Marko Vipsanije Agripa

Marko Vipsanije Agripa (lat. Marcus Vipsanius Agrippa; 63. p. n. e.—12. p. n. e.), bio je čuveni rimski vojskovođa i prijatelj i bliski saradnik cara Oktavijana Avgusta. Poznat je po mnogim pobedama, između ostalih, bici kod Akcijuma, u kojoj je porazio Oktavijanovog rivala Marka Antonija i egipatsku kraljicu Kleopatru, i uništenju kantabrijskih i asturskih pobuna u Hispaniji čime je okončano rimsko osvajanje Pirinejskog poluostrva.

Marko Vipsanije Agripa
Bista Agripe, muzej u Luvru, Pariz
Lični podaci
Datum rođenja	novembar 62. p. n. e./64. p. n. e.
Mesto rođenja	nepoznato, moguće Istra ili Asizi, Rimska republika
Datum smrti	12. p. n. e. (50/2 god.)
Mesto smrti	Kampanija, Italija, Rimsko carstvo
Vojna karijera
Služba	45. p. n. e. — 12. p. n. e.
Vojska	Rimska vojska
Čin	General
Učešće u ratovima	Cezarov građanski rat Bitka kod Munde Bitka kod Mutine Rat protiv Cezarovih ubica Bitka kod Filipa Građanski rat 32. p. n. e. Bitka kod Akcija Opsada Aleksandrije

Biografija

Agripa je bio iz skromnog roda. Imao je jednako godina kao i Oktavijan i učio je sa njim u Apoloniji kada su stigle vesti o ubistvu Julija Cezara (44. p. n. e.). Po njegovom savetu Oktavijan je odmah krenuo u Rim. Agripa je odigrao istaknutu ulogu u ratu protiv Lucija Antonija i Fulvije, odnosno brata i žene Marka Antonija, koji je završio osvajanjem Peruzije (40. p. n. e.). Dve godine kasnije ugušio je ustanak Akvitanaca u Galiji i prešao je Rajnu da kazni provale Germana. Na svojem povratku odbio je proslaviti trijumf ali je prihvatio službu konzula 37. p. n. e.

U to vreme Sekst Pompej, s kojim je rat bio neizbežan, je vladao morem na obalama Italije. Kako bi ga pobedio, Agripa je prvo morao osigurati luke za svoju mornaricu. To je postigao presekavši kopnene veze koje su odvajale Lukrinsko jezero od mora tako stvorivši spoljašnje luku. Unutrašnju luku je takođe stvorio povezujući Avernsko jezero sa Lukrinskim. Agripa je otprilike tada oženio Pomponiju Ceciliju Atiku, kćer Ciceronovog prijatelja Tita Pomponija Atika. Čim je imenovan vrhovnim pomorskim zapovednikom, započeo je s obukom svoje posade sve dok nije bio spreman suočiti se s Pompejevom mornaricom. 36. p. n. e. je pobedio kod Mila i Nauloha nakon čega je primio čast pomorskog venca za svoju službu. Kada je izabran za edila 33. p. n. e. označio je razdoblje svoje službe stvarajući velike doprinose u gradu Rimu, obnavljajući i gradeći akvedukte, povećujući i čisteći Kloaku Maksimu, gradeći kupališta i trijemove te zasađujući vrtove. Takođe je dao podsticaj javnim izložbama umetnina. Oktavijanovo hvalisanje da je preuzeo grad od cigli, a ostavio ga u mramoru zapravo s velikom ispravnošću može izreći Agripa.

Kada je izbio rat s Antonijem opet je pozvan da preuzme zapovedništvo nad mornaricom. Pobeda kod Akcija (31. p. n. e.), kojom je Oktavijan postao gospodar Rima i svetskog carstva, uglavnom je Agripina zasluga. Oktavijan mu je u znak zahvalnosti ponudio ruku svoje nećakinje Marcele (28. p. n. e.). To bi značilo da je njegova prva supruga Pomponija ili umrla ili se razvela. Agripa je 27. p. n. e. po treći put izabran za konzula, a iste godine je i senat dodelio Oktavijanu carski naslov Augustus ("uzvišeni").

Verovatno u spomen bitke kod Akcija Agripa je sagradio i posvetio zgradu koja je prethodila Hadrijanovom Panteonu u Rimu koji je ostao sačuvan. Natpis na kasnijoj zgradi koja je sagrađena oko 125. sadrži tekst natpisa s Agripine zgrade iz vremena njegova trećega konzulovanja. Godine koje su sledile nakon svojega trećeg konzulovanja, Agripa je proveo u Galiji reformišući provincijalnu administraciju i porezni sistem, a uz to je sagradio efikasni sistem drumova i akvedukta, čiji se sjajan primer može videti blizu današnjega Nima.

Hadrijanov Panteon

Čini se da je Agripino prijateljstvo s Avgustom bilo zamračeno zavišću svoga šuraka i Avgustovog nećaka i zeta Marcela, koga su verovatno podbadale intrige Livije, treće Avgustove žene, koja se bojala Agripinog uticaja na njenog muža. Rezultat tome bio je Agripin odlazak iz Rima, navodno da preuzme upravljanje nad Sirijom. To je bila vrsta časnog progonstva, ali zapravo je Agripa samo poslao svojeg poslanika na istok, dok je on sam ostao na Lezbosu. Nakon Marcelove smrti, koja se dogodila za manje od godinu dana, u Rim ga je pozvao Avgust koji je shvatio da mu trebaju njegove usluge.

Govori se da je Mecena savetovao Avgustu da priveže Agripu još bliže sebi tako da ga učini svojim zetom. U skladu s time Avgust je nagovorio Agripu da se razvede od Marcele i oženi njegovom kćeri Julijom (21. p. n. e.) koja je bila Marcelova udovica i jednako čuvena po svojoj lepoti i sposobnostima kao i po svojoj besramnoj razuzdanosti. Agripi je povereno 19. p. n. e. gušenje ustanka Kantabrijaca u Hispaniji. Po drugi put je imenovan upraviteljem Sirije (17. p. n. e.) gde je njegova pravedna i mudra administracija zadobila poštovanje i dobru volju stanovništva provincije, posebno Jevreja. Agripa je takođe ponovno uspostavio rimsku kontrolu nad Kimerijskim Hersonom (današnji Krim) tokom svoga upravljanja. Njegova zadnja javna služba bio je početak osvajanja područja gornjega Dunava, koje će kasnije postati rimska provincija Panonija (13. p. n. e.). Umro je u martu u Kampanji u svojoj pedeset i prvoj godini. Avgust je u njegovu uspomenu priredio veličanstven pogreb.

Osim što je bio vojskovođa, Agripa je bio poznat kao pisac, posebno o geografiji. Pod njegovim nadzorom ostvarena je Cezarova zamisao o potpunoj premeru carstva. Od priručnih sredstava napravio je okruglu kartu sveta koju je Avgust urezao u mermer i nakon toga je smeštena u kolonade koje je izgradila njegova sestra Paula. Uz njegove rukopise nalazila se i autobiografija koja se izgubila. Agripa je imao nekoliko dece; s Cecilijom Atikom kćer Vipsaniju koja je postala prva žena cara Tiberija; s Klaudijom Marcelom kćer Vipsaniju Marcelu; s Julijom Starijom tri sina Gaja Cezara, Lucija Cezara i Agripu Postuma i dve kćeri Agripinu Stariju, kasnije Germanikovu ženu, i Juliju Mlađu, koja se udala za Lucija Emilija Paula.