velikog. Karakala je u svemu počeo da oponaša velikog vojskovođu. Vodio je ratove protiv Karpa i Jaziga na Dunavu[7]. Planirao je invaziju na Parćansko carstvo. Okupio je vojsku od 16.000 ljudi rasporedivši je u makedonskom stilu falangi uprkos tome što je to bila zastarela formacija. Godine 215. Karakala je prodro u Mesopotamiju i primorao Vologaza V da se povinuje rimskim zahtevima[8]. Karakalino obožavanje Aleksandra dostiglo je takve razmere da je car, pre odlaska u rat sa Parćanima, posetio Aleksandriju u Egiptu i progonio filozofe Aristotelove škole na osnovu legende da je Aristotel zatrovao Aleksandra[9].
Stanovnici Aleksandrije ismevali su Karakalinu tvrdnju da je Getu ubio u samoodbrani. Karakala je na to odgovorio ubijanjem mnogih građana koji su došlo da pozdrave njegov dolazak. Potom je svojim trupama naredio da nekoliko dana pljačkaju grad. Prema Kasiju Dionu, ubijeno je preko 20.000 ljudi. Iako antička istoriografija objašnjava ovaj masakr Karakalinom osvetom za šale Aleksandrinaca, verovatniji razlog bio je otpor građana Karakalinoj prinudnoj mobilizaciji trupa[8].
Unutrašnja politika
uredi
Karakala je podigao godišnju platu legionara na 675 denarijusa. Po uzoru na oca, favorizovao je vojsku i dao joj mnoge prednosti. Sem toga, Karakala je često marširao peške, među običnim vojnicima, jeo istu hranu i time stekao naklonost vojske[10].
Brinući se o svom nasleđu kao cara, Karakala je naručio izgradnju ogromnih kupatila (Karakalina kupatila), druga najveća javna kupatila ikada izgrađena u antičkom rimu i jedan od poslednjih velikih arhitektonskih dostignuća carstva. Glavna odaja u kupatilima bila je veća od Bazilike Svetog Petra i mogla je lako da smesti preko dve hiljade rimljana u svakom trenutku. Kupatila su otvorena 216. a čitav kompleks uključivao je biblioteke, privatne odaje i šetališta. Unutrašnjost kupatila raskošno je dekorisana pozlaćenim mermernim podovima, stubovima, mozaicima i kolosalnim statuama.
Rat sa Parćanima
uredi
Karakala je poveo agresivnu politiku prema istoku. Namera mu je bila da što više teritorija priključi Rimskom carstvu. Povod za objavu rata bili su neuspeli pregovori oko ženidbe Karakale sa ćerkom parćanskog kralja Artabana V. Karakala je 216. godine pozvao parćanskog kralja na mirovni sastanak izjavivši da je iskren u svojim namerama da se oženi Artabanovom ćerkom. Potom je napao mladu i goste na proslavi venčanja. Artaban se jedva uspeo spasiti. Njegova ćerka i mnogi parćanski plemići stradali su na proslavi.
Smrt
urediNakon odlaska iz Efesa dalje ka istoku, Karakala je ubijen u blizini Harana (današnja južna Turska) dana 8. aprila 217. godine (četiri dana nakon svog 29. rođendana) od strane Julijusa Martijalisa, svog telohranitelja. Prema istoričaru Irodijanu, Martijalisov brat ubijen je nekoliko dana ranije po naređenju Karakale iz nepoznatog razloga. Prema Kasiju Dionu, Martelijus je izvršio atentat ozlojeđen zbog toga što nije unapređen. Iskoristio je priliku dok je Karakala mokrio i udario ga mačem u glavu[11].
Nakon Karakalinog ubistva, vojska je za cara proglasila prefekta pretorijanske garde, Opelija Makrina koji je, prema Irodijanu, najverovatnije odgovoran za ubistvo Karakale.
Porodično stablo
uredi| 2. Septimije Sever | ||||||||||||||||
| 1. Karakala | ||||||||||||||||
| 3. Julija Domna | ||||||||||||||||
Reference
uredi- ^ Zum Datum siehe Géza Alföldy: Nox dea fit lux! Caracallas Geburtstag. In: Giorgio Bonamente, Marc Mayer (Hrsg.): Historiae Augustae Colloquium Barcinonense, Bari (1996). pp. 9–36, hier: 31–36.
- ^ a b N. A. Maškin; Istorija Starog Rima; Naučna knjiga, Beograd 1997. godina; pp. 467.
- ^ „Tulane University "Roman Currency of the Principate”. Arhivirano iz originala 10. 02. 2001. g. Pristupljeno 16. 09. 2015.
- ^ Gibbon, Edward, The Decline And Fall Of The Roman Empire, Vol. 1. Chapter 6.
- ^ N. A. Maškin; Istorija Starog Rima; Naučna knjiga, Beograd 1997. godina; pp. 468.
- ^ Everyman's Smaller Classical Dictionary. (1910). pp. 31.
- ^ N. A. Maškin; Istorija Starog Rima; Naučna knjiga, Beograd 1997. godina; pp. 469.
- ^ a b N. A. Maškin; Istorija Starog Rima; Naučna knjiga, Beograd 1997. godina; pp. 471.
- ^ Brauer, G. (1967). The Decadent Emperors, Power & Depravity in Third-Century Rome. str. 75.
- ^ „Karakala”. Arhivirano iz originala 02. 04. 2011. g. Pristupljeno 16. 09. 2015.
- ^ Gibbon, Edward, The Decline And Fall Of The Roman Empire, Vol. 1. Chapter 6.
Literatura
uredi- Brauer, G. (1967). The Decadent Emperors, Power & Depravity in Third-Century Rome. str. 75.
- Karakalina biografija (Historia Augusta)
- Istorija Starog Rima - N. A. Maškin, Naučna knjiga; Beograd 1997. godina (osmo izdanje)
Spoljašnje veze
uredi- Historia Augusta, The Life of Antoninus Caracalla, Loeb Classical Library, 1924, Karakalin život iz zbirke Historia Augusta sa engleskim prevodom sa latinskog (jezik: engleski)
