Kraljevski žandarmerijski kor

Krilaši je neslužbeni naziv za crnogorske elitne policijsko-vojne formacije, koje su djelovale na novooslobođenim teritorijama 1913. godine. Službeni naziv im je bio Kraljevski žandarmerijski kor. Nosili su uniformu crnogorske vojske, a na kapama su stavljali grbove nekadašnje Garde (dvoglavi orao raširenih krila), pa su (neslužbeno) prozvani Krilaši.

Ustanovljeni su odlukom Ministarstva vojnog i Ministarstva unutrašnjih djela oktobra 1913. godine. Te snage su bile raspoređene u tri čete i stacionirane u Pljevljima, Peći i Đakovici. Pljevaljska četa je imala 80 žandarma i pokrivala je još Bijelo Polje, Berane i Rožaje. Druga četa je imala 93 žandarma i bila je nadležna za Peć i okolinu. Treća četa je kontrolisala Đakovički kraj sa 79 žandarma.

Kor je imao zadatak da kontroliše granicu i čuva javni red i mir. Napravili su mnoge zloupotrebe položaja i nasilja, uglavnom nad nehrišćanskim stanovništvom. Kada je raspuštena crnogorska vojska raspušteni su i Krilaši.

Italijanski okupator 1941. godine formira antikomunističku miliciju (Milizia volontaria anticomunista). Zadatak joj je bio da čuva komunikacije, važne objekte i da učestvuje u progonu komunista.

Od okupatora su dobijali naoružanje, odjeću, obuću, platu i hranu. Formacijski su bili organizovani po četama, a veoma rijetko po bataljonima. Naređenja su im izdavale okupacione vlasti i bili su u potpunosti potčinjeni Komandi kraljevskih karabinijera. U početku, neposrednu komandu su imali pripadnici Crnogorske federalističke stranke, koji su ovu miliciju ponovo prozvali krilaši. U miliciju su pristupili i pobornici velikosrpske politike.

Rukovodstvo Crnogorske federalističke stranke je pokušalo da od krilaša napravi Crnogorsku narodnu vojsku (6000—8000) ljudi, ali su onemogućeni od strane Italijana. Antikomunistička milicija je postojala pod ovim imenom do kapitulacije Italije, septembra 1943. godine.

Okupiravši Crnu Goru, Nijemci, od bivših žandarma formiraju Narodnu miliciju i žandarmeriju. Ove formacije su bile pod komandom četničkih oficira.

Literatura

• Istorijski leksikon Crne Gore/Daily Press/Podgorica 2006.