Википедија

Kremacija

Kremacija (lat. crematio) jedan je od naziva za sepulkralni obred spaljivanje pokojnika,[2] osim koga se upotrebljava iinflamacija, incineracija, kao i termini bustuarija i bustuarijalno sahranjivanje (od lat. bustum - mesto na kome su spaljivani i sahranjivani pokojnici, kasnije je dobilo značenje i grob, spomenik). Termin kremacija kojim se danas označava spaljivanje pokojnika nije pogodan zbog povezivanja sa društvenim pokretom za kremaciju koji je nastao u Italiji u 19. veku, a zatim se preneo i u druge zemlje.[3]

Hindu kremacija Baliju, Indonezija.
Slika iz 1820. godine na kojoj je prikazana procesija hinduističke sahrane u južnoj Indiji. Lomača je levo, pored reke, predvodnički ožalošćeni hoda ispred, mrtvo telo je umotano u belo platno i nosi ga na prema krematorijumskoj lomači, srodnici i prijatelji ga slede.[1]

Kremiranjeu najširem smislu označava za brzu mineralizaciju tela mrtvih ljudi i životinja, odnosno njihovo razlaganje na osnovne hemijske sastojke usled izlaganja visokim temperaturama, odnosno vatri. Kremacija prosečno ostavlja za sobom 2,4 kg ostataka, poznatih kao „pepeo” ili „kremašin”.[4][5] U užem smislu se pod kremacijom podrazumijeva spaljivanje mrtvih ljudi u svrhu njihove sahrane, a koji može predstavljati pripremu, odnosno deo pogrebnih rituala ili običaja. Nakon kremacije se preostali ostaci mrtvog tela - za koje se pretpostavlja da više ne predstavljaju zdravstveni rizik - obično prikupljaju u za to posebno namenjene posude (urna), te ili sahranjuju na grobljima ili predaju rodbini pokojnika da sa njima raspolažu zavisno od zakona, običaja ili pokojnikovih želja. Postoje dve osnovne vrste kremacije - na otvorenom, odnosno na pogrebnoj lomači - ili u za to posebno namenjenim pećima, poznatim pod nazivom krematorijum.

Kremacija kao običaj, odnosno metoda sahrane, se može pronaći u brojnim svetskim kulturama, odnosno kroz opštu istoriju. Za nju se generalno može reći da je preferiraju darmičke religije (hinduizam, džainizam, budizam i sikizam) dok su njoj nesklone ili je zabranjuju abrahamske religije (judaizam, hrišćanstvo i islam). Hrišćanska zabrana spaljivanja je jedan od razloga što je ta praksa u zapadnom svetu do srednjeg veka potpuno iščezla, da bi bila oživljena tek u drugoj polovini 19. veka kada je nagli rast velikih gradova i sve veći nedostatak zemljišta za nove grobove podstakao traženje alternativa uobičajenom pokopu. Na prostoru bivše Jugoslavije prve inicijative za legalizaciju kremacije i gradnju krematorijuma datiraju iz prve polovine 20. veka, ali nisu urodile plodom sve do iza Drugog svetskog rata kada su u formalno ateističkoj Drugoj Jugoslaviji sagrađeni prvi krematorijumi.

Praistorija uredi

 
Kultura polja sa urnama
 
Antičke urne

Prvi tragovi spaljivanja na centralnom Balkanu su iz mezolitskog perioda, koji su otkriveni na lokalitetu Vlasac u Đerdapu. Incineracija se ustalila tek početkom metalnog doba u badenskoj, vučedolskoj i kostolačkoj kulturi. U ranom Halštatu su ovako uglavnom sahranjivane odrasle individue.

Antika uredi

Tokom atičkog perioda spaljivanje je bilo rasprostranjeno zajedno sa inhumacijom. U geometrijskom periodu incineraciju je obično pratilo sekundarno sahranjivanje: pepeo je polagan u urne koje su postavljane u grobne jame. U Staroj Grčkoj, tokom arhajskog perioda spaljivanje je najčešće vršeno u samim grobovima koji su imali oblik prostrane jame sa ventilacionim otvorima, tokom klasičnog perioda grobovi su jednostavniji, a urne su mnogo češći nalaz. Tokom helenističkog perioda inhumacija je mnogo češća.

Incineracija je praktikovana uporedo sa skeletnim sahranjivanjem u starom Rimu. Na lokalitetima Viminacijum, Karataš, Androva, kao i kod Beograda otkriveni su rimski grobovi sa keramičkim urnama, na nalazištima Skupi i Kutina - kameni sanduci, a takođe su otkrivene i amfore, metalne urne i grobovi od opeke. Tokom atnike u oblastima koje su naseljavali Gali i Germani, takođe je bilo uobičajeno spaljivanje.

Kremacija je bila poznata u starom Egiptu, dok kod starih Jevreja po pravilu mrtvi nisu spaljivani.

Srednji vek uredi

Prilikom opsade Carigrada 626. godine postoje zapisi da su stari Sloveni spaljivali svoje mrtve.[6] Među pokrštenim Slovenima zadržale su se i kremacija i inhumacija duži vremenski period. Hrišćanska crkva je spaljivanje smatrala paganskim običajem, pa je tako Karlo Veliki 785. godine ovaj običaj zabranio. Tokom srednjeg veka u zapadnoj Evropi spaljivanje je bilo kazna za jeretike, a pošto su krupne kosti ipak ostajale cele, ostaci bi po sudskom nalogu usitnjavane i razbacivane.

Kremacija na Dalekom istoku uredi

U Budizmu se smatra da je za pokojnika najbolje da bude kremiran, mada ima primera i inhumacije. U velikom delu Japana sačuvan je običaj da se urne postavljaju na groblja koja se ne posećuju, a da se u blizini fmesta stanovanja podigne spomenik. U Indiji, pripadnici Brahamske kaste svoje umrle spaljuju i posle deset dana polažu u urnu. U ovoj zemlji, kremacija je javni čin kome prisustvuje veliki broj ljudi, a ceo postupak se odvija prema strogom ritualu.

Moderni proces uredi

 
Kremacija ljudskog leša unutar električnog krematora

Kremacija se dešava u krematoru, koji se nalazi u krematorijumu. U mnogim zemljama krematorijum je mesto za sahrane, kao i za kremaciju.[7]

Kremator je industrijska peć koja je u stanju da generiše temperature od 871—982 °C (1.600—1.800 °F) kako bi obezbedila dezintegraciju leša.[8] Moderna goriva za krematore uključuju naftu,[9] prirodni gas, propan i, u Hongkongu, gas od uglja.[10] Moderni krematori automatski nadgledaju svoju unutrašnjost kako bi utvrdili kada je proces kremacije završen i imaju špijunku tako da operater može da vidi unutra.[11] Vreme potrebno za kremaciju varira od tela do tela, a prosek je 90 minuta za telo odrasle osobe.[11]

Komora u kojoj se nalazi telo naziva se kremaciona komora ili retorta i obložena je vatrostalnim ciglama otpornim na toplotu. Vatrostalne cigle su dizajnirane u nekoliko slojeva. Spoljni sloj je obično jednostavno izolacioni materijal, na primer mineralna vuna. Unutra je tipično sloj izolacione cigle, uglavnom kalcijum silikata u prirodi. Krematori za teške uslove rada obično su dizajnirani sa dva sloja vatrostalnih cigli unutar izolacionog sloja. Sloj vatrostalnih opeka u kontaktu sa procesom sagorevanja štiti spoljašnji sloj i mora se povremeno zameniti.[12]

Telo je generalno potrebno da bude unutar kovčega ili zapaljivog kontejnera.[11] Ovo omogućava da se telo brzo i bezbedno unese u kremator. Takođe smanjuje zdravstvene rizike za operatere. Kovčeg ili kontejner se ubacuje (puni) u kremator što je brže moguće kako bi se izbegao gubitak toplote. Neki krematorijumi dozvoljavaju rođacima da posmatraju punjenje. Ovo se ponekad radi iz religioznih razloga, kao što su tradicionalne hinduističke i džainističke sahrane,[13] a takođe je uobičajeno u Japanu.[7]

Kontejner za telo uredi

 
Relikvija pronađena u pepelu Čan Kusala (budističkog patrijarha severnog Tajlanda) smeštena je u bočicu u obliku čedija i izložena u Vat Čedi Luangu u Čijang Maju.

U Sjedinjenim Državama savezni zakon ne diktira nikakve zahteve za kontejnere za kremaciju. Određene države zahtevaju neproziran ili netransparentan kontejner za sve kremacije. Ovo može biti obična kutija od valovitog kartona ili drveni kovčeg. Druga opcija je kartonska kutija koja se uklapa u drvenu školjku, koja je dizajnirana da izgleda kao tradicionalni kovčeg. Posle sahrane, kutija se uklanja iz školjke pre kremacije, što omogućava da se školjka ponovo upotrebi.[14]

U Ujedinjenom Kraljevstvu, telo se ne vadi iz kovčega i ne stavlja u kontejner kao što je gore opisano. Telo se kremira sa kovčegom[15] zbog čega svi britanski kovčezi koji se koriste za kremaciju moraju biti zapaljivi. Kodeks kremacijske prakse[16] zabranjuje otvaranje kovčega nakon što stigne u krematorijum, a pravila nalažu da se mora kremirati u roku od 72 sata od sahrane.[17] Stoga se u Ujedinjenom Kraljevstvu tela kremiraju u istom kovčegu u koji se stavljaju kod pogrebnika, iako propisi dozvoljavaju korišćenje odobrenog „pokriva“ tokom sahrane.[17] Iz tog razloga se preporučuje da se nakit ukloni pre nego što se kovčeg zapečati. Kada se kremacija završi, ostaci se propuštaju kroz magnetno polje da bi se uklonio metal, koji će biti sahranjen na drugom mestu u krematorijumu ili, sve više, recikliran.[18] Pepeo se unosi u kremulator[19] da bi se ostaci dodatno samleli u finiju teksturu pre nego što se daju rođacima ili voljenim osobama ili raseju po krematorijumskom terenu ako postoje uslovi za to.[20]

U Nemačkoj je proces uglavnom sličan onom u Ujedinjenom Kraljevstvu. Telo se kremira u kovčegu. Parče vatrostalne gline sa brojem koristi se za identifikaciju ostataka mrtvog tela nakon spaljivanja.[21] Ostaci se zatim stavljaju u kontejner koji se zove kapsula pepela, koja se obično stavlja u urnu.

U Australiji su retki kovčezi za višekratnu upotrebu ili kartoni, a sada ih snabdeva samo nekoliko proizvođača.[22] Za nisku cenu, može se koristiti običan kovčeg od iverice (poznat u trgovini kao „čipi”, „šiper” ili „piro”). Ručke (ako su ugrađene) su plastične i odobrene za upotrebu u krematorima.

Zanimljivosti uredi

Srpski plemić Aleksandar Trifunac ot Batfe (1838-1892), rodom iz Melenaca, je prvi Srbin koji je po svojoj oporuci kremiran i to u Nemačkoj. Bolovao je od 1860. godine od tuberkuloze, veštački produžavajući sebi život. Izvršio je samoubistvo revolverom[23] tokom noći 24/25. novembra 1892. godine na svom imanju. Zbog kolere koja je tada vladala prenet je sa svog imanja Padure kod Čakova, i sahranjen u rodnom mestu. A zatim kroz dve godine (1894) njegovo telo sa groblja u Melencima, odneto u nemački grad Gotu, gde je u krematorijumu spaljeno.[24]

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Museum record 2007,3005.2 The British Museum, London
  2. ^ Matthews Cremation Division (2006). „Cremation Equipment Operator Training Program”: 1. 
  3. ^ Marija Đurić Srejić, Uvod u fizičku antropologiju drevnih populacija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1995. pp. 101
  4. ^ "Cremains" is a portmanteau of "cremated" and "remains". See Carlson, p. 80
  5. ^ Sublette, Kathleen; Flagg, Martin (1992). Final Celebrations: A Guide for Personal and Family Funeral Planning. Pathfinder Publishing. str. 52. ISBN 0-934793-43-3. 
  6. ^ K. Jirček, Istorija Srba, 1. pp. 2 Thodoros Synkellos, cap .18
  7. ^ a b „Typology: Crematorium”. Architectural Review. 14. 11. 2016. Pristupljeno 11. 10. 2019. 
  8. ^ „How is a Body Cremated? – Cremation Resource”. 
  9. ^ „Project Profile of re-provisioning of Diamond Hill Crematorium.” (PDF). Environmental Protection Department, Hong Kong. Pristupljeno 5. 4. 2011. 
  10. ^ „Proposed replacement of cremators at Fu Shan Crematorium, Shatin.”. Environmental Protection Department, Hong Kong. Pristupljeno 5. 4. 2011. 
  11. ^ a b v „This is exactly what happens to your body when it is cremated and how long it takes to burn”. Cambridge News. 12. 9. 2018. Pristupljeno 4. 1. 2020. 
  12. ^ Schacht, Charles A. (2004), Refractories Handbook, Marcel Dekker 
  13. ^ Carlson, Lisa (1997). Caring for the Dead. Upper Access, Inc. str. 78. ISBN 0-942679-21-0. 
  14. ^ „The Cremation Process Guide: What You Need To Know In 2017”. Cremation Institute. 16. 4. 2017. Pristupljeno 17. 11. 2017. 
  15. ^ „cremation process in the uk”. 3. 8. 2018. Pristupljeno 3. 8. 2018. 
  16. ^ „Code of Cremation Practice”. Pristupljeno 3. 8. 2018. 
  17. ^ a b Code of Cremation Practice Arhivirano 9 april 2009 na sajtu Wayback Machine, Doncaster: Cemeteries, Crematorium, retrieved 26 November 2009
  18. ^ „Melting down hips and knees: The afterlife of implants”. BBC News. 21. 2. 2012. Pristupljeno 21. 2. 2012. 
  19. ^ „cremulator”. 3. 8. 2018. Pristupljeno 3. 8. 2018. 
  20. ^ „Choosing a final resting place – West Herts Crematorium”. Westhertscrem.org. Pristupljeno 3. 10. 2017. 
  21. ^ „Gesetz über das Leichen-, Bestattungs- und Friedhofswesen des Landes Schleswig-Holstein (Bestattungsgesetz – BestattG) vom 4. Februar 2005, §17 Abs. 4”. Ministerium für Justiz, Gleichstellung und Integration. Pristupljeno 6. 7. 2011. 
  22. ^ „Containers for Cremation – aCremation”. Acremation.com. Arhivirano iz originala 24. 01. 2022. g. Pristupljeno 3. 10. 2017. 
  23. ^ "Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu", Novi Sad 1937.
  24. ^ Ivan Bob Bošnjak: "Životopis znamenitih melenačkih porodica 18. i 19. veka", Zrenjanin 2015. godine

Literatura uredi

  • Marija Đurić Srejić, Uvod u fizičku antropologiju drevnih populacija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1995.

Spoljašnje veze uredi

 
Kremacija na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Кремација&oldid=27554600”