Meglen
Meglen[1] (Moglen, grč. Μογλενά, Moglena ili Αλμωπία, Almopija, tur. Karacaova, Karadžova) je istorijsko-geografska i administrativna oblast (opština) u Središnjoj Makedoniji, Grčka, na granici sa Republikom Severnom Makedonijom. Po podacima iz 2011. godine broj stanovnika u opštini je bio 27.556.
| Opština Meglen Δήμος Αλμωπίας | |
|---|---|
 Opština Meglen na mapi Središnje Makedonije
| |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Grčka
|
| Periferija | Središnja Makedonija |
| Okrug | Pela |
| Sjedište | Subotsko |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | 27.556 (2011.) |
| Gustina naseljenosti | 28,09 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Površina | 985,817 km2 |
| Ostali podaci | |
| Vremenska zona | UTC+2 |
| Poštanski broj | 584 00 |
| Pozivni broj | 23840-2 |
| Veb-sajt | dimosalmopias.gov.gr |
Oblast predstavlja izuzetno lepu kotlinu, oivičenu planinama Nidže (Voras) sa zapada, Kožuf (Dzena) sa severa i Pajak (Pajko) sa istoka. Kroz Meglensku kotlinu teče reka Meglenica (Moglenicas) sa svojim brojnim pritokama.
Istorija uredi
U doba antike oblast poznata kao Almopija, je jedna od 17 provincija drevnog Makedonskog carstva. Ime oblasti potiče od almopite — u grčkoj drevnoj mitologiji narod divova.
U periodu od 6—7. veka u oblast se naseljava slovensko pleme Sagudati koji su kraju nadenuli ime Meglen i u njemu grad-tvrđava istog imena, koje je i episkopsko sedište. Posle bitke na Belasici 1014. godine i smrti makedonskog cara Samuila grad je opsedan od vojske cara Vasilija II. Posle dugog otpora pod vođstvom vojvode Ilice, meglen je zauzet 1015. godine. Vizantijske vlasti u grad naseljavaju Sirijce, Jermene i Pečeneze. Od 1018. godine Meglen je tron mitropolita Ohridske arhiepiskopije.
Oko 1203. godine bugarski car Kalojan preuzima tvrđavu Meglen i prenosi mošti kanonizovanog episkopa Ilariona Meglenskog u svoju prestonicu Trnovo, a car Ivan Asen II ga polaže u crkvu Svetih Četrdeset mučenika.
Grad Meglen je mnogo razrušen u vreme osvajanja Osmanlija i u vreme njihove vladavine. Ruševine tvrđave nalaze se u blizini sela Slatine (Hrisi). Ime Meglen produžavaju da nose episkopija i oblast. 1719. godine episkopska katedra Meglen je preimenovana u Mitropolija Meglen i Katranica (Μητρόπολη Μογλενών και Κατρανίτζης). Sredinom 18. veka, 1759. godine, veliki deo slovenskog i vlaškog stanovništva Meglena, na čelu sa mitropolitom prima islam. Središte mitropolita prebačeno je u Katranicu (Pirgi), zatim u Embore (Emborio) i na kraju u Lerin (Florina).
Na kraju 19. veka oblast je naseljena većinom slovenima hrišćanima, zatim, Pomacima i Vlasima, a podeljena je između kaza: Vodenske, Pazarske i Đevđelijske. Sloveni su se u Meglenu nazivali „pulivakovci“ ili „dolnopolenci“.
Posle Drugog Balkanskog rata, 1913. godine Meglen ulazi u sastav Grčke. Za vreme Prvog svetskog rata Meglen se nalazi neposredno uz glavnu liniju Solunskog fronta. Sela Sborsko (Pevkoto) i Tušin (Aetohori) su razrušeni tokom vojnih dejstava, a stanovništvo se preseljava u velikom broju, u različite krajeve: Tikveš, Đevđelijsko, Gornju Džumaju, Staru Zagoru i drugo. Usled ratnih dejstava iseljavali su se i Vlasi najviše u južnu Dobrudžu. 1924. godine odlukama Mira u Lozani, gde je dogovorena razmena stanovništva između Grčke i Turske, muslimansko stanovništvo Meglenske oblasti prinudno je iseljeno (proterano) u Tursku, a na njihovo mesto došli su Grci prognanici iz Male Azije i Istočne Trakije. Meglenski Turci i drugi muslimani (pomaci), u najvećem broju, od strane Turske Vlade naseljeni su u oblastima Antalije i Isparte.
Vlahomeglen uredi
U najseveroistočnijem delu oblasti, u gornjem toku Goleme reke i po zapadnim i istočnim padinama planine Pajak smešteno je nekoliko sela, koja obrazuju kraj poznat kao „Vlahomeglen“ (ili na grčkom: Βλαχομογλενά). Vlaška meglenska sela su Noti (Notija), Lugunci (Langadija), Berislavci (Periklija) i Ošin (Arhangelos), ali geografski Vlahomeglen izlazi van geografskih granica Meglena i obuhvata i sela Ljumnica (Skra), Kupa, Livada (Livadija), Crna Reka (Karpi) i Barovica (Kastaneri) u opštini Peonija, kao i Huma, Sermenin i Konsko u opštini Đevđelija, u Severnoj Makedoniji.
Ova sela tradicionalno su naseljena pravoslavnim Vlasima, a jedno od njih — Noti je 1759. godine poturčeno. Megleno-vlaški ili jezik Meglenorumuna se veoma razlikuje od jezika ostalih makedonskih Vlaha, koji su Kucovlasi (Cincari). Narodna nošnja meglenskih Vlaha razlikuje se od nošnje ostalih Vlaha, a slična je slovenskoj nošnji u Meglenu. Veliki deo običaja ovog naroda sličan je običajima svojih slovenskih komšija.[2]
Godine 1900, region Đevđelija, u kome je živelo najviše Meglenskih Vlaha, imao je 49.315, od toga su 20.643 Sloveni, 14.900 Turci, 9.400 hrišćanski Cincari i Meglenski Vlasi, 3.500 muslimanski Meglenski Vlasi, 655 Romi, i 187 Čerkezi.
Vlasi-muslimani iz sela Noti su se 1923. godine iselili u evropski deo Turske. U Turskoj su poznati kao Karađovalides, što dolazi od od Karađova (turski naziv za Meglen). Godine 1926, oko 450 porodica meglenskih Vlaha preselilo se u Rumuniju i nastanilo se u Južnoj Dobrudži. Nakon što je Bugarska ponovo osvojila Južnu Dobrudžu 1940. godine, Meglenski Vlasi su se preselili u druge delove u Rumuniji, a mnogi od njih su se naselili u Severnoj Dobrudži. 270 porodica Megleno-Vlaha i 158 porodica Cincara nastanilo u ovom delu Rumunije između 1940. i 1948. godine. Tokom 1947. i 1948. godine, nove komunističke vlasti deportovale su 40 meglenskih porodica u susedne županije i u Banat, a samo mali broj njih se vratio u Dobrudžu.
Danas ima svega 1.200 govornika megleno-vlaškog. Drugi talas Meglenaca je emigrirao u Rumuniju i druge zemlje tokom Drugog svetskog rata i Grčkog građanskog rata, zbog teških borbi u regionu Meglena. Veoma mali broj je ostao da živi u Banatu.
Stanovništvo uredi
| 2011. |
|---|
| 27.556[3] |
Reference uredi
- ^ Cvijić 1906, str. 413.
- ^ Theodor Capidan, Op. cit. p. 32-33, 38-39, 43, 46. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. oktobar 2014), Pristupljeno 12. 4. 2013.
- ^ „Detailed census results 2011”. Arhivirano iz originala 16. 10. 2015. g. Pristupljeno 7. 5. 2015.
Literatura uredi
- Cvijić, Jovan (1906). Osnove za geografiju i geologiju Makedonije i Stare Srbije. Tom 2. Beograd.
- Kiril Mladenov. Oblastta Meglen v Makedoniя. Istoriko-etnografski pregled i narodnostni borbi, Sofiя 1936, 56 s.
- Mladenov, Kiril. Narodni pesni ot Meglensko, Makedonski pregled, 1936, № 3-4, s. 141-157
- Capidan, Theodor, Meglenoromânii, Istoria şi graiul lor, vol. I, Cultura Naţională, Bucureşti, 1925
- Capidan, Theodor, Macedoromânii. Etnografie, Istorie, Limbă, Fundaţia regală pentru literatură şi artă, Bucureşti, 1942.
- Coman, Virgil, Meglenoromânii, Ieri şi azi, în revista „Magazin istoric”, an XXXVII, nr 10 (439), octombrie 2003, Bucureşti, p. 16-18
- Μέλλιος, Λάζαρος Α., "Ο εξισλαμισμός του Μητροπολίτη Μογλενών - Πέλλης", Έκδοση της Ιεράς Μονής του Αρχαγγέλου Μιχαήλ Αριδαίας 2.
