Logor Aradska tvrđava
Logor Aradska tvrđava (nem. Kaiserliches und Königliches Internirungs Lager in Arad) se nalazi u gradu Aradu, današnja Rumunija. U Aradskoj tvrđavi je 1914. godine po nalogu austrougarskih vlasti osnovan logor, koji je prevashodno namenjen za Srbe prognane sa prostora austrougarske provincije Bosne i Hercegovine, zatim iz Kraljevine Srbije i ostalih srpskih krajeva. Među zarobljenima je bio i mali broj Rusa i drugih. U logoru je mučenički stradalo preko 4.317 zarobljenika.[1]
| Logor Aradska tvrđava | |
|---|---|
| Koncentracioni logor | |
  | |
| Koordinate | 46° 11′ 00″ S; 21° 19′ 00″ I / 46.183333° S; 21.316667° I |
| Mesto | Arad |
| Pod kontrolom |  Austrougarska |
| Postojao | 10. avgust 1914-1918 |
| Broj zatvorenika | 11.000-15.000 |
| Broj žrtava | 4.317 |
Istorija logora
urediOd početka rata Austrougaske monarhije protiv Srbije u Prvom svetskom ratu, pri zloglasnom pohodu na srpska sela i gradove, počelo je i nemilosrdno proganjanje civila i zarobljenih vojnika u koncentracione logore širom Austrougarske monarhije, pa i u logor Aradska tvrđava.
Po svedočenju očevidaca i preživelih logoraša logor Aradska tvrđava je bio pravi pakao za internirane ljude. Logoraši su živeli u nemogućim uslovima, memljivim podzemnim hodnicima i prostorijama, svuda se osećao smrad. Zimi su se smrzavali. Usled očajnih životnih uslova, i usled izgađivanja, izbijale su razne zarazne bolesti, pegavi tifus, masovno oboljevanje od tuberkuloze, usled čega je dnevno umiralo nekoliko desetina ljudi svih uzrasta, dece, žena, odraslih.
Logor u Aradskoj tvrđavi je bio oličenje srpske patnje i stradanja. Velika su zlostavljanja činjena bez obzira na uzrast interniraca, mučili su ih žeđu, tukli su ih do smrti, stavljali u okove, žene silovali.
Rumunski lekar dr Branduša, koji je bio u prilici da vidi šta se u logoru događa pričao je svom prijatelju advokatu Štefanu Čičo Popu, poslaniku u mađarskom parlamentu: „Gospodine poslaniče, ovo nije logor, ovo je pakao! Prvo što sam video i upamtio to je mrtva majka sa živim detetom u naručju. To se ne da opisati“. Usled takvog tretmana samo za prvih sedam meseci, od avgusta 1914. pa do marta 1915. umrlo je 1772 internirca.
Ne zna se tačno koliko je zarobljenih Srba prošlo kroz logor u Aradskoj tvrđavi od 1914-1918. godine, ali po nekim informacijama objavljeniih u aradskom zborniku Ziridava br. 10. iz 1978. godine se kaže: „Godine 1915. poslanik Štefan Čičo Pop intervenisao je u mađarskom parlamentu i kod vlade u odbranu petnaest hiljada Srba koje je zarobila austrougarska vojska početkom rata i internirala u Aradsku tvrđavu, i kojima je pretila opasnost od potpunog istrebljenja, osobito posle izbijanja epidemije pegavog tifusa“. To je bilo stanje krajem 1915. godine. Prema podacima Srpske pravoslavne crkve i srpske crkve Sv. apostola Petra i Pavla u Aradu, iz 1925. godine, pominje se oko 4317 Srba interniraca koji su umrli od 1914-1918 u Aradu.
Nekoliko stotina interiraca pomrlo je od sredine 1914. do početka 1915. i sahranjeni su na gradskom groblju „Pomenirea“. To mesto je obeleženo i postoji mali spomenik. Drugo internirsko groblje se nalazi pored tvrđave, na obali Moriša, tu je masovna grobnica oko 4000 srpskih stradalnika, to mesto je zapušteno i do danas nije obeleženo.
Reference
urediLiterartura
uredi- Aradska tvrđava, logor za isrebljenje Srba (1914—1918), autori: Božidar Panić, Miloš Kristea, Sima Žarkov, Andrej Kačora. Požarevac, izdanje 2007. godine.
Spoljašnje veze
uredi- Aradska tvrađava, logor za Srbe Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. jul 2010)
- Projekat Rastko: Crna knjiga (Internirci u Aradu), Vladimir Ćorović (jezik: srpski)
- U Aradu pakao za 15000 Srba („Večernje novosti“, 2. mart 2014)
- Golgota braće Jovanović („Politika“, 28. novembar 2015)
- Zataškavanje istine („Politika”, 9. avgust 2016)
- Naša kosturnica u Aradu („Politika”, 13. dec. 1923)
