Википедија

Mastilo

течност или паста која садржи пигменте или боје

Mastilo (slovenska riječ), tinta (italijanska riječ latinskog porijekla), crnilo, tečna boja; tečnost u boji za pisanje i crtanje.[1]

Boce mastila iz Nemačke
Mastilo za pisanje i pero

Istorija i sastav mastila uredi

 
Crtež Ganeše tušem pod kišobranom (početak 19. veka). Mastilo, nazvano masi, mešavina nekoliko hemijskih komponenti, koristi se u Indiji najmanje od 4. veka pre nove ere.[2] Praksa pisanja mastilom i oštrom iglom bila je uobičajena u ranoj Južnoj Indiji.[3] Nekoliko džainističkih sutri u Indiji je sastavljeno mastilom.[4]
 
Mastilo

Mastilo se upotrebljavalo još prije nove ere u starom Egiptu i Kini . Evropa ga je upoznala znatno kasnije. U prvo vrijeme pravljeno je od smjese vodenih rastvora tanina i soli gvožđa. Mastilo je kasnije pravljeno od vodenog rastvora anilinskih bojenih materija sa dodatkom glicerina, alkohola itd. [5] Mastilo se pravi i od vodene otopine zelene galice i galusne kiseline dobijene izlučivanjem hrastovih gala, uz dodatak neke boje. Da bolje prianja dodaju se ljepila i fenoli. [6] Mastila, zavisno od pigmenata, ima raznih boja. Posebna vrsta mastila je i tuš. Postoji i tzv. „originalni tuš“ , i on je prevashodno crne boje, mada ga ima i u svim drugim bojama. Vodootporan je, a pravi se tako što se pigment od crnog ugljena meša sa raznim želatinima ili lepkom.[5]

Mnoge drevne kulture širom sveta su nezavisno otkrile i formulisale mastilo za potrebe pisanja i crtanja. Poznavanje mastila, njihovih receptura i tehnika njihove proizvodnje dolazi iz arheološke analize ili iz samog pisanog teksta. Veruje se da su najranije mastilo iz svih civilizacija napravljeno od čađi, jer se ona lako sakupljala kao nusproizvod vatre.[7]

Mastilo je korišćeno u starom Egiptu za pisanje i crtanje na papirusu najmanje od 26. veka pre nove ere.[8] Egipatska crvena i crna mastila su uključivala gvožđe i oker kao pigment, pored fosfatnih, sulfatnih, hloridnih i karboksilatnih jona; u međuvremenu, olovo je korišćeno kao sušilac.[9]

Kineska mastila mogu da sežu unazad čak[10] četiri milenijuma,[11] do kineskog neolita. Oni su koristili biljno, životinjsko i mineralno mastilo na bazi materijala kao što je grafit koji su mleveni s vodom i nanošeni četkicama za mastilo. Direktni dokazi o najranijim kineskim mastilima, sličnim modernim mastilima, su od oko 256. godine pre nove ere na kraju perioda zaraćenih država i proizvedena su od čađi i životinjskog lepka.[12] Najbolja mastila za crtanje ili slikanje na papiru ili svili proizvođena su od smole bora. Oni moraju biti stari između 50 i 100 godina. Kinesko mastilo se proizvodi od ribljeg lepka, dok je japanski lepak (膠 nikava) od goveda ili jelena.[13]

Indijsko mastilo je izmišljeno u Kini,[14][15] iako se materijalima često trgovalo iz Indije, otuda i naziv.[14][15] Tradicionalna kineska metoda pravljenja mastila bila je da se mešavina lepka za kožu, čađi, gara i crnog koštanog pigmenta smrvi avanom i tučkom, a zatim se sipa u keramičku posudu da se osuši.[14] Da bi se koristila suva mešavina, nanosila bi se mokra četka dok se materijal ne utečni.[14] Proizvodnja indijskog mastila bila je dobro uspostavljena od strane dinastije Cao Vej (220–265).[16] Indijski dokumenti pisani u Karosti mastilom su otkopani u Sinđanu.[17] Praksa pisanja mastilom i oštrom iglom bila je uobičajena u ranoj Južnoj Indiji.[3] Nekoliko budističkih i džainističkih sutri u Indiji je sastavljeno mastilom.[4]

Pisanje mastilom uredi

Mastilom se pisalo i crtalo po kamenu, papirusu, posebno spravljenim životinjskim kožama, papiru, pomoću pribora za pisanje. Svoja rana pisanja čovjek je izveo najobičnijim štapićima ili kostima, trskom, koje bi zaoštrio, umakao u rastvorenu boju i njima pisao. Potom je pisao koristeći ptičija pera i to najčešće guščija. Pronalaskom metala čovjek je pravio metalne naprave, koje su sjećanjem na ptičija pera, takođe nazivana perima. I jedna i druga pera morala su se neprekidno umakati u mastilo tako da pisanje nije bilo ni kontinuirano ni jednoobrazno. Mnogo kasnije, pronalaskom pisaljki koje su iznad pera imale sopstvena spremišta za mastilo (nalivpero), ono je dozirano isticalo po peru, pa se pisanje moglo vršiti kontinuirano i linija je bila ujednačena.[5]

Istorijat recepata za pravljenje mastila uredi

Najstariji poznat recept te vrste sačuvan je od Teofrasta sa Lezbosa, jednog od enciklopedista antičkog svijeta, koji datira još iz III vijeka prije nove ere. Kasnije, ostali enciklopedisti nastavljaju ovu praksu, pa tako Plinije u svojoj Historia naturalis daje podatke o priručnicima ove vrste i bilježi uputstva svojih savremenika za izradu mastila. Vitruvije u svom djelu De architectura ukazuje na veze tehničkih postupaka rimskih i grčkih umetnika, dok je Diskorid u spisu De materia Medica zabilježio postupak za izradu mastila. Iz Srednjeg vijeka je sačuvan priličan broj uputstava za izradu mastila za pisanje, koja su uključena u priručnike za razne slikarske tehnike. Među tim priručnicima na Zapadu naročito se ističu rukopis Anonimus–sa iz Luke, Schedula diversarum artium monaha Teofila i Trattato della pittura Cennino Cennini-ja iz XIV vijeka. Recepti u tim priručnicima nisu uvijek bili originalni već su često vodili porijeklo iz drugih grčkih i rimskih izvora. Tako se u zborniku Speculum majus Vicenta iz Bove-a nalaze uputstva pozajmljena od Plinija. Za rukopis Anonimus–sa iz Luke se smatra da je kao i drugi latinski priručnici grčkog porijekla. Isto porijeklo se pripisuje i priručniku vizantijskog pisca Heraklija. Dok su prve dvije knjige toga priručnika iz X vijeka, treća knjiga je dodata u XII-XIII vijeku. U toj knjizi nalaze se čak recepti Plinija i Vitruvija[18].

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Vujaklija M, Leksikon stranih reči i izraza, Prosveta, Beograd, 1954.g.
  2. ^ Banerji, page 673
  3. ^ a b Sircar, page 62
  4. ^ a b Sircar, page 67
  5. ^ a b v Grupa autora, Mala enciklopedija Prosveta, Prosveta, Beograd, 1959.
  6. ^ Grupa autora, Priručni leksikon, Znanje, Zagreb, 1959.g.
  7. ^ Joseph Needham; Tsien Tsuen-Hsuin (11. 7. 1985). Science and Civilization in China: Volume 5, Chemistry and Chemical Technology, Part 1, Paper and Printing. Cambridge University Press. str. 5. ISBN 978-0-521-08690-5. 
  8. ^ Tallet, Pierre (2012). „Ayn Sukhna and Wadi el-Jarf: Two newly discovered pharaonic harbours on the Suez Gulf” (PDF). British Museum Studies in Ancient Egypt and Sudan. 18: 147—68. ISSN 2049-5021. Pristupljeno 21. 4. 2013. 
  9. ^ Christiansen, Thomas; Cotte, Marine; de Nolf, Wout; Mouro, Elouan; Reyes-Herrera, Juan; de Meyer, Steven; Vanmeert, Frederik; Salvadó, Nati; Gonzalez, Victor; Lindelof, Poul Erik; Mortensen, Kell; Ryholt, Kim; Janssens, Koen; Larsen, Sine (2020). „Insights into the composition of ancient Egyptian red and black inks on papyri achieved by synchrotron-based microanalyses”. PNAS. 117 (45): 27825—27835. Bibcode:2020PNAS..11727825C. doi:10.1073/pnas.2004534117  . 
  10. ^ Joseph Needham; Tsien Tsuen-Hsuin (11. 7. 1985). Science and Civilisation in China: Volume 5, Chemistry and Chemical Technology, Part 1, Paper and Printing. Cambridge University Press. str. 234. ISBN 978-0-521-08690-5. 
  11. ^ * Woods, Michael; Woods, Mary (2000). Ancient Communication: Form Grunts to Graffiti.pp 51–52. Minneapolis: Runestone Press; an imprint of Lerner Publishing Group.....
  12. ^ 蔡, 玫芬, 二、墨的發展史, National Chang-Hua Hall of Social Education, Arhivirano iz originala 2004-11-26. g. 
  13. ^ Yuuko Suzuki, Introduction to Japanese calligraphy, Search Press 2005, Calligraphie japonaise, 2003, éd. Fleurus, Paris
  14. ^ a b v g Gottsegen, Mark D. (2006). The Painter's Handbook: A Complete Reference.Page 30, New York: Watson-Guptill Publications. ISBN 0-8230-3496-8.
  15. ^ a b Smith, Joseph A. (1992). The Pen and Ink Book: Materials and Techniques for Today's Artist.p. 23. New York: Watson-Guptill Publications. ISBN 0-8230-3986-2.
  16. ^ Sung, Sun & Sun, page 286-288.
  17. ^ Sircar, page 206
  18. ^ Harisijadis, Mara (1968). „Prilog proučavanju srpskih tipika za izradu mastila i boja za rukopise”. Bibliotekar. 20 (Društvo bibliotekara Srbije): 209—218. 

Literatura uredi

  • "A History of Technology and Invention" by Maurice Audin, page 630.
  • Ainsworth, Mitchell, C., "Inks and Their Composition and Manufacture," Charles Griffin and Company Ltd, 1904.
  • Martín-Gil J, Ramos-Sánchez MC, Martín-Gil FJ and José-Yacamán M. "Chemical composition of a fountain pen ink". Journal of Chemical Education, 2006, 83, 1476–78
  • Banerji, Sures Chandra (1989). A Companion to Sanskrit Literature. Motilal Banarsidass. ISBN 81-208-0063-X.
  • Sircar, D.C. (1996).Indian epigraphy. Motilal Banarsidass. ISBN 81-208-1166-6.
  • "Ink Chemistry" Joy T. Kunjappu, https://www.chemistryworld.com/news/ink-chemistry/3002158.article
  • "Essays in Ink Chemistry (For Paints and Coatings Too)" Joy T. Kunjappu, Nova Science Publishers, New York, 2001
  • N.a. (mart 2000), „Bach Scores Turning to Dust in German Library”, American Libraries: 24—25 
  • Barrow, W.J. (1972), Manuscripts and Documents: Their Deterioration and Restoration, Charlottesville: University of Virginia Press, ISBN 978-0813904085 
  • Reißland, Birgit; de Groot, Suzan (1999-08-15), „Ink Corrosion: Comparison of the Currently Used Aqueous Treatments for Paper Objects”, Preprint from the 9th International Congress of IADA, str. 121—129 
  • Rouchon-Quillet, V.; Remazeilles, C.; Bernard, J.; Wattiaux, A.; Fournes, L.; et al. (2004), „The Impact of Gallic Acid on Iron Gall Ink Corrosion”, Applied Physics A, 79 (2): 389—392, doi:10.1007/s00339-004-2541-1 
  • Waters, C.E. (1940), Inks, U.S. Department of Commerce, National Bureau of Standards, United States Government Printing Office 
  • Cueppers, Christoph (1989). "On the Manufacture of Ink." Ancient Nepal – Journal of the Department of Archaeology, Number 113, August–September 1989, pp. 1–7. [The Tibetan text and translation of a section of the work called, Bzo gnas nyer mkho'i za ma tog by 'Jam-mgon 'Ju Mi-pham-rgya-mtsho (1846–1912) describing various traditional Tibetan techniques of making inks from different sources of soot, and from earth, puffballs, dung, ser-sha – a yellow fungus, and the fruit of tsi dra ka (Ricinus communis).]
  • Ball, Philip (2002). Bright Earth: Art and the Invention of Color. Farrar, Straus and Giroux. ISBN 0-374-11679-2. 
  • Doerner, Max (1984). The Materials of the Artist and Their Use in Painting: With Notes on the Techniques of the Old Masters, Revised Edition. Harcourt. ISBN 0-15-657716-X. 
  • Finlay, Victoria (2003). Color: A Natural History of the Palette. Random House. ISBN 0-8129-7142-6. 
  • Gage, John (1999). Color and Culture: Practice and Meaning from Antiquity to Abstraction. University of California Press. ISBN 0-520-22225-3. 
  • Meyer, Ralph (1991). The Artist's Handbook of Materials and Techniques, Fifth Edition. Viking. ISBN 0-670-83701-6. 
  • Feller, R. L., ur. (1986). Artists' Pigments. A Handbook of Their History and Characteristics, Vol. 1. London: Cambridge University Press. 
  • Roy, A., ur. (1993). Artists' Pigments. A Handbook of Their History and Characteristics, Vol. 2. Oxford University Press. 
  • Fitzhugh, E. W., ur. (1997). Artists' Pigments. A Handbook of Their History and Characteristics, Vol. 3. Oxford University Press. 
  • Berrie, B., ur. (2007). Artists' Pigments. A Handbook of Their History and Characteristics, Vol. 4. Archetype Books. 
  • Diringer, David (1. 3. 1982). The Book Before Printing: Ancient, Medieval and Oriental. Dover Publications. str. 551—2. 
  • Flemay, Marie. „Iron Gall Ink”. Traveling Scriptorium. Pristupljeno 2. 5. 2018. <
  • Eusman, Elmer (1998). „Iron gall ink – Chemistry”. The Iron Gall Ink Website. Arhivirano iz originala 24. 4. 2019. g. Pristupljeno 28. 7. 2017. 
  • Fruen, Lois (2002). „Iron Gall Ink”. The Real World of Chemistry. Kendall/Hunt Publishing. ISBN 978-0-7872-9677-3. Arhivirano iz originala 30. 4. 2016. g. 

Spoljašnje veze uredi

 
Mastilo na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Мастило&oldid=27567282”