Википедија

Lanselot

Lanselot (eng. Lancelot, Launcelot) je jedan od najpoznatijih likova iz nekih verzja arturijanske legende. Lanselot se u književnosti prvi put pojavljuje u delu Erek i Edina francuskog pisca Kretjena de Troa. U francuskoj književnosti 12. veka nastaje ljubavna afera Ginevere i Lanselota, prikazana kao takozvana dvorska ljubav. Kroz razviće Lanslot-Gral ciklusa Lanselot polako ulazi u opštu radnju same legedne kao jedan od najbitnijih likova i ključnih likova koji rezultiraju u propast Kamelota i Arturove vladavine.

Lanselot
Lanselot u kapeli
NarodnostFrancuz
ZanimanjeVitez Okruglog stola
TitulaSer
PartneriGinevra, Elejn od Korbenika, Gejlhaut
DecaGalahad
RoditeljiGospa od Jezera, Kralj Ban i Elejn

Odgajan je od strane Gospe od Jezera i po tome dobio ime od Jezera (Lanselot od Jezera). Kasnije se pridružuje dvoru kralja Artura i njegovoj družini vitezova. U delu Smrt Arturova Tomasa Malorija Lanselot ima sina Galahada sa Elejn od Korbenika, koji postaje veliki vitez i pronalazi Sveti gral. Pored Malorija i Kretjena o Lanselotu pišu i nemački i holanski pisci.

Istorija uredi

Prva pojavljivanja uredi

 
Džejms Arčer Sir Launcelot and Queen Guinevere (1864)

Lanselotovo ime se prvi put pojavljuje u delu Kretjena de Troa Erek i Enida (1170). Njegovo ime spomenuto je nakon Gavejnovog i Erekovog, što pokazuje njegovu važnost kao viteza. Njegovo sledeće pojavljivanje je u Kretjenovom Kližesu, gde je njegova uloga veća u poređenju sa prethodnim delom. Tek u delu Lanselot, vitez od kola Lanselot postaje važan lik Arturijane i postaje poznat kao Lanselot od Jezera (franc. Lancelot du Lac)[1]. Kretjen delo piše kao da je njegova publika već upoznata sa Lanselotom i njegovom pričom, iako se dosta informacija o njegovom ranijem životu prvi put pojavljuju u ovom delu. U Lanselotu, vitezu od kola Melejagant kidnapuje Ginevru koju spašava Lanselot. Kretjen takođe u Arturijansku legendu uvodi aferu Ginevre i Lanselota.

Lanzelet, nemačkog autora Ulriha fon Zacihovena, ne sadrži Ginevrinu aferu sa Lanselotom. Ginevru kidnapuje kralj Valerin, a Lanselot se venčava sa princezom Iblis (anagram imena Sibil) Ovo delo sadrži priču o Lanselotovom detinjstvu i kao i u Kretjenovom delu, Lanselot je odgajan od strane vodene vile nakon smrti njegovog oca kralja Panta[2].

Evolucija legende uredi

 
Dante Gabrijel Roseti The Damsel of the Sanct Grael (1874)

Lanselotov lik je dalje razvijen tokom ranog 13. veka u starofrancuskom ciklusu Vulgata, takođe poznat kao Lanselot-Gral ciklus. Tu se pojavljuje u kasnijim delovima, poznatim kao Lanselot u prozi, Potraga za Svetim gralom i Arturova smrt. Kretjen Lanselota nije pominjao o svom poslednjem delu Priča o Gralu koje u srednjovekovnu književnost uvodi potragu za Svetim gralom. Lanselot se prvi put pominje zajedno sa Svetim gralom u delu Perlesvaus (13. vek). Lanselot u prozi proširuje priču: dodeljena mu je porodica, poreklo iz izgubljenog kraljevstva i mnoge dalje avanture. Veći deo materijala u Lanselotu u prozi iz ciklusa Vulgata je ubrzo uklonjen i izmenjen u ciklusu Post-Vulgata. Zabranjena ljubavna veza između Lanselota i Ginevre može se posmatrati kao paralela sa Tristanom i Izoldom[3]. Pored francuskih, postoje i holandska dela o Lanselotu u sklopu Lanselotove Kompilacije (Lancelot Compilation) i sadrže sedam Arturijanskih poema. U 15. veku Tomas Malori nastavlja tradiciju Lanselot-Gral ciklusa svojim delom Le Morte D'Arthur i predstavlja Lanselota kao Arturovog najboljeg viteza.

Lanselot, od rođenja do smrti uredi

Rođenje i detinjstvo uredi

 
Lanselot Spid The lady of the lake (1860) iz The Legends of King Arthur and His Knights knjige Ser Džejmsa Noulsa

Po ciklusu Vulgata, Lanselot je rođen na granici između Galije i Bretanje kao Galahad, sin kralja Bana od Benvika i njegove žene Elejn. Nakon napada na svoje kraljevstvo kralj Ban i kraljica Elejn beže sa Lanselotom. Lanselot biva ukraden od strane Gospe od jezera i ona ga odgaja u vilinskom svetu gde on raste brže nego u ljudskom svetu i dobija ime od Jezera. Tri godine kasnije Lanselot se vraća u ljudski svet [4].

Njegovi rođaci Lajonel i Bors Mlađi, sinovi kralja Borsa od Galije, postaju Lanselotovi prijatelji i pratioci[5]. Lanselotovi ostali značajni preživeli rođaci često uključuju Bleoberisa de Ganisa i Hektora de Maria među ostalim i obično dalekim rođacima. Mnogi od njih će mu se takođe pridružiti kao vitezovi Okruglog stola.

Lanselot i Artur uredi

U početku poznat samo kao bezimeni Beli vitez, u srebrnom oklopu i na belom konju[6], mladi Lanselot (tvrdi da ima 18 godina, iako se kasnije otkriva da mu je zaista samo 15 godina[7]) stiže u Arturovo kraljevstvo sa Gospom od jezera da bi ga kralj po njenom nalogu proglasio vitezom. Gospa od Jezera ga oprema moćnim magičnim prstenom koji može da rasprši svaku čaroliju (kao što to čini i njegova anonimna vila hraniteljica u Kretjenovoj verziji; kasnije delovi Lanselot-Gral ciklusa kažu da mu je dala Ginevra[4]). Ona mu takođe daje druge začarane predmete sa različitim sposobnostima, uključujući koplje, mač, šator i ogledalo. Ona i druge vile nastavljaju da mu pomažu kroz ceo ciklus Vulgata.

U ciklusu Vulgata, Beli vitez kasnije ѕa svoje ime uzima ime svog dede, kralja Lanselota, nakon što je otkrio njegov identitet[8]. U ciklusu Post-Vulgata, gde Lanselot više nije centralni protagonista, on dolazi sam na Arturov dvor i zamalo pobeđuje samog kralja na njihovom prvom susretu ne znajući njegov identitet (Arturov magični mač, namenjen samo za kraljevstvo i pravdu, slomljen ili u ovoj borbi ili u borbi protiv kralja Pelinora). Na kraju postaje vitez Okruglog stola nakon što je oslobodio Arturovog nećaka Gavejna iz neprijateljskog zatočeništva.

Po viteškom kodeksu vitez je dužan da služi Bogu, gospodaru i dami[9]. Kod Lanselota dolazi do sukoba dužnosti kada njegova afera sa Ginevrom počne. On treba da služi svom gospodaru, Arturu, i time što je tajnoj ljubavnoj vezi sa Arturovom ženom krši tu dužnost.

Lanselot i Ginevra uredi

 
N. K. Vajet, ilustracija iz Boys King Arthur 278 strana

Odmah po njegovom dolasku, Lanselot i mlada kraljica Ginevra se zaljubljuju, a jedna od njihovih avantura uključuje spasavanje Ginevre od otmice od strane Arturovog neprijatelja Melejaganta. Tačno vreme i redosled događaja razlikuju se od izvora do izvora, a neki detalji se nalaze samo u određenim izvorima. Epizoda Melejaganta je zapravo označila kraj originalne, neciklične verzije Lanselota u prozi, koja govori samo o njegovom detinjstvu i ranoj mladosti.

U Malorijevoj Smrti Arturovoj, Lanselotovo spasavanje kraljice od Melejaganta i početak afere dešavaju se kasnije u priči, tek nakon Lanselotovog neuspeha u potrazi za gralom. Malori prikazuje Lanselota kao jedanog od glavnih vođa u ratu sa Rimljanima, on takođe spašava ranjenog Bedivera tokom poslednje bitke protiv cara Lucija[10]. Pošto je veći deo Smrti Arturove nehronološki, rimska epizoda se zapravo dešava u drugoj knjizi , pre treće knjige koja priča o Lanselotovoj mladosti.

Lanselotove početne avanture kao viteza lutalice iz ciklusa Vulgata su ušle u Melorijevo delo, od pobede na turniru na kom se bori u ime kralja Bagdemaga, preko ubistva moćnog zlikovca Turkina koji je držao nekoliko Arturovih vitezova u zarobljeništvu, do pobede u dvoboju nakon izdaje devojke gde je nenaoružan uspeo da se odbrani od njenog muža Felota. U avanturama ekskluzivnim za ciklus Vulgata, njegova dalja velika dela uključuju ubijanje više zmajeva i divova. On takođe igra odlučujuću ulogu u ratu protiv Saksonaca u Lotijanu (Škotska), kada ponovo spasava Artura i Gavejna (što čini u nekoliko različitih navrata).

Lanselot posvećuje svoja dela svojoj dami Ginevri, delujući u njeno ime kao njen vitez. U jednom trenutku, on poludi kada ga Morgana navede da veruje da Ginevra sumnja u njegovu ljubav sve dok ga Gospa od jezera ne pronađe i izleči[11]. Lanselot privremeno gubi razum i tokom njegovog kratkog zatočeništva u zatvoru saksonske vešrice Kamile, nakon čega ga ponovo leči Gospa od jezera. Motiv njegovih ponavljajućih epizoda ludila i samoubilačkih tendencija (obično u vezi sa lažnim ili stvarnim vestima o smrti Gavejna ili Gejlhauta) se često vraćaju kroz Vulgat, a ponekad i u drugim verzijama. On takođe može imati mračniju, nasilniju stranu koja je obično potisnuta viteškim kodeksom, ali se lako može osloboditi u trenucima akcije[12]. Lanselot (do tada je još uvek bio samo Beli vitez) osvaja sopstveni zamak u Britaniji, poznat kao Džojus Gard (Joyous Gard), gde saznaje svoje pravo ime i uzima ime svog slavnog dede Lanselota kao svoje. Uz pomoć kralja Artura, Lanselot tada pobeđuje Rimljane i ponovo izgrađuje kraljevstvo svog oca. Na kraju, ipak odlučuje da ostane u Kamelotu.

Lanselot i Gejlhaut uredi

Lanselot, prerušen kao Crni vitez takođe igra odlučujuću ulogu u ratu između Artura i moćnog stranog osvajača, princa Gejlhauta. Gejlhaut želi da osvoji Arturovo kraljevstvo, ali ga zapanjuju Lanselotovi neverovatni potezi na bojnom polju i nudi mu bilo kakavu uslugu, a za uzvrat moli Lanselota da provede jednu noć sa njim u bivaku. Lanselot prihvata i koristi svoju uslugu da zahteva da se Gejlhaut mirno preda Arturu. Tačna priroda Gejlhautovih osećanja prema Lanselotu predmet je debate među savremenim naučnicima, pri čemu neki to tumače kao intimno prijateljstvo, a drugi kao ljubav sličnu onoj između Lanselota i Ginevre[13].U početku, Lanselot nastavlja da služi Gejlhautu u njegovoj rodnoj zemlji, gde mu se Ginevra pridružuje. Artur kasnije poziva Galahauta da se pridruži Okruglom stolu. Uprkos ovom srećnom ishodu, Gejlhaut je taj koji ubeđuje Ginevru da može da uzvrati Lanselotu naklonost, događaj koja bar delimično utiče na kasniji pad Kamelota.

Galahad i Sveti gral uredi

 
Džordž Federik Vots Sir Galahad (1862)

Princeza Elejn od Korbenika, ćerka Kralja Ribara (zaštitnik Svetog grala), zaljubljuje se u Lanselota i uz pomoć magije uspeva da prevari Lanselota da poveruje da je ona Ginevra, i tako ga tera da spava sa njom[14]. Trudnoća koja je usledila rezultirala je rođenjem njegovog sina Galahada, koga će Elejn poslati da odrasta bez oca. Galahad se kasnije pojavljuje kao Dobri Vitez, tačno kako je Merlin prorekao, predodređen za velika dela, i koji će pronaći Sveti Gral. Ali Ginevra saznaje za njegovu prevaru i postaje besna kada otkrije da je Elejn naterala Lanselota da spava sa njom uz pomoć magije po drugi put i to u Ginevrinom zamku. Ona krivi Lanselota i proteruje ga iz Kamelota. Slomljen njenom reakcijom, Lanselot ponovo poludi. On beži i nestaje, lutajući divljinom nekoliko godina. Za to vreme za njim tragaju Ginevra i ostali. Na kraju se vraća u Korbenik. Lanselot, kome je kao kroz veo pokazan Sveti gral, je time izlečen od svog ludila. On zatim odlučuje da živi sa Elejn na udaljenom ostrvu, gde je poznat kao Zli vitez (događaj koji takođe koristi Malori). Nakon deset godina, Lanselota konačno pronalaze Perseval i Ektor, koje je u međuvremenu Ginevra poslala da ga traže.

Po povratku u Kamelot, Lanselot učestvuje u velikoj potrazi za Svetim gralom. Potragu je pokrenuo Lanselotov sin, mladi Galahad, koji je pobedio svog oca u dvoboju tokom Galahadovog dramatičnog dolaska u Kamelot, između ostalih postupaka koji su ga dokazali kao najsavršenijeg viteza. Nakon daljih avantura, tokom kojih doživljava poraz i poniženje, samom Lanselotu je ponovo dozvoljeno samo da vidi gral jer je preljubnik i od vere u Boga su ga odvratile zemaljske počasti. Umesto toga, njegov duhovno čisti sin je taj koji na kraju pronalazi gral. Galahadovi takođe nevini saputnici, Lanselotov rođak Bors i Perseval, tada svedoče o njegovom uznesenju na nebo.

Smrt uredi

Lanselotova afera sa Gvineverom postaje destruktivna sila, koja je veličana i opravdana u ciklusu Vulgata, ali osuđivana u ciklusu Post-Vulgata[15]. Nakon neuspeha u potrazi za gralom, Lanselot pokušava da živi čednim životom, naljutivši Ginevru koja ga tera od sebe, ali se ubrzo mire i njihova tajna afera se nastavlja. Malori u Smrti Arturovoj kaže da su Mordred i Agravejn saopštili Arturu da ga Ginevra vara i u borbi između Lanselota i vitezova Okruglog stola on ubija trinaest vitezova. Lanselot takođe spašava Ginevru kako ne bi gorela na lomači, i tada ubija još vitezova, neki od njih su Gavejnova dva brata.[16] Lanselot Ginevru odvodi do svog zamka gde će ona biti zaštićena.

Ubistvo Arturovih lojalnih vitezova, uključujući neke od kraljevih rođaka, pokreće događaje koji su doveli do izdaje od strane Mordreda i Arturove smrti. Građanski rat između Artura i Lanselota uveden je u Vulgatu Mort Artu, gde je zamenio veliki rimski rat koji se odigrao na kraju Arturove vladavine. Gavejn i Artur opsedaju Lanselota kod Džojus Garda dva meseca, a zatim ga sa svojom vojskom progone u Galiju (Francuska kod Maloriju). Konačni rezultat ovoga je izdaja Artura od strane Mordreda, kraljevog sina, koji objavljuje lažnu vest o Arturovu smrt kako bi preuzeo presto. U jednoj od borbi između Gavejna i Lanselota, Gavejn biva ranjen, i ta rana se u borbi protiv Mordreda ponovo otvorila i rezultirala u smrt. Pošto je Lanselot primio pismo od umirućeg Gavejna u kojem mu nudi oproštaj i traži njegovu pomoć u borbi protiv Mordreda, Lanselot žuri da se vrati u Britaniju sa svojom vojskom, samo da bi čuo vest o Arturovoj smrti u ravnici Solsberi (romanska verzija bitke od Kamlana). On odlazi da vidi Ginevru, koja se zamonašila, poslednji put i nakon toga postaje monah. Takođe se postarao da Ginevra bude sahranjena pored Artura, i nakon toga i sam umire od tuge. Sahranjen je u Džojus Gardu pored Gejlhauda.

Reference uredi

  1. ^ Vilijam Farina, Chretien de Troyes and the Dawn of Arthurian Romance (2010). Strana 13: " ime Lancelot du Lac ("Lanselot od Jezera") prvi put se pojavljuje u Kretjenovom Arturijanskom debiju, Erek i Enida (red 1674), kao član Okruglog stola."
  2. ^ Schultz, James A. (1991). "Ulrich von Zatzikhoven". In Norris J. Lacy, The New Arthurian Encyclopedia, pp. 481–82. New York: Garland. ISBN 0-8240-4377-4.
  3. ^ MacBain, Danielle Morgan (1993). The Tristramization of Malory's Lancelot. English Studies. 74: 57–66.
  4. ^ a b Lacy, Norris J. (2010). Lancelot-Grail: Lancelot, pt. I (na jeziku: engleski). Boydell & Brewer Ltd. ISBN 978-1-84384-226-2. 
  5. ^ Lacy, Norris J. (Ed.) (1995). Lancelot–Grail: The Old French Arthurian Vulgate and Post-Vulgate in Translation, Volume 3 of 5. New York: Garland
  6. ^ Archibald, Elizabeth; Johnson, David F. (2008). Arthurian Literature XXV (na jeziku: engleski). Boydell & Brewer Ltd. ISBN 978-1-84384-171-5. 
  7. ^ Kibler, William W. (22 July 2010). The Lancelot-Grail Cycle: Text and Transformations. ISBN 9780292786400
  8. ^ "Highlights in the Story". www.lancelot-project.pitt.edu. Retrieved 9 June 2019.
  9. ^ Chivalry (na jeziku: engleski), 2022-11-28, Pristupljeno 2022-12-19 
  10. ^ Lumiansky, R. M. (December 2019). Malory's Originality: A critical study of le Morte Darthur. ISBN 9781421433110.
  11. ^ "La légende du roi Arthur". BnF – expositions.bnf.fr (in French). Retrieved 7 October 2018.
  12. ^ Jesmok, Janet (2007). „The Double Life of Malory's Lancelot du Lake”. Arthuriana. 17 (4): 81—92. S2CID 161443290. doi:10.1353/art.2007.0042. 
  13. ^ Reeser, Todd W.; Seifert, Lewis Carl (27 October 2008). Entre Hommes: French and francophone masculinities in culture and theory. Associated University Presse. ISBN 9780874130249 – via Google Books.
  14. ^ Mike Ashley, Michael Ashley (2005). The Mammoth Book of King Arthur. Running Press. p. 582. ISBN 978-0-7867-1566-4.
  15. ^ Dover, A Companion to the Lancelot-Grail Cycle, p. 119.
  16. ^ Malory, Sir Thomas. Le Morte D'Arthur. str. 478. 

Bibliografija uredi

  • Malori, Ser Tomas (1485) Smrt Arturova
  • De Troa, Kretjen Arthurian Romance. https://www.gutenberg.org/files/831/831-h/831-h.htm
  • Kennedy, E. "Introduction". Lancelot of the Lake. Oxford World's Classics. Translated by Corley, Corin. Oxford University Press.
  • Lacy, Norris J. (2010). Lancelot-Grail: Lancelot, pt. III.
  • William Farina, Chretien de Troyes and the Dawn of Arthurian Romance (2010).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ланселот&oldid=26915072”