Википедија

Meksički zaliv

Meksički zaliv (šp. Golfo de México, engl. Gulf of Mexico) je ivično more Atlantskog okeana.[2] Zaliv je okružen kopnom Severne Amerike i prostire se između obala Meksika, SAD i Kube.[3] Najveća dubina Meksičkog zaliva je 4.375 metara. Zaliv je povezan sa Alantskim okeanom kroz Floridski moreuz između SAD i Kube, a kanalom Jukatan povezan je i sa Karipskim morem.

Meksički zaliv
Obala Meksičkog zaliva blizu Galvestona, Teksas
Batimetrija Meksičkog zaliva
LokacijaAmeričko Sredozemno more
Koordinate25° N 90° W / 25° S; 90° Z / 25; -90 (Gulf of Mexico)
Okean/moreAtlantski okean, Karipsko more
Zemlje basena
Spisak
Maks. širina1.500 km (932,06 mi) km
Površina1.550.000 km2 (600.000 sq mi) km2
Maks. dubina1.615 m (5.299 ft)[1] m
Vodena površina na Vikimedijinoj ostavi

Ukupna površina Meksičkog zaliva je oko 1.600.000 km². Početak Golfske struje, tople i snažne atlantske morske stuje, nalazi se u ovom zalivu. Oblast Meksičkog zaliva često pogađaju uragani.

Meksički zaliv je nastao pre otprilike 300 miliona godina kao rezultat tektonike ploča.[4] Bazen Meksičkog zaliva je otprilike ovalnog oblika i širok je približno 810 nmi (1.500 km; 930 mi). Njegov pod se sastoji od sedimentnih stena i novijih sedimenata. Povezan je sa delom Atlantskog okeana preko Floridskog moreuza između SAD i Kube i sa Karipskim morem preko Jukatanskog kanala između Meksika i Kube. Zbog svoje uske veze sa Atlantskim okeanom, Zaliv doživljava veoma male plime i oseke. Veličina zalivskog basena je približno 1.600.000 km2 (620.000 sq mi). Skoro polovinu sliva čine plitke vode kontinentalnog pojasa. Zapremina vode u slivu je otprilike 2,4×106 km3 (5,8×105 cu mi).[5] Meksički zaliv je jedan od najvažnijih regiona za proizvodnju nafte na moru u svetu, koji čini jednu šestinu ukupne proizvodnje Sjedinjenih Država.[6]

U aprilu 2010. godine došlo je do eksplozije i požara na naftnoj platformi Dubokovodni horizont zbog čega je došlo do curenja nafte i stvaranja naftne mrlje. Curenje nafte je trajalo oko 2 meseca pre nego što je konačno zaustavljeno. Ovaj događaj se pominje kao najveća ekološka katastrofa u istoriji SAD.[7]

Geologija uredi

 
Brodske i naftne platforme u Zalivu
 
Kantarelsko polje
 
Sediment u Meksičkom zalivu

Konsenzus među geolozima[4][8][9] koji su proučavali geologiju Meksičkog zaliva je da pre kasnog trijasa Meksički zaliv nije postojao. Pre kasnog trijasa, područje koje sada zauzima Meksički zaliv sastojalo se od suvog kopna, koje je uključivalo kontinentalnu koru koja sada leži ispod Jukatana, u sredini velikog superkontinenta Pangea. Ova zemlja je ležala južno od neprekidnog planinskog lanca koji se protezao od severno-centralnog Meksika, preko Maratonskog uzdizanja u zapadnom Teksasu i planina Uašito u Oklahomi, i do Alabame gde se direktno povezivao sa Apalačkim planinama. Nastao je sudarom kontinentalnih ploča koje su formirale Pangeju. Kako tumače Roj Van Arsdejl i Rendel T. Koks, ovaj planinski venac je probijen u doba kasne krede formiranjem zaliva Misisipija.[10][11]

Geolozi i drugi stručnjaci iz oblasti nauke o Zemlji se generalno slažu da je sadašnji basen Meksičkog zaliva nastao u vreme kasnog trijasa kao rezultat rascepa unutar Pangee.[12] Rascep je bio povezan sa zonama slabosti unutar Pangee, uključujući šavove gde su se Laurentija, Južnoamerička i Afrička ploča sudarile da bi je stvorile. Prvo, postojala je kasnotrijaska-ranojurska faza rasedanja tokom koje su se formirale rasedne doline i ispunile kontinentalnim crvenim koritima. Drugo, kako je rased napredovao kroz doba rane i srednje jure, kontinentalna kora se rastezala i istanjila. Ovo istanjivanje je stvorilo široku zonu prelazne kore, koja pokazuje skromno i neravnomerno stanjivanje sa blokovskim rasedom, i široku zonu ravnomerno istanjene prelazne kore, što je polovina tipične debljine od 40 km (25 mi) normalne kontinentalne kore. U to vreme rasedanja je prvo stvorena veza sa Tihim okeanom preko centralnog Meksika, a kasnije na istok do Atlantskog okeana. Ovo je poplavilo početni bazen i stvorilo Meksički zaliv kao zatvoreno rubno more. Dok je Meksički zaliv bio ograničen basen, prelazna kora koja se spuštala bila je prekrivena široko rasprostranjenim taloženjem Luen soli i pripadajućih anhidritnih evaporita. Tokom kasne jure, nastavak riftinga proširio je Meksički zaliv i napredovao do tačke da je došlo do širenja morskog dna i formiranja okeanske kore. U ovom trenutku, uspostavljena je dovoljna cirkulacija sa Atlantskim okeanom da je taloženje Luen soli prestalo.[8][9][13][14] Širenje morskog dna je prestalo na kraju jure, pre oko 145–150 miliona godina.

Tokom kasne jure do rane krede, basen koji je okupirao Meksički zaliv doživeo je period hlađenja i spuštanja kore koja je ispod njega. Sleganje je rezultat kombinacije istezanja kore, hlađenja i opterećenja. U početku je kombinacija rastezanja kore i hlađenja izazvala oko 5–7 km tektonskog spuštanja centralne tanke prelazne i okeanske kore. Pošto se sleganje dešavalo brže nego što je sediment mogao da ga ispuni, Meksički zaliv se proširio i produbio.[8][14][15]

Kasnije, opterećenje kore unutar Meksičkog zaliva i susedne obalske ravnice akumulacijom kilometara sedimenata tokom ostatka mezozoika i celog kenozoika dodatno je potisnulo koru ispod na njen trenutni položaj oko 10-20 km ispod nivoa mora. Naročito tokom kenozoika, vremena relativne stabilnosti za obalske zone Zaliva,[16] debeli klastični klinovi su izgradili kontinentalni pojas duž severozapadne i severne ivice Meksičkog zaliva.[8][14][15]

Na istoku, stabilna platforma Floride nije bila pokrivena morem sve do najnovije jure ili početka vremena krede. Jukatanska platforma je nastajala sve do sredine krede. Nakon što su obe platforme potopljene, formiranje karbonata i evaporita karakteriše geološku istoriju ove dve stabilne oblasti. Većina basena je tokom rane krede bila okružena karbonatnim platformama, a njegov zapadni bok je bio uključen tokom perioda najnovije krede i ranog paleogena u epizodu kompresivne deformacije, orogenezu Laramida, koja je stvorila Sijera Madre orijental u istočnom Meksiku.[17]

Godine 2002, geolog Majkl Stenton objavio je spekulativni esej koji sugeriše poreklo uticaja za Meksički zaliv na kraju perma, što je moglo da izazove izumiranje perm-trijasa.[18] Međutim, geolozi sa obale Meksičkog zaliva ne smatraju da ova hipoteza ima bilo kakav kredibilitet. Umesto toga, oni u velikoj meri prihvataju tektoniku ploča, a ne udar asteroida, kao uzrok nastanak Meksičkog zaliva, kao što je ilustrovano u radovima autora Kevina Mikusa i drugih.[4][9][14][19] Ovu hipotezu ne treba mešati sa kraterom Čiksulub, velikim udarnim kraterom na obali Meksičkog zaliva na poluostrvu Jukatan. Meksički zaliv se sve više smatra zalivom iza jurskog Nazasovog luka u Meksiku.[20]

Godine 2014, Erik Kordes sa Univerziteta Templ i drugi otkrili su bazen sa slanom vodom 3.300 ft (1.000 m) ispod površine zaliva, sa obimom od 100 ft (30 m) i 12 ft (3,7 m) dubine, koja je četiri do pet puta slanija od ostatka vode. Prvo istraživanje lokacije bilo je bez posade, koristeći Herkules, a 2015. godine tročlani tim je koristio vozilo za duboku potapanje Alvin. Taj lokalitet ne može da održi bilo kakav život osim bakterija, dagnji sa simbiozom, cevastih crva i određenih vrsta škampa. Nazvan je „Džakuzi očaja”. Pošto je topliji od okolne vode (65 °F (18 °C) u poređenju sa 39 °F (4 °C)), on privlači životinje, ali one ne mogu da prežive kada uđu.[21]

Reference uredi

  1. ^ „General Facts about the Gulf of Mexico”. GulfBase.org. Arhivirano iz originala 2009-12-10. g. Pristupljeno 2009-11-27. 
  2. ^ „Gulf of Mexico – a sea in Atlantic Ocean”. www.deepseawaters.com. Arhivirano iz originala 31. 10. 2020. g. Pristupljeno 30. 5. 2017. 
  3. ^ „Gulf of Mexico”. Geographic Names Information System. 1. 1. 2000. Arhivirano iz originala 31. 12. 2020. g. Pristupljeno 8. 7. 2010. 
  4. ^ a b v Huerta, A.D., and D.L. Harry (2012) Wilson cycles, tectonic inheritance, and rifting of the North American Gulf of Mexico continental margin. Geosphere. 8(1):GES00725.1, first published on March 6, 2012, . doi:10.1130/GES00725.1.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)
  5. ^ „General Facts about the Gulf of Mexico”. epa.gov. Arhivirano iz originala 3. 10. 2006. g. Pristupljeno 12. 12. 2020. 
  6. ^ „Gulf of Mexico Fact Sheet”. U.S. Energy Information Administration. Arhivirano iz originala 18. 12. 2020. g. Pristupljeno 26. 3. 2018. 
  7. ^ „Estimates Suggest Spill Is Biggest in U.S. History”. Pristupljeno 12. 4. 2013. 
  8. ^ a b v g Salvador, A. (1991) Origin and development of the Gulf of Mexico basin, in A. Salvador, ed., p. 389–444, The Gulf of Mexico Basin: The Geology of North America, v. J., Geological Society of America, Boulder, Colorado.
  9. ^ a b v Stern, R.J., and W.R. Dickinson (2010) The Gulf of Mexico is a Jurassic backarc basin. Arhivirano februar 22, 2011 na sajtu Wayback Machine Geosphere. 6(6):739–754.
  10. ^ Van Arsdale, R. B. (2009) Adventures Through Deep Time: The Central Mississippi River Valley and Its Earthquakes. Special Paper no. 455, Geological Society of America, Boulder, Colorado. 107 pp.
  11. ^ Cox, R. T., and R. B. Van Arsdale (2002) The Mississippi Embayment, North America: a first order continental structure generated by the Cretaceous superplume mantle event. Journal of Geodynamics. 34:163–176.
  12. ^ Zell, P.; Stinnesbeck, W.; Beckmann, S. (2016). „Late Jurassic aptychi from the La Caja Formation of northeastern Mexico”. Boletín de la Sociedad Geológica Mexicana. 68 (3): 515—536. doi:10.18268/BSGM2016v68n3a8  . 
  13. ^ Buffler, R. T., 1991, Early Evolution of the Gulf of Mexico Basin, in D. Goldthwaite, ed., pp. 1–15, Introduction to Central Gulf Coast Geology, New Orleans Geological Society, New Orleans, Louisiana.
  14. ^ a b v g Galloway, W. E., 2008, Depositional evolution of the Gulf of Mexico sedimentary basin. in K.J. Hsu, ed., pp. 505–549, The Sedimentary Basins of the United States and Canada, Sedimentary Basins of the World. v. 5, Elsevier, The Netherlands.
  15. ^ a b Sawyer, D. S., R. T. Buffler, and R. H. Pilger, Jr., 1991, The crust under the Gulf of Mexico basin, in A. Salvador, ed., pp. 53–72, The Gulf of Mexico Basin: The Geology of North America, v. J., Geological Society of America, Boulder, Colorado.
  16. ^ Galloway, William E. (decembar 2001). „Cenozoic evolution of sediment accumulation in deltaic and shore-zone depositional systems, Northern Gulf of Mexico Basin”. Marine and Petroleum Geology. 18 (10): 1031—1040. doi:10.1016/S0264-8172(01)00045-9. Pristupljeno 16. 11. 2022. 
  17. ^ „gulfbase.org”. Arhivirano iz originala 10. 12. 2009. g. 
  18. ^ Stanton, M. S., 2002, Is the Gulf's Origin Heaven Sent? Arhivirano septembar 11, 2008 na sajtu Wayback Machine AAPG Explorer (Dec. 2002) American Association of Petroleum Geologists. Tulsa Oklahoma.
  19. ^ Mickus, K.; Stern, R. J.; Keller, G. R.; Anthony, E. Y. (2009). „Potential field evidence for a volcanic rifted margin along the Texas Gulf Coast.”. Journal of Geology. 37 (5): 387—390. Bibcode:2009Geo....37..387M. doi:10.1130/g25465a.1. 
  20. ^ Stern, R.J.; Dickinson, W.R. (2010). „The Gulf of Mexico is a Jurassic back-arc Basin”. Geosphere. 6 (6): 739—754. Bibcode:2010Geosp...6..739S. doi:10.1130/GES00585.1  . 
  21. ^ Niiler, Eric (5. 5. 2016). „Deep-Sea Brine Lake Dubbed 'Jacuzzi of Despair'”. seeker.com. Arhivirano iz originala 1. 8. 2020. g. Pristupljeno 18. 12. 2018. 

Spoljašnje veze uredi

 
Meksički zaliv na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Мексички_залив&oldid=27700547”