Lucije Sergije Katilina
Lucije Sergije Katilina (lat. Lucius Sergius Catilina; Rim, 108. p. n. e. – 62. p. n. e.) je bio rimski političar, najpoznatiji po svom pokušaju da 63. p. n. e. nasilno sruši Rimsku Republiku, odnosno zaveri čije je razotkrivanje opisao Ciceron.
Lucije Sergije Katilina | |
|---|---|
 Katilina | |
| Datum rođenja | 108. p. n. e. |
| Mesto rođenja | Rim, Rimska republika |
| Datum smrti | 62. p. n. e. |
| Mesto smrti | Pistorija, Rimska republika |
| Supružnik | Gratidia, Aurelia Orestilla |
| Roditelji | Belliena |
Biografija uredi
Katilina je rođen u patricijskoj porodici Sergijevaca, jednoj od najstarijih i najuglednijih u Rimu. U Katilinino doba, uticaj Sergijevaca je, međutim, bio značajno opao, tako da je poslednji Sergijevac za konzula izabran još 380. p. n. e.
Katilina je pažnju na sebe prvi put skrenuo u Savezničkom ratu, istakavši se godine 89. p. n. e. kao oficir u vojsci Pompeja Strabona. Kada su 80-ih godina p. n. e. Rimom zavladali populari, Katilina se nakratko povukao iz politike. Kada je Sula drugi put marširao na Rim Katilina se priključio optimatima. 70-ih godina p. n. e. je služio u provincijama, a pažnju javnosti je ponovno privukao godine 73. p. n. e. kada je optužen za ljubavnu vezu s vestalskom devicom po imenu Fabija. Katilina je oslobođen optužbe nakon što je vođa optimata Kvint Lutacije Katul svedočio u njegovu korist.
Godine 68. p. n. e. je izabran za pretora, a potom je dve godine služio u Africi. Pri povratku se nadmetao za konzula, ali mu je tadašnji konzul Lucije Volkacije Tul poništio kandidaturu zbog optužbi za proneveru od strane provincijske delegacije. Katilina je sledeće godine oslobođen optužbi na suđenju gde ga je branio konzul Lucije Manlije Torkvat.
Prva Katilinina zavera uredi
Iako je Torkvat pomogao Katilini, on je, prema Ciceronu, trebalo da godine 65. p. n. e. postane meta zavere čiji je član bio i Katilina. Nju su pokrenuli Publije Autronije Pet i Publije Kornelije Sula, izabrani za konzule godine 66. p. n. e. Međutim, pre nego što je 1. januara 65. p. n. e. trebalo da preuzmui dužnost, optuženi su, a kasnije i osuđeni za ambitus, odnosno izbornu prevaru na osnovu Lex Calpurnia. Konzulski mandati su im oduzeti i predati Torkvatu i Luciju Aureliju Koti. Autronije i Sula se s time nisu hteli pomiriti nego su planirali da na početku godine ubiju novopostavljene konzule i njihove pristalice u Senatu i preuzmu konzulska mesta. Zavera je propala, navodno zato što je Katilina u poslednji trenutak odustao. Većina istoričara je skeptična prema Ciceronovim tvrdnjama i smatra verovatnijim Svetonijeve da su iza te zavere stajali Marko Licinije Kras i mladi Julije Cezar, a Ciceronove tvrdnje objašnjava time da je nastojao što više ocrniti svog glavnog neprijatelja.
Izbori za konzula uredi
Katilina se godine 64. p. n. e. ponovno nadmetao za konzula, zajedno sa svojim saveznikom Gajem Antonijem Hibridom. Hibrida je izabran, ali ne i Katilina, koga je uspeo poraziti Ciceron. Istoričari smatraju da je glavni razlog za to bilo Katilinino skretanje prema stranci populara, odnosno izborni program koji je predviđao radikalne socijalne reforme na štetu aristokracije. To se pre svega odnosilo na plan da se proglasi sveopšti moratorijum na dugove siromašnih građana. Zbog toga je većina senatora stala na Ciceronovu stranu.
Iste je godine ponovno doveden na sud, a optužbe su se ticale njegove uloge u Sulinim proskripcijama krajem 80-ih godina p. n. e., odnosno tvrdnji da je likvidirao vlastitog šuraka Marka Marija Gratidijana i niz tadašnjih uglednika kako bi se dočepao njihove imovine, te tom prilikom naknadno dodao njihova imena na Sulin popis za likvidaciju. Katilina je ponovno bio oslobođen, a što se tumači time da je Julije Cezar predsedao sudom.
Katilina se ponovno za konzula nadmetao 63. p. n. e. Međutim, i tada su ga porazili Decim Junije Silan i Lucije Licinije Murena. Veruje se da je Katilina tada potrošio ne samo svoj politički kapital, nego i sebe doveo u finansijski bezizlaznu situaciju, s obzirom da su sve njegove kampanje bile finansirane na dug. Te je dugove mogao vratiti samo kada bi došao na vlast, a što više nije bilo moguće legalnim sredstvima. Zato je Katilina, prema tumačenju istoričara, odlučio vlast preuzeti ilegalnim putem, odnosno državnim udarom.[1]
Druga Katilinina zavera uredi
Kada se Katilina odlučio za državni udar, za svoj plan je našao relativno veliki broj pristalica, i to uglavnom političara koji su se iz različitih razloga osećali zapostavljenima i marginalizovanima, odnosno čije je ambicije suzbijao tadašnje rimske vođstvo. Među zaverenicima se tako našao i bivši konzul Publije Kornelije Lentul Sura izbačen iz Senata zbog sklonosti razvratu, ali i mladi Gaj Ceteg. Mnogi od zaverenika su, kao i Katilina, imali finansijske probleme. S druge strane je zavera mogla računati i na podršku u širokim slojevima stanovništva, pogotovo među siromašnim građanima, ali i nekadašnjim Sulinim veteranima koji su u prethodnim godinama izgubili sve bogatstvo stečeno u ratovima, te sanjali o „novom Suli“ koji će ih voditi na Rim.
Katilinin plan je predviđao stvaranje vojske koja će marširati na Rim. U tu je svrhu u Etruriju poslao Gaja Manlija, centuriona iz nekadašnje Suline vojske. Isto tako je poslao i niz agenata po italijanskim gradovima da dižu ustanke, uključujući ustanak robova u Kapui. Zaverenici su, pak, kao ključnu akciju planirali atentate na vodeće senatore i podmetanje požara širom grada; nakon toga bi se spojili s Manlijevom vojskom koja bi umarširala i „zavela red“, tj. dovela ih na vlast.
Akcija je bila planirana za 7. novembra 63. p. n. e. ali je jedan od zaverenika, senator Kvint Kurije, odlučio o svemu upozoriti konzula Cicerona preko svoje ljubavnice Fulvije. Čuvši za to, Ciceron je sazvao sednicu Senata okruživši ga naoružanim čuvarima. Na sednicu je, na opšte iznenađenje, došao i sam Katilina, odbacivši sve optužbe. Na kraju je izjavio da će neće čekati suđenje po Ciceronovim optužbama, nego da će otići u dobrovoljni egzil u Masiliju. U stvarnosti, Katilina je odlučio da se priključi Manlijevoj vojsci u Etruriji.
U međuvremenu su Sura i preostali zaverenici u Rimu odlučili stupiti u kontakt s galskim plemenom Alobrožana, ponudivši im slobodu od rimske vlasti i druge povlastice, ukoliko bi se pristali kao najamnička vojska priključiti zaverenicima. Alobrožani su, međutim, o svemu izvestili Cicerona koji ih je podstakao da sa zaverenicima započnu kompromitujuću korespondenciju. Pisma su presretnuta te ih je na sledećem sastanku Senata Ciceron pročitao. Pet zaverenika je uhapšeno te ih je Ciceron, uprkos protesta Julija Cezara koji je tražio doživotni zatvor, doveo u Tulijanum, i 5. decembra 63. p. n. e. naredio pogubiti davljenjem.
Vest o pogubljenju je demoralizovala Katilinine pristalice širom Italije, kao i njegovu vojsku, koja je sa oko 10.000 spala na 3.000 ljudi. Katilina je mesec dana manevrisao u severnoj Italiji našavši se između Kvinta Cecilija Metela Celera čije su legije blokirale put prema Galiji i Antonija Hibride koji mu je blokirao put prema Rimu. Na kraju se odlučio napasti potonjeg, delom uveren da je ta vojska slabija, a delom da će Hibrida možda preći na njegovu stranu. To se nije dogodilo, a umesto toga je Katilina vojska razbijena 5. januara 62. p. n. e. u bici kod Pistorije. Sam Katilina se, prema navodima istoričara, uprkos beznadežnoj situaciji hrabro borio u prvim redovima i tako poginuo.
Izvori uredi
- ^ Salustije, Bellum Catilinae [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text.jsp?doc=Sal.+Cat.+26& fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0123 XXVI.5], Pristupljeno 11. 4. 2013.
