Manastir Žitomislić
Manastir Žitomislić – Blagoveštenja Presvete Bogorodice iz 15. veka, pripada Eparhiji zahumsko-hercegovačke i primorske Srpske pravoslavne crkve.
| Manastir Žitomislić | |
|---|---|
 | |
| Osnovni podaci | |
| Jurisdikcija | Srpska pravoslavna crkva |
| Eparhija | Eparhija zahumsko-hercegovačka i primorska |
| Osnivanje | 15. vijek |
| Osnivač | Miloradovići |
| Upravnik | arhimandrit Danilo Pavlović |
| Posvećen | Blagovještenju Presvete Bogorodice |
| Lokacija | |
| Mesto | Žitomislići |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Koordinate | 43° 12′ 15.90″ N 17° 47′ 37.36″ E / 43.2044167° S; 17.7937111° I |
  Manastir Žitomislić Manastir Žitomislić na karti Bosne i Hercegovine | |
Istorija
urediSmešten je u selu Žitomislići kod Mostara, u Hercegovini. Manastir je po jednom izvoru, sazidao o svom trošku 1563. godine vlastelin Milisav Hrabren, sudeći po natpisu sa stubca koji se (1861.) nalazio sa desne strane, pred Vladičanskim tronom. Njegov ktitorski lik, sa likom crkve u desnoj ruci, se nalazio u "srednjoj crkvi" (lađi), odmah kod vrata na levoj strani. U manastirskom opštaku gde se upisuju priložnici je zapisano "Porodica Hrabreni, ktitori svetaja obitelji seja". U Dubravama se pamtilo da su bila tri brata: Radoje, Ljubosav i Milisav. Hrabreni su imali svoje "dvore" u selu Crnićima (u Dubravama) i u Žitomislićima. Iz 1861. godine je karakteristično zapažanje: "u sadašnjem narodu niko ne zna za 'Hrabrene', nego se živo spominju Miloradovići".[1]
Obnovljen je 1563. godine, za ktitora je imao čuvenu vlastelinsku porodicu Miloradović.[2] U istorijskim spisima 1583. i 1599. godine pominje se prvi iguman Žitomislića Jovan i Milisav Vukašinov iz sela Crnići. Na drevnom manastirskom pečetu ugravirana je 1585. godina.[1] Iz godine 1602/1603. postoji sačuvan zapis majstora Vukašina iz manastira Orahovice, uklesan na kapitelu južnog stuba Žitomislićke crkve. Godine 1609. dovršen je živopis Žitomislićkog hrama po porudžbini igumana Save, trudom i troškom jeromonaha Maksima. Živopis je rađen po grčkom kalupu. U manastirskoj crkvi je polovinom 19. veka bilo jevanđelje i još osam crkvenih knjiga, koji su doneti iz Rusije. U jevanđelju je zapis iz 1703. godine, po kojem je iste knjige poslao "Petar ruski monarh" u srpsku zemlju, u manastir Žitomislić a prineli su ih braća Gavro i Mihail, sinovi Ilije Miloradovića.
Monasi manastira Žitomislića u XVII veku postaju i hilandarski igumani. Zatim je vekovima bratstvo bilo jako i uticalo je na život Srba u tim krajevima.
Kralj Aleksandar I Karađorđević je aprila 1927. godine poklonio zvono manastirskoj crkvi. Na zvonu teškom 300 kilograma, bilo je ugravirano: "Kralj Srba, Hrvata i Slovenaca poklanja ovo zvono manasturu Žitomisliću".[3]
Bogoslovska škola
urediU manastiru je 1848. godine otvorena prva bogoslovska škola u Bosni i Hercegovini. Osnovali su je tadašnji arhimandrit Serafim Perović i Nićifor Dučić. Kasnije je otvorena i škola za opismenjavanje srpske dece, koja je postojala sve do 1971. U manastiru se nalazila i vredna zbirka ikona iz perioda od 16. do 19. veka. kao i značajan broj knjiga i drugih crkvenih dragocenosti. Manastir je delio sudbinu srpskog naroda u dolini Neretve.[2]
Stradanje manastira i monaha
urediU junu 1941. godine ustaše su pobile celo bratstvo manastira Žitomislića i bacile u Vidonjsku jamu, na desnoj obali Neretve. Manastir je opusteo. Krajem 1941. godine manastirske konake su zapalili ustaše i Nemci, pošto su prethodno opljačkali riznicu, arhivu i biblioteku. Manastirska crkva je sačuvana.
U nedelju 3. februara 1991. godine u Žitomisliću, svečano su sahranjene mošti Žitomislićkih Novomučenika. Zatim su paravojne formacije Hrvatskih odbrambenih snaga (HOS) pod vođstvom Blaža Kraljevića, polovinom juna 1992. godine, manastir spalili i srušili. Sestrinstvo sa igumanijom Evpraksijom i duhovnikom igumanom Jovanom (Nedićem) izbeglo je iz manastira nekoliko sedmica pre hrvatske agresije. Utočište su našli u manastiru Dokmir kraj Uba. Igumanija Evpraksija je umrla 2007.
Obnova
urediU toku 2003. i 2005. godine obnovljena je crkva i osveštana od strane Patrijarha srpskog Pavla u maju 2005. godine. Manastirska slava je Blagoveštenje. U 2005. godini na saboru u manastiru Žitomislić SPC je kanonizovala Milorada Macu Vukojičića i Slobodana Šiljka, pravoslavne sveštenike, koje je 1945. osudio i streljao Vojni sud komande u Beranama pod optužbom da su sudelovali u teškim zločinima nad stanovništvom u Pljevljima 1943. i 1944. godine. Posebno su bili okrutni prema suprugama partizana. Na ovu crkvenu odluku reagovale su porodice poklanih ali im je odgovoreno kako je to unutrašnja stvar SPC. Crnogorska televizija snimila je dokumentarac u kojem pljevaljski svedoci pričaju o užasnim Macinim zločinima.[2][4][5]
Vidi još
urediIzvori
uredi- ^ a b "Srbsko-dalmatinski magazin", Karlovac 1861. godine
- ^ a b v Politika: Žitomislić ponovo živi, Sanja Pešut, 24. 3. 2008., Pristupljeno 12. 2. 2013.
- ^ "Politika", Beograd 1927. godine
- ^ TopPortal (2022-05-08). „PRIJE 20 GODINA POČELA JE OBNOVA MANASTIRA ŽITOMISLIĆ: BILA JE TO PREKRETNICA ZA POVRATAK SRBA U DOLINU NERETVE (foto)”. Top Portal (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 2023-02-02.
- ^ „Obnova Manastira Žitomislić, Mostar; 2002.-2005. – Republički zavod za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-02-02.
Spoljašnje veze
uredi- Eparhija zahumsko-hercegovačka: Manastir Žitomislić (jezik: srpski)
- Turizam Republike Srpske: Manastir Žitomislić Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. septembar 2020) (jezik: srpski)
- Turistička organizacija Republike Srpske: Manastir Žitomislić[mrtva veza] (jezik: srpski)
- Vaskrs Žitomislića („Pravoslavlje“, br. 917, 1. jun 2005)
- [1]
